Τα πάντα, από το τρέξιμο μέχρι τη μετατόπιση μιας καρέκλας, ή το να κάνουμε τον Δεύτερο Πολεμιστή (Virabhadrasana 2), αυτό που διέπει και κυβερνά τις κινήσεις μας είναι το κέντρο της βαρύτητας! Ο Leonardo Da Vinci ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε τη σημασία αυτού του παράγοντα στην καθημερινή ζωή και το ονόμασε «Προωθητική Δύναμη» (Propulsive Force). Αργότερα, δόθηκε στη θεωρία μια νέα διάσταση από τον Thomas Graham Brown, ο οποίος δήλωσε ότι το κέντρο βάρους τείνει να κινείται προς τα εμπρός και προς τα κάτω υπό τη δύναμη της βαρύτητας, κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε κίνησης.
Και σκέφτομαι: Πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτήν τη γνώση στην πρακτική της γιόγκα; Καταρχήν δεν χρειάζεται πιστεύω μεγάλη κουβέντα για το ότι οι άσανας έχουν την βαρύτητα ως σύμμαχο ή αντίπαλο. Εγώ τουλάχιστον, δεν μπορώ να σκεφτώ μια άσανα που δεν απαιτεί τη χρήση της βαρύτητας. Όταν κάνουμε γιόγκα διαρκώς πειραματιζόμαστε με τη δύναμη της βαρύτητας και τα αποτελέσματα που αυτή έχει στην άσανα. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την Vrksasana (η στάση του Δέντρου): η περιοχή της πυέλου μας μετατοπίζεται ελαφρώς προς τα αριστερά καθώς στεκόμαστε γερά με τις παλάμες ενωμένες και ένα χαμόγελο στο πρόσωπό μας. Η μετατόπιση της θέσης της πυέλου μπορεί να μην είναι μια ισχυρή πράξη αλλά περισσότερο μια απαίτηση εξισορρόπησης του κέντρου βάρους. Αν δεν κάνουμε αυτήν την κίνηση και προσπαθήσουμε να ισορροπήσουμε σε ένα ευθύ σώμα, τι θα συμβεί; Η βαρύτητα μας ωθεί να κάνουμε πράγματα που είναι σωστά για το σώμα μας.
Προκειμένου να καταλάβουμε πώς να εξασκούμαστε αλλά και πώς να διδάσκουμε, θα πρέπει να έχουμε επίγνωση του πως η βαρύτητα επιλέγει ποιοι μύες θα δουλέψουν και ποιοι όχι, σε κάθε άσανα. Μια αυξημένη επίγνωση των αποτελεσμάτων της βαρύτητας μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε ποιους μύες να ενεργοποιήσουμε και ποιους να χαλαρώσουμε, προκειμένου να κινηθούμε πιο αποτελεσματικά και με ασφαλή τρόπο στις άσανας.
Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι είτε εξασκούμαστε είτε διδάσκουμε γιόγκα είναι δύσκολο να σκεφτόμαστε όλες τις κινήσεις των μυών μας. Αλλά αν σκεφτόμαστε το αποτέλεσμα της βαρύτητας στο σώμα μας σε κάθε άσανα, είναι πιο εύκολο να καταλάβουμε ποιοι μύες χρειάζονται ενδυνάμωση και ποιοι χρειάζονται ευλυγισία.
Αξίζει σε αυτό το σημείο να πούμε ότι η γιόγκα κάνει, θα λέγαμε, μια απαλοιφή των βλαβών από την βαρύτητα (που όμως δεν είναι ποτέ ολοκληρωτική ή διαρκής). Όχι μόνον οι άσανας ανακουφίζουν το σώμα μας από τη συσσωρευμένη καταπόνηση της βαρύτητας, αλλά μας διδάσκουν και να κινούμαστε με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργούμε τη λιγότερη βαρύτητα - ζημιά. Μας διδάσκουν πώς να πλησιάσουμε όλο και πιο κοντά στην «άνετη και σταθερή θέση».
Και έχω την εντύπωση ότι όσο πιο κοντά πλησιάζουμε στην σταθερή θέση, όσο περισσότερο κάποιος μένει στην άσανα ”σωστά”, τόσο λιγότερο η άσανα απαιτεί την έντονη ενεργοποίηση των ανταγωνιστικών μυϊκών συνόλων με τα οποία την προσεγγίζουμε. Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι υπάρχουν δύο ”επιτυχημένα” στάδια στην άσανα. Το πρώτο, και πιο συνηθισμένο, είναι αυτό στο οποίο κάνουμε την άσανα έχοντας μάθει πώς να κρατάμε κάθε σχετικό μυ ενεργοποιημένο. Το δεύτερο -και σπανιότερο- είναι όταν δεν απαιτείται «καθόλου μυϊκή δύναμη» για τη διατήρηση της θέσης.
Όταν εξασκούμε τη γιόγκα, το κάνουμε «για να μάθουμε» κάτι. Δηλαδή, κάτι πραγματικό. Μια πειθαρχία που πραγματικά και ορατά λειτουργεί. Επιπλέον, μπορούμε να μάθουμε την ουσία με απλή (αλλά συνεχή) παρατήρηση. Με την πρακτική της γιόγκα, αποκτούμε ένα πολύ πιο πλούσιο «ρεπερτόριο» κινήσεων. Μαθαίνουμε τα αποτελέσματα της κάθε asana σε όλη τη διαδρομή προς τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών και ακόμα πιο πέρα. Έχουμε άμεση εμπειρία για το πώς δουλεύουν τα σώματά μας. Δεν είμαστε πλέον εξαρτημένοι από την εξουσία ενός δασκάλου ή ενός βιβλίου (αν και βοηθά πολύ να διδαχθούμε από κάποιον που πραγματικά καταλαβαίνει).
Το σημερινό μοντέλο, για εμάς τους δυτικούς, αντιμετωπίζει το σώμα ως μια βιολογική ”μηχανή”, η οποία μεταδίδει ”δυνάμεις”. Οι σκελετοί μας είναι σύνολα μοχλών που μεταφέρουν τη δύναμη που παράγεται από τους μύες. Αυτή η εικόνα, των οστών ως μοχλών και των μυών ως κινητήρων, είναι ο τρόπος που εξηγούμε όλες τις σωματικές μας συμπεριφορές. Δεδομένου ότι για εμάς είναι τόσο προφανές ότι το σώμα είναι μηχανή, ποτέ δεν μπαίνουμε στον κόπο να ελέγξουμε την ακρίβεια αυτής της εικόνας, τι μπορεί να υπονοεί ή να αφήνει απ’ έξω.
Δεν βγαίνω από το θέμα μας αν πω ότι σκεφτόμαστε πάντα τη «μηχανή» του σώματος ως δοχείο «που περιέχει» μια ψυχή, μια ψυχή που προσδίδει την ατομικότητα και την προσωπικότητα σε αυτό που διαφορετικά θα ήταν απλώς μηχανικό.
Τι θα γινόταν, όμως, αν ξεκινούσαμε με μια διαφορετική εικόνα; Τι θα γινόταν αν ο πολιτισμός μας έβλεπε το σώμα και το μυαλό σαν ένα και μόνο περίπλοκο πράγμα και παρακολουθούσε τους τρόπους με τους οποίους ρέει η ενέργεια μέσα από το σώμα, αντί να μιλάει για μοχλούς και μηχανές;
Το ρωτάω αυτό γιατί το να παρακολουθούμε το πώς η γιόγκα αλληλεπιδρά με τη βαρύτητα είναι πιο εύκολο όταν έχουμε καλή ”απεικόνιση της ροής”. (Λέγοντας αυτό δεν σημαίνει ότι προτιμώ ένα χαλαρό, ένα μοντέλο ”ενεργειακής ροής” του σώματος στον αντίποδα ενός πιο μηχανικού μοντέλου. Δεν παραιτούμαι από την επιστήμη και την ορθολογιστική συμπεριφορά. Απλά προσπαθώ να εστιάσω σε ένα πιο ακριβές μοντέλο).
Αν παρατηρούμε τον τρόπο με τον οποίο οι διαφορετικές άσανας κατανέμουν τη δύναμη της βαρύτητας μέσα στο σώμα μας, αυτό που παρακολουθούμε στην πραγματικότητα είναι την ίδια τη γιόγκα «εν ώρα εργασίας». Έτσι η πρακτική μας θα είναι πιο επιτυχημένη και με μεγαλύτερη επίγνωση. Άλλωστε για τη γιόγκα μιλάμε: Η πρακτική των άσανας μας δίνει την τέλεια ευκαιρία για μια τέτοια παρατήρηση. Τι άλλο καλύτερο μπορούμε να κάνετε τη στιγμή που ασκούμε μια άσανα παρά να διαλογιζόμαστε για τους τρόπους με τους οποίους επηρεάζει το σώμα μας;
(Για κάθε πληροφορία, ερώτηση ή διευκρίνιση μπορείτε να επικοινωνείτε με τη Μαρία Χρυσοχεράκη fb Maria Hrisoheraki, insta pureyoga_mariahrisoheraki ή στο maria@pureyoga.gr)