Ένα σημαντικό βήμα προς την υλοποίηση του αγωγού φυσικού αερίου EastMed αποτέλεσε η τριμερής σύνοδο Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ που έγινε υπό την παρουσία του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, ο οποίος εξέφρασε την στήριξη στον αγωγό αλλά και ταυτόχρονα έστειλε μηνύματα σε Ιράν, Ρωσία και Κίνα.
Το κοινό ανακοινωθέν της συνόδου στέλνει και ένα σαφές μήνυμα στην Τουρκία καθώς αναφέρει ότι «οι αρχηγοί συμφώνησαν να αυξήσουν περαιτέρω τη συνεργασία, να υποστηρίξουν την ενεργειακή ανεξαρτησία και την ασφάλεια, να αντιμετωπίσουν εξωτερικές κακόβουλες επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή».
Η νέα ενεργειακή ισορροπία δυνάμεων στην ανατολική Ευρώπη που καθορίζεται από πολυεθνικά ενεργειακά οικονομικά συμφέροντα και γεωπολιτικές στρατηγικές απομονώνει την Τουρκία και ευνοεί συμμαχίες κρατών που αντιμετωπίζουν προβλήματα στις σχέσεις τους με τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν. Ο άξονας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ και Αιγύπτου έχει τη δυνατότητα να αποτρέψει την τουρκική επιθετικότητα στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου που προσπαθεί να επηρεάσει την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων προς όφελός της.
Η προώθηση του προτεινόμενου αγωγού East Mead αποτελεί προτεραιότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σύγκριση με τους άλλους σχεδιασμούς για την μεταφορά του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, που αφορούν τερματικούς σταθμούς LNG.
Οι ενεργειακές διεργασίες που συντελούνται στην ανατολική Μεσόγειο μελετώνται προσεκτικά από την Ουάσιγκτον καθώς το νέο αμερικάνικο γεωοικονομικό της δόγμα εξυπηρετείται από τον East Med και την ανακάλυψη κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ. Το δόγμα της Ουάσιγκτον βασίζεται στην ενίσχυση της διακρατικής οικονομικής συνεργασίας χωρών, περιορίζοντας τους κινδύνους, ενώ αποτελεί οδηγό επαναχάραξης θαλασσίων συνόρων, τα οποία έχουν αποτελέσει σημείο τριβής για πολλά χρόνια.
Η Ελλάδα θα έχει από την πλευρά της σημαντικά γεωπολιτικά και οικονομικά οφέλη αν ο προτεινόμενος αγωγός East Med υλοποιηθεί. Θα έχει τη δυνατότητα να αναδειχθεί σε transit state (σε συνδυασμό με άλλους αγωγούς), να καταστεί συνδετικός κρίκος της Ε.Ε με το Ισραήλ, να εξελιχθεί σε στενό σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή και να αποτελέσει πυλώνα της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας. Η διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της Ε.Ε. για μείωση της εξάρτησή από το φυσικό αέριο εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρύτερου ανταγωνισμού Ουάσιγκτον και Μόσχας.
Ωστόσο, η Ουάσιγκτον παρά τη στήριξη της προς τον αγωγό επιδιώκει να διατηρήσει και τις ισορροπιές στην ανατολική Μεσόγειο για να μην προκαλέσει την Άγκυρα και την αποτρέψει από να στήσει «θερμό» επεισόδιο. Η μεταφορά των ισραηλινών και κυπριακών κοιτασμάτων στην Ευρώπη διαμέσου τερματικών σταθμών δεν αποτελεί για αυτό το λόγο προτεραιότητα της Ουάσιγκτον. Η κατασκευή ενός τερματικού σταθμού υγροποίησης στην Κύπρο στο πλαίσιο αυτό δεν προσελκύει το άμεσο ενδιαφέρον την Ουάσιγκτον, αφενός γιατί πρέπει να αποδειχθεί η απαιτούμενη ποσότητα αποθεμάτων φυσικού αερίου και αφετέρου για να μην ερεθίσει ακόμα περισσότερο τα ευαίσθητα αντανακλαστικά της Τουρκίας, που προκαλεί συνεχώς και κάνει επίδειξη ισχύος για να δείξει ότι είναι «αφεντικό» στην ανατολική Μεσόγειο.
Κοινή γνώμη
Η τριμερής Σύνοδος της Ιερουσαλήμ με επίκεντρο τον EastMed αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης και της ελληνικής διαδικτυακής κοινής γνώμης. Σύμφωνα τα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα του σύγχρονο λογισιμικού PaloPro για Web & Social Listening και Analytics κατά την χρονική περίοδο 12 – 18 Μαρτίου 2019 το σύνολό της ελληνικής κοινής γνώμης τηρεί μια στάση αναμονής για τον EastMeD, αν και σε ένα βαθμό επιδοκιμάζει την ενεργειακή ελληνό -ισραηλινή συνεργασία.
Τα Social Media αντιδρούν με βάση τα εθνικά τους αντανακλαστικά προς την Τουρκία, θεωρώντας ότι Ηνωμένες Πολιτείες και Ισραήλ τάσσονται υπέρ των ελληνικών συμφερόντων και ότι εφόσον κατασκευαστεί ο EastMed θα απομονώσει την Τουρκία θα επιφέρει σημαντικό πλήγμα στο προφίλ της – ως ενεργειακού κόμβου.
Ωστόσο ένας αριθμός χρηστών των Social Media διαδικτύου δεν εμπιστεύεται ούτε τις Ηνωμένες Πολιτείες, ούτε και το Ισραήλ σε θέματα της εξωτερικής πολιτικής. Εκφράζουν ανησυχία για το ρόλο της Ουάσιγκτον στην εκμετάλλευση των κυπριακών αποθεμάτων φυσικού αερίου, αναδεικνύοντας την ενέργεια ως μοχλό πίεσης για την επίλυση του κυπριακού, σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Επιπλέον ένα αξιοσημείωτο ποιοτικό δεδομένο δείχνει ότι ένας αριθμός χρηστών διαδικτύου αγνοεί τον τρόπο που διαμορφώνονται και λειτουργούν οι αμερικανό- τουρκικές σχέσεις και συνδυάζουν την αμερικάνικη στήριξη προς τον East Med με τα γενικότερα ελληνικά συμφέροντα έναντι της τουρκικής προκλητικότητας.
Εθνικά συμφέροντα
Η κατασκευή του East Med άπτεται και των εθνικών συμφερόντων των κρατών από τα οποία θα διέρχεται ο αγωγός, όπως είναι η Ιταλία αλλά και λειτουργεί ανταγωνιστικά για χώρες που μπορεί να αποτελούν εναλλακτική λύση ως ενεργειακός κόμβος, όπως είναι η Αίγυπτος.
Η Ιταλία έχει εκφράσει επιφυλάξεις για τη διαδρομή από την επικράτειά της. Αν και η επίσημη δικαιολογία αναφέρεται σε περιβαλλοντικές ανησυχίες, η βαθύτερη ερμηνεία του ιταλικού ελιγμού (δεν είναι απόφαση) αναδεικνύει τις σύνθετες ισορροπίες αναφορικά με το μέτωπο του εθνικολαϊκιστικού συνασπισμού (Λέγκα – Πέντε Αστέρια), που έχει αναφορές τόσο ευρωπαϊκό όσο και διεθνές επίπεδο.
Ταυτόχρονα το πολυμορφικό σκηνικό και οι διαφορετικές ισορροπίες που καθορίζουν την κατασκευή του East Med ενδέχεται να εντάσσουν τον ελιγμό της κυβέρνησης της Ρώμης σε μια στρατηγική με στόχο να αποκομίσει τα μέγιστα οικονομικά οφέλη. Ωστόσο όλα θα κριθούν από το ποιος θα είναι ο τελικός πελάτης. Αν και η διέλευση του East Med από την Ιταλία θεωρείται κρίσιμη για τη μεταφορά του φυσικού αέριου από την ανατολική Μεσόγειο εντούτοις γίνεται λόγος και για μια ενναλακτική διαδρομή διαμέσου Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας.
Επιπλέον, οι ενεργειακές φιλοδοξίες της Αίγυπτου μιας περιφερειακής δύναμης, με αποθέματα φυσικού αερίου καθοδηγούνται τόσο σε ενεργειακό όσο και σε γεωπολιτικό επίπεδο από την αποδυνάμωση της τουρκικής ισχύος. Η κυβέρνηση της Αιγύπτου επιδιώκει να γίνει ενεργειακός κόμβος εκμεταλλευόμενη του τερματικούς σταθμούς LNG σε Idku και Damietta υποστηρίζοντας ότι αποτελούν μια χαμηλή κόστους επιλογή σε σύγκριση με το East Med για τη μεταφορά του φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη. Η Αίγυπτος έχει υπογράψει προσωρινές συμφωνίες με την Κύπρο για μεταφορά φυσικού αερίου από το τεμάχιο Αφροδίτη, ενώ το Ισραήλ έχει ήδη υπογράψει συμφωνία για την εξαγωγή φυσικού αέριου. Παράλληλα, η κυβέρνηση του Καΐρου έχει στόχο την αποδυνάμωση της Τουρκίας και για αυτό έχει αναλάβει και πρωτοβουλίες διαμεσολάβησης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.
Ερμηνείες
Η τριμερής σύνοδος Αλέξη Τσίπρα, Νίκου Αναστασιάδη και Μπέντζαμιν Νετανιάχου όπου συμμετείχε και ο Μάικ Πομπέο, αν και έστειλε μήνυμα προς την Τουρκία, εντούτοις σε μια πιο ευρεία ερμηνεία της ενδέχεται να μην αποκλείει τη γειτονική μας χώρα από μια ενεργειακή συνεργασία, αν συμμορφωθεί. Η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Κατρούγκαλου ότι «ασφαλώς βλέπουμε θετικά την συμμετοχή της Τουρκίας. Πως μπορεί κάποιος να αποκλείσει από αυτή την περιοχή την Τουρκία η οποία έχει τόσα χιλιόμετρα ακτή στη Μεσόγειο. Κανείς δεν ισχυρίζεται το αντίθετο από αυτό», υποδηλώνει στο μέλλον μια προοπτική μιας ενεργειακής συνεργασίας που θα σχετίζεται με την επίλυση του Κυπριακού.
Παράλληλα, η παρουσία του αμερικανού υπουργού Μάικ Πομπέο στην Ιερουσαλήμ δεν έγκειται αποκλειστικά στην αμερικάνικη επιδοκιμασία προς τον East Med καθώς παραπέμπει και σε σαφή στήριξη προς τον πρόσωπο του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου ενόψει των ισραηλινών εκλογών.