«Όλβιος όστις της ιστορίας έσχεν μάθησιν»
Μία περιδιάβαση στο χάρτη και στην ιστορία των Αυτοκρατοριών{1} (από τους Μογγόλους και τη δυναστεία των Γιουάν στους Αζτέκους μέχρι και τη σύγχρονη Αμερικανική ή και την εκκολαπτόμενη Κινέζικη) εύκολα θα διαπιστώναμε πως πίσω από τη μεγάλη εικόνα της δύναμής τους κρύβεται η ανθρώπινη φιλοδοξία κάποιων Ηγετών.
Αυτή η φιλοδοξία διαποτίζει την πορεία όλων των αυτοκρατοριών και σε όλα τα στάδιά της (ακμή και παρακμή). Κοινό στοιχείο όλων αυτών των φιλόδοξων Ηγετών (από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες έως τον Χίτλερ) είναι η φαντασίωση μιας ατελεύτητης δύναμης που τρέφει ασυνείδητα το όνειρο της αθανασίας.
Αυτή, λοιπόν, η φαντασίωση είναι που τυφλώνει τους Ηγέτες με αυτοκρατορική νοοτροπία και που τους οδηγεί σε λάθη τη στιγμή που νομίζουν πως με την άσκηση της εξουσίας τους πράττουν το δέον για την ενίσχυση της δύναμής τους. Είναι αυτό που ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» (11,1) του το αποτύπωσε με τον ορισμό της “Περιπέτειας”: «Έστι δε περιπέτεια η εις το εναντίον των πραττομένων μεταβολή».
Στην εποχή μας η εμπλοκή τόσο της Ρωσίας όσο και των ΗΠΑ (2) σε αυτοκαταστροφικούς πολέμους (Ουκρανία, Ισραήλ…) μόνον θετικά σήματα δεν είναι για τις ίδιες και τον κόσμο. Κι αυτό γιατί ναι μεν οι πόλεμοι μπορεί να είναι οι ιστορικού αρμοί, αλλά ενίοτε επωάζουν και την καταστροφή όλων εκείνων που επενδύουν στην νίκη επί των αντιπάλων τους.
Συνηθίζεται να λέγεται πως οι αυτοκρατορίες γεννώνται μέσα από το χάος που άφησε η κατάρρευση μιας άλλης αυτοκρατορίας.
Για την κατανόηση και ερμηνεία της φύσης και της πορείας των Ηγεμονιών και των αυτοκρατοριών χρειάζεται να καταφύγει κάποιος είτε στην ιστορία του Θουκυδίδη και ιδιαίτερα στη θεωρία του Άλλισον για την «Παγίδα του Θουκυδίδη» είτε στο αριστοτελικό και όχι μόνον σχήμα «Ύβρις > Τίσις».
Όλα τα παραπάνω συνιστούν υπομνήσεις σε ανιστόρητους και αθεράπευτα φιλόδοξους ηγετίσκους. Γιατί την Ιστορία δεν μπορούμε να την αλλάξουμε, παρά μόνον να την γνωρίσουμε και να την ερμηνεύσουμε σωστά.
Υπάρχουν γεγονότα και ημερομηνίες που δεν είναι σταθμός μόνον για την εθνική μας ζωή, αλλά και για την ανθρωπότητα.
Η πτώση του Βυζαντίου, 29/05/1453, μάς υποχρεώνει να μάθουμε πολλά και να διδαχτούμε για τις αυτοκρατορίες σήμερα που κάποιοι ετοιμάζουν μια νέα, ή την επανασύσταση μιας παλιάς.
Την πτώση του Βυζαντίου την «προετοίμασαν»:
1. Η μάχη του Μάντζικερτ (1071 μ.Χ.)
2. Η μάχη στο Μυριοκέφαλλο (1176 μ.Χ.)
3. Η κατάληψη της Πόλης από τους σταυροφόρους (1204) και φυσικά το σχίσμα μεταξύ των δύο εκκλησιών που δεν επέτρεψε την βοήθεια της Δύσης στο ορθόδοξο Βυζάντιο.
Οι Αιγός Ποταμοί, το 405 π.Χ. σήμαναν το τέλος της Αθηναϊκής Ηγεμονίας.
Η μάχη στα Λεύκτρα το 371 π.Χ. σήμανε το τέλος της Σπαρτιατικής Ηγεμονίας.
Η μάχη στην Μαντίνεια το 362 π.Χ. ετοίμασε το τέλος της Θηβαϊκής Ηγεμονίας.
Ο θάνατος του Μ. Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) ήταν αρκετός για τον διαμελισμό των κατακτήσεών του.
Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία έσβησε το 476 μ.Χ. αφού Γότθοι, Βησιγότθοι κι άλλοι λαοί πριόνισαν το μεγαλείο της.
Η Οθωμανική αυτοκρατορία παρουσίαζε σημεία αποσύνθεσης μετά το 1821 και ως ο «μεγάλος ασθενής» δεν απέφυγε το μοιραίο.
Η Σοβιετική Ένωση (αν και δεν ήταν μία αυτοκρατορία με την κλασσική έννοια του όρου) κατέρρευσε εκ των έσω το 1989, ξαφνιάζοντας τις μυστικές υπηρεσίες των άλλων μεγάλων δυνάμεων και τους διεθνείς αναλυτές.
Παρακολουθώντας την “αρχή και το τέλος” των αρχαίων Ελληνικών Ηγεμονιών, δηλαδή της Αθήνας και της Σπάρτης, εύκολα οδηγούμαστε σε συμπεράσματα, που μπορούν να μας χρησιμεύσουν στην κατανόηση κι ερμηνεία των σύγχρονων γεγονότων και της φύσης των ηγεμονιών.
Η ακμή και παρακμή των αρχαίων πόλεων – κρατών και ιδιαίτερα των ηγεμονιών ακολούθησε το μοιραίο οδοιπορικό που προδιαγράφει κάθε φορά η «ΝΕΜΕΣΙΣ». Η άσκηση – αυθαίρετη και βίαιη τις περισσότερες φορές – της εξουσίας οδηγούσε στην «ΥΒΡΗ» κι αυτή με τη σειρά της έσπρωχνε τους «αλαζόνες» στην ΠΤΩΣΗ και τη συντριβή («ΤΙΣΙΣ»). Η έλλειψη μέτρου συνιστά μέγιστο αδίκημα και παραβιάζει τους ακατάλυτους ηθικούς κανόνες.
Οι αυτοκρατορίες ακολουθούν πάντα έναν φυσικό ιστορικό νόμο. Ακμή και παρακμή. Προς τι λοιπόν η σπουδή κάποιων Ηγετών για νέες αυτοκρατορίες που από την φύση τους είναι ιστορικά θνησιγενείς;
Οι νέοι φιλόδοξοι «Αυτοκράτορες» πρέπει να γνωρίζουν την θέση-προειδοποίηση του Σόλωνα:
“Ανδρών δ΄ εκ μεγάλων πόλις όλλυται” (Η πόλη καταστρέφεται από τους μεγάλους άντρες)
Τελικά η Ιστορία διδάσκει ή τυφλώνει;
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1.«Ως αυτοκρατορία καλούμε μια ομάδα εθνών που βρίσκονται κάτω από τον ζυγό ενός πανίσχυρου μονάρχη, που για να πάρει τον τίτλο του αυτοκράτορα οφείλει να κυβερνά κάτι σαφώς μεγαλύτερο από ένα βασίλειο.Η αυτοκρατορία μπορεί να περιέχει εθνότητες και περιοχές που είναι απομακρυσμένες από το κατεξοχήν έδαφός της και η ανθρωπότητα είδε πολλές τέτοιες αυτοκρατορίες στην περιπετειώδη ιστορία της.
Μόνο που, σύμφωνα με το World Atlas, καμιά τους δεν ήταν μεγαλύτερη από τη Βρετανική Αυτοκρατορία, εκεί στο αποκορύφωμά της στις δεκαετίες 1910-1920. Μιλάμε για μια πραγματικά οικουμενική αυτοκρατορία που απαρτιζόταν από αποικίες, κτήσεις, προτεκτοράτα και άλλες περιοχές που ελέγχονταν έμμεσα ή άμεσα από τους Βρετανούς» (από το διαδίκτυο).
2. Σύμφωνα με τον Τζορτζ Όργουελ («1984») ο κόσμος σήμερα είναι διαιρεμένος σε τρία μεγάλα υπερ-κράτη. Την Ω κ ε α ν ί α, την Ε υ ρ α σ ί α και την Α ν α τ ο λ α σ ί α.
«Η Ε Υ Ρ Α Σ Ι Α(Ρωσία) περιλαμβάνει ολόκληρο το βόρειο τμήμα της ευρωπαϊκής και ασιατικής ηπείρου, από την Πορτογαλία ως τον Βερίγγειο Πορθμό. Η Ω Κ Ε Α Ν Ι Α(ΗΠΑ) περιλαμβάνει την Αμερική, τα νη νησιά του Ατλαντικού συμπεριλαμβανομένων και των Βρετανικών Νήσων, την Αυστραλία και το νότιο τμήμα της Αφρικής. Η Α Ν Α Τ Ο Λ Α Σ Ι Α(Κίνα), μικρότερη και έχοντας ένα πιο ασαφές μέτωπο στη δύση, περιλαμβάνει την Κίνα και τις μεσημβρινές της χώρες, τα νησιά της Ιαπωνίας κι ένα μεγάλο αλλά ασταθές τμήμα της Μαντζουρίας, της Μογγολίας και του Θιβέτ.
Η Ευρασία προστατεύεται από τις απέραντες εκτάσεις της, η Ωκεανία από τα πλάτη του Ατλαντικού και του Ειρηνικού και η Ανατολασία από τη γονιμότητα και την εργατικότητα των κατοίκων της
Με τον έναν ή τον άλλο συνδυασμό, αυτά τα τρία υπερ-κράτη βρίσκονται μόνιμα σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους εδώ και πολλά χρόνια…»
** Περισσότερα για τον ρόλο της ιστορικής γνώσης(ακμή και παρακμή των ηγεμονιών και η κακή χρήση της δύναμης) στο blog μου «ΙΔΕΟπολις» και στο άρθρο «Τα όρια των Ηγεμονιών και η Ηθική της Δύναμης».