Πολλά είναι τα προηγμένα όπλα που οι χώρες της Δύσης έχουν στείλει στην Ουκρανία- μεταξύ των οποίων και κάποια από τα πιο εξελιγμένα του κόσμου- ωστόσο σε μεγάλο βαθμό οι ουκρανικές (αλλά και οι ρωσικές, στην άλλη πλευρά) δυνάμεις συνεχίζουν να βασίζονται πολύ σε ένα 60 ετών σοβιετικό οπλικό σύστημα: Το BM-21 Grad, ένας εκτοξευτής ρουκετών (πολλαπλός εκτοξευτής πυραύλων, όπως είναι ο ακριβής όρος).
Όπως αναφέρει η Wall Street Journal, τα δύο τρίτα του ουκρανικού οπλοστασίου είναι ακόμα σοβιετικές «κληρονομιές»- και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη της αντεπίθεσης, καθώς η ουκρανική ηγεσία κρατά ακόμα πίσω τον κύριο όγκο των δυτικά εκπαιδευμένων και εξοπλισμένων δυνάμεών της.
Το BM-21 Grad τέθηκε σε υπηρεσία το 1963 και εκτοξεύει μέχρι 40 μη κατευθυνόμενες ρουκέτες από το πίσω μέρος ενός φορτηγού. Πρόκειται για πολύ ανακριβές όπλο, επιρρεπές σε βλάβες, ενώ τα ουκρανικά αποθέματα ρουκετών βρίσκονται πλέον σε χαμηλά επίπεδα.
Το Grad ωστόσο αποτελεί σημαντικό κομμάτι του ουκρανικού οπλοστασίου: Οι ΗΠΑ έχουν στείλει στην Ουκρανία 38 HIMARS, σύγχρονους πολλαπλούς εκτοξευτές πυραύλων που έχουν ασκήσει μεγάλη επίδραση στις εξελίξεις στο θέατρο των επιχειρήσεων. Ωστόσο, σύμφωνα με το Janes, η Ουκρανία άρχισε τον πόλεμο με 260 Grad, ενώ η Ρωσία είχε 500 σε ενεργό υπηρεσία και ακόμα πιο πολλά σε αποθήκευση.
Το ηλικιωμένο όπλο, το οποίο πολλοί από τους χειριστές του αποκαλούν «γιαγιά», «γριά» και άλλα παρεμφερή, έχει προφανώς πολλά μειονεκτήματα- ωστόσο εξακολουθεί να είναι αποτελεσματικό στο να κατακλύζει τις εχθρικές θέσεις με πυρά. «Είναι μια γριά κυρία, και όλα τα προβλήματα ενός γέρου» λέει o Βολοντιμίρ Σουχίλοφ, διοικητής πυροβολαρχίας στην 60ή Ταξιαρχία της Ουκρανίας. Ένα από τα Grad της μονάδας είναι περίπου 60 ετών, και συχνά έχει βλάβες, τις οποίες το πλήρωμά του έμαθε να επιδιορθώνει. «Είναι καλύτερο να ρωτάς τι δεν έχει χαλάσει» είπε ο Σουχίλοφ.
Το Grad («χαλάζι» στα ρωσικά) κάνει σημαντική δουλειά, παρόλα αυτά, καθώς σε μικρό διάστημα εκτοξεύει πολλές ρουκέτες εναντίον του εχθρού.
Οι χειριστές Grad της ταξιαρχίας λένε πως λίγα είναι τα δυτικά όπλα που φτάνουν σε αυτούς και ότι πολύ θα ήθελαν να έχουν HIMARS, τα βλήματα των οποίων κατευθύνονται στον στόχο με ακρίβεια χάρη σε δορυφορική καθοδήγηση, τη στιγμή που στα Grad οι χειριστές βάζουν συντεταγμένες χειροκίνητα και φέρνουν οι ίδιοι το όπλο στην κατάλληλη θέση.
Το Grad διαφέρει από τους σύγχρονους εκτοξευτές ρουκετών: Τα σύγχρονα όπλα μπορούν να προβούν σε πλήγματα ακριβείας, ενώ το Grad χτυπά ένα ολόκληρο πεδίο.
«Δεν είναι το πιο ακριβές, ούτε έχει πολλούς αυτοματισμούς, μα είναι πολύ αποτελεσματικό για πυρά καταστολής» λέει ο Σουνίλ Ναΐρ, αναλυτής του Janes, αναφερόμενος στην πρακτική των συνεχών πυρών για να παραμένει ο εχθρός καλυμμένος, υποστηρίζοντας έτσι τα φιλικά στρατεύματα. «Σκεφτείτε 40 ρουκέτες να πέφτουν στην περιοχή- στόχο μέσα σεο 20 λεπτά» προσθέτει.
Σύμφωνα με τη Human Rights Watch, το ανακριβές αυτό όπλο είναι πολύ επικίνδυνο για τους αμάχους. Μια ομοβροντία μπορεί να πλήξει μια περιοχή όσο περίπου 10 γήπεδα, λέει η οργάνωση. Η εμβέλειά του, μέχρι τα 40 χλμ, είναι πολύ μικρότερη αυτής του HIMARS, ενώ δεν υπάρχει προστασία για τους χειριστές: «Αν ένα Grad πέσει σε αντιαρματική νάρκη, πεθαίνουν όλοι» λέει χειριστής σε Grad στην 57η Ταξιαρχία.
Ωστόσο η έλλειψη θωράκισης το κάνει ελαφρύ, οπότε μπορεί να κινείται σε υγρό έδαφος καλύτερα από πολλά σύγχρονα αντίστοιχα συστήματα, λένε οι χειριστές του. Το σοβιετικό όχημα έχει μέγιστη ταχύτητα περίπου 80 χλμ την ώρα χωρίς τις ρουκέτες του- 40 αν είναι πλήρως φορτωμένο.
Το Grad συναντάται σε μεγάλους αριθμούς σε πρώην σοβιετικές χώρες και τους συμμάχους τους: Το έχουν (ή παραλλαγές του) περίπου 50 χώρες στα οπλοστάσιά τους, σύμφωνα με το Janes. Συμμετείχε σε όλες σχεδόν τις πολεμικές συγκρούσεις από την εποχή του πολέμου του Βιετνάμ, λένε αναλυτές- ενώ κάποιες φορές οι ρουκέτες εκτοξεύονται από αυτοσχέδιους εκτοξευτές.
Πάντως τα αποθέματα πυρομαχικών για όλα τα σοβιετικά όπλα κάποια στιγμή θα εξαντληθούν, δεδομένου ότι η Ουκρανία είναι σε σύγκρουση με τη Ρωσία από το 2014, λέει ο Αντρίι Τσέρνιακ, στέλεχος των ουκρανικών στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών. Μια από τις μεγαλύτερες πηγές πυρομαχικών σοβιετικών διαμετρημάτων ήταν η Ρωσία, που πλέον δεν είναι επιλογή, οπότε η Ουκρανία προσπαθεί να αναπληρώσει από αλλού. Τα δύο τρίτα του ουκρανικού πυροβολικού είναι της σοβιετικής περιόδου, λέει ο Μαρκ Κάντσιαν, σύμβουλος στο International Security Program στο Center for Strategic and International Studies.