Του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναύαρχου (εα) επιστημονικού συνεργάτη- ερευνητή στα Institute for National and International Security (INIS) και Strategy International
Είναι υποχρέωση όλων μας να γνωρίζουμε την σημαντικότητα των τρομοκρατικών πράξεων που μπορούν να εφαρμοστούν από τους αντιπάλους μας.
Μια προβοκάτσια τύπου βομβιστικής ενέργειας στην Κωνσταντινούπολη που προκάλεσε πρόσφατα την επίθεση στη Συρία δείχνει τον τρόπο με τον οποίο οι αδίστακτοι αντίπαλοι μπορούν να δράσουν. Ένα ακόμη σενάριο μπορεί να είναι η εκμετάλλευση του μουσουλμανικού στοιχείου με δημιουργία αναταραχών στη Θράκη και ταυτόχρονη προώθηση μεγάλου αριθμού μεταναστών προς τα ελληνικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα.
Πέραν αυτών των υβριδικών επιθέσεων έχουν ανακοινώσει και μια πληθώρα απειλών περί χρήσης βίας εναντίον της Ελλάδας όπως ο ναυτικός αποκλεισμός κάποιας νήσου του Αιγαίου. Ένας ναυτικός αποκλεισμός είναι μια στρατιωτική επιχείρηση που εμποδίζει κάθε θαλάσσια κίνηση προς ή από ένα λιμάνι ή ακτή. Επίσης αποκλεισμοί μπορεί να είναι και εναέριοι. Μια στρατιωτική επιχείρηση που διεξάγεται σε ξηρά που απομονώνει ή περικυκλώνει μια περιοχή είναι αποκλεισμός και αντιμετωπίζεται ως εχθρική ενέργεια [1 ]
Ο Κουντουριώτης κατά τους βαλκανικούς πολέμους έλεγε συχνά στους κυβερνήτες των πολεμικών πλοίων ότι είναι ανόητο ένα πλοίο να πολεμά εναντίον ενός οχυρού. Εννοούσε πως σε μια σύγκρουση μεταξύ πολεμικών πλοίων και αντίστοιχης ισχύος πυρός από οχυρωμένα παράκτια πυροβολεία, η πλευρά που είχε περισσότερες πιθανότητες να κερδίσει ήταν αυτή που δεν μπορούσε να βυθιστεί. Φυσικά, οι τεχνολογίες έχουν αλλάξει από τότε, και τώρα τόσο το πλοίο όσο και το χερσαίο οχυρό στα νησιά μπορούν να προσβάλλουν στόχους δεκάδες ή και εκατοντάδες μίλια μακριά με κατευθυνόμενα βλήματα με βαριές κεφαλές αρκετά ισχυρές για να καταστρέψουν τις οχυρωματικές διατάξεις. Ωστόσο το πολεμικό πλοίο όσο και οι χερσαίες διατάξεις των όπλων πιθανότατα να είναι μετακινούμενοι, με τεχνολογίες stealth για την αεράμυνα ώστε να επιβιώσουν.
Σε μια υποτιθέμενη σύγκρουση πλοίου εναντίον μετακινούμενων πυραύλων στη στεριά, το τελευταίο έχει δύο σαφή πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι ότι ένα φορτηγό που μεταφέρει τα κατευθυνόμενα βλήματα στη στεριά έχει πολύ περισσότερες επιλογές για απόκρυψη από ένα πλοίο στη θάλασσα, γεγονός που αποτελεί μια πραγματική πρόκληση για τον εντοπισμό και την επίθεση. Δεύτερον, η απώλεια ενός μεμονωμένου φορτηγού εκτόξευσης πυραύλων δεν είναι τόσο μεγάλη υπόθεση όσο η βύθιση ή ακόμη και η ακινητοποίηση λόγω μεγάλης ζημιάς ενός πολεμικού πλοίου.
Βέβαια θα μου πείτε ότι τα σύγχρονα πολεμικά πλοία, έχουν δυνατότητες να συνδυάζουν διαφορετικούς τύπους εξελιγμένων πυραύλων αεράμυνας και ηλεκτρονικά αντίμετρα για την αυτοπροστασία τους από επιθέσεις εχθρικών πυραύλων. Παρόλα αυτά το πλεονέκτημα παραμένει στο οχυρό αν και υπάρχουν τα μέσα να τυφλώσουν ή να καταστρέψουν τα συστήματα εντοπισμού των οχυρών τα σύγχρονα πλοία, διότι στα νησιά δεν υπάρχει μόνο ένας εκτοξευτής αλλά πολλοί περισσότεροι που συνεργάζονται και αλληλοσυμπληρώνονται.
Έτσι ο αποκλεισμός νησιού του Ανατολικού Αιγαίου, ενέργεια που ονειρεύονται στην Άγκυρα θα πρέπει να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο για την Τουρκία όσο και για την Ελλάδα, καθώς αμφότερες έχουν επενδύσει σε τεράστια οπλοστάσια χερσαίων κατευθυνόμενων πυραύλων. Θυμηθείτε τις εκπληκτικές επιτυχίες των επιθέσεων της Ουκρανίας εναντίον του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Αυτές προμηνύουν άσχημα μαντάτα στα σχέδια για μια ναυτική δύναμη για επίθεση στη μαζική άμυνα των νησιών του Αιγαίου.
Πως αντιμετωπίζονται όλα τα παραπάνω πολεμικά τουρκικά σενάρια ;
Ο σχεδιασμός της Τουρκίας για ένα κτύπημα κατά της Ελλάδας προϋποθέτει ότι η ταχύτητα ανάπτυξης δυνάμεων και η χρήση της εξαπάτησης είναι το κύριο και βασικό χαρακτηριστικό αντίστοιχα για να μπορέσουν οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (ΤΕΔ) με αιφνιδιασμό την ταχεία κατάληψη μιας νήσου ή μικρονήσου.
Το Αιγαίο είναι ένα δύσκολο επιχειρησιακό περιβάλλον για τις αντίπαλες τουρκικές δυνάμεις λόγω των περιορισμένων γεωγραφικών χαρακτηριστικών του και της πολυνησίας σε συνδυασμό με τη καθιερωμένη αμυντική κυριαρχία της Ελλάδος στην περιοχή. Μια ανάλυση της ιστορικής εξέλιξης του Πολεμικού Ναυτικού προσφέρει μια εικόνα για το πώς μια ναυτική δύναμη μπορεί να ακυρώσει έναν επιθετικό αντίπαλο αρνούμενη την πρόσβαση στα παράλια των νησιών και τα σημεία ελέγχου, κατορθώνοντας να κυριαρχήσει σε ολόκληρο το θαλάσσιο περιβάλλον με εξασφάλιση των θαλασσίων γραμμών επικοινωνίας (SLOC).
Η επιχειρησιακή ανάγκη της Ελλάδας απαιτούσε εξαιρετικά βιώσιμα δίκτυα ακριβείας, κατά μήκος της αλυσίδας των νησιών απέναντι από τις τουρκικές ακτές, με αυξημένες δυνατότητες επίγειων όπλων. Αυτά τα δίκτυα είναι λειτουργικά αποκεντρωμένα και γεωγραφικά κατανεμημένα κατά μήκος του αρχιπελάγους του Ανατολικού Αιγαίου επιτρέποντας στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) να αποτρέψουν και να υπερασπιστούν την εθνική κυριαρχία αντιστρέφοντας τις δυνατότητες αντι-πρόσβασης και εναέριας άρνησης (A2/AD) του αντιπάλου που θα προσπαθήσει να περιορίσει την ελευθερία δράσης της Ελλάδας ή τη πρόσβαση σε ζωτικές πλωτές οδούς και εναέριο χώρο. Έτσι η Ελλάδα ανέπτυξε τις πρώτες θαλάσσιες δυνατότητές της σε περιορισμένα υδάτινα θέατρα επιχειρήσεων, όπως το Αιγαίο, και το πιο σημαντικό, από μια θέση σχετικής αδυναμίας σε αριθμό πλοίων, σε σύγκριση με τους Τούρκους αντιπάλους.
Οι Ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) εξέτασαν τα νέα δεδομένα που δημιουργήθηκαν εξ’ αιτίας του ανταγωνισμού ισχύος στη θάλασσα και τους τουρκικούς ναυτικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς περί «γαλάζιας πατρίδας, με το φακό των περιορισμών της γεωγραφίας και της γεωπολιτικής που αναδύθηκαν, προκειμένου να προσαρμόσεουν μια αποτελεσματική αποτρεπτική δύναμη.
Εξετάζοντας την άμυνα τον τουρκικών δυνάμεων στις ακτές της Μικράς Ασίας, διακρίνουμε μια γραμμική προσέγγιση στο συγκεκριμένο θέατρο των επιχειρήσεων. Όπως στη γεωμετρία γνωρίζουμε ότι μια γραμμή είναι ένα σύνολο σημείων, έτσι και μια αμυντική περίμετρος είναι μια γραμμή αποτελούμενη από άπειρα σημεία σε συνεχή σειρά. Οι επιχειρήσεις εκτελούνται σε συγκεκριμένο τόπο για συγκεκριμένο χρόνο. Είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο να είσαι ισχυρότερος από έναν εχθρό στα άπειρα σημεία της γραμμής του χάρτη, όλη την ώρα. Ένας αντίπαλος που σκοπεύει να κάνει μια σημαντική διάσπαση απλώς θα συγκεντρώσει τις δυνάμεις του σε κάποια σημεία ή σημείο κατά μήκος της γραμμής και θα το επιτύχει2.
Για να αποκρούσουν μια καταδρομική απόπειρα, οι τούρκοι διοικητές πρέπει να είναι σε θέση να συμπληρώσουν τις επίγειες δυνάμεις που κρατούν τη γραμμή με δύναμη πυρός που παρέχεται από απόσταση, σε οποιοδήποτε σημείο κατά μήκος των επάλξεων. Το πόσο καλά μπορούν να κρατήσουν οι υπερασπιστές της περιμέτρου, είναι συνάρτηση της γεωγραφικής απόστασης, του εδάφους και της εμβέλειας και του όγκου της υποστήριξης πυρών ακριβείας κατά των εισβολέων πεζοναυτών, το στόλο του ναυτικού και τις αεροπορικές δυνάμεις υποστήριξης.
Οι Τούρκοι ανησυχούν ότι οι ΕΕΔ αν θα εκμεταλλευτούν αυτό το πλεονέκτημα, ενδέχεται να επιτύχουν τους επιχειρησιακούς και στρατηγικούς τους στόχους. Σε αντίθεση με τη γραμμική, στατική προσέγγιση, οι ημέτερες δυνάμεις δίνουν έμφαση στην κινητικότητα και στην άμυνα σε βάθος. Εν τω μεταξύ, υποβρύχια, πολεμικά πλοία επιφανείας και αεροσκάφη θα εκτελούν συντονισμένες επιχειρήσεις. Επειδή το γνωρίζουν ότι θα αποτελέσουν στόχους από τις βαρύτερες, οπλισμένες με πυραύλους δυνάμεις μάχης των νησιών, έχουν ξεχυθεί αναζητώντας την αποστρατικοποίηση των νήσων.
Συμπεράσματα
Για να επιτύχει το τουρκικό σχέδιο εξαπάτησης θα πρέπει κατ΄ αρχάς η ίδια η επιχειρησιακή ασφάλεια να επιτρέψει την επιτυχή εξαπάτηση, και οι τουρκικές δυνάμεις να είναι προετοιμασμένες σε τακτικό επίπεδο για να εκτελέσουν αποτελεσματικά το σχέδιο αστραπιαία. Ωστόσο το μεγαλύτερο μειονέκτημα των τουρκικών σχεδίων είναι ότι οι ΕΕΔ βρίσκονται σε συνεχή ετοιμότητα. Ως αποτέλεσμα αυτού, η ταχύτητα δεν μπορεί να δώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα, εφόσον οι ΕΕΔ βρίσκονται στις θέσεις τους σταθερά και θα κινητοποιηθούν άμεσα.
Ένα ακόμη μειονέκτημα των Τουρκικών Ενοπλων Δυνάμεων είναι η τακτική ικανότητα τους που αποδείχθηκε σημαντικά κατώτερη στις επιχειρήσεις κατά των Σύριων σε σύγκριση με τις προσδοκίες πολλών παρατηρητών που εδρεύουν εντός της Τουρκίας.
Ωστόσο, τα τουρκικά οπλικά συστήματα, όπως τα μη στελεχωμένα αεροσκάφη (UAVs), αποδείχθηκαν σε μεγάλο βαθμό αποτελεσματικά και οι μονάδες με υψηλότερο επίπεδο εμπειρίας απέδειξαν ότι ακόμα κι αν οι ελλείψεις στην εκπαίδευση και το πλαίσιο του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν επέτυχαν μόνο σε περιοχές όπου αντιμετώπισαν υποδεέστερες δυνάμεις.
Επίσης από τις πολεμικές ενέργειες στο Ρώσο-ουκρανικό μέτωπο μπορούμε να αναφέρουμε ότι δεν υπάρχει ασφαλές καταφύγιο στο σύγχρονο πόλεμο. Ο αντίπαλος μπορεί να χτυπήσει σε όλο το επιχειρησιακό βάθος. Η επιβίωση εξαρτάται από τη διασπορά των αποθεμάτων πυρομαχικών, τη διοίκηση και τον έλεγχο, τις εγκαταστάσεις συντήρησης και επισκευών καθώς και τη ναυτική και αεροπορική υπεροχή για τόπο-χρόνο.
Τέλος τα μη στελεχωμένα συστήματα είναι απαραίτητα σε όλους τους κλάδους και σε όλα τα κλιμάκια. Αν και είναι κρίσιμο για την ανταγωνιστικότητα, απαιτείται η επίγνωση της κατάστασης, ότι το 90% των μη στελεχωμένων συστημάτων θα χαθούν. Ως εκ τούτου, πρέπει να είναι φθηνά και αξιόπιστα. Για όλες τις δυνάμεις, πρέπει να είναι οργανικά για τις μονάδες τόσο για τους σκοπούς της αποκάλυψης της κατάστασης όσο και για τη στοχοποίηση του εχθρού.
1 Ο αποκλεισμός είναι μια πράξη πολέμου που ρυθμίζεται από το διεθνές δίκαιο. δηλαδή, Σύμφωνα με τη Διακήρυξη του Παρισιού του 1856 που σέβεται το Ναυτικό Δίκαιο και από τα άρθρα 1–22 της Διακήρυξης του Λονδίνου του 1909 σχετικά με τους Νόμους του Ναυτικού Πολέμου. Είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ των όρων αποκλεισμός και εμπάργκο. Το εμπάργκο είναι ένα είδος οικονομικής κύρωσης που μπορεί να υιοθετηθεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ ή άλλου διεθνούς οργανισμού, για να αναγκάσει ένα κράτος να συμμορφωθεί με μια απόφαση.
2 Ο διανοητής του πολέμου Κλάουζεβιτς δεν πιστεύει στις μακριές αμυντικές γραμμές ή τον κλοιό. «Οι γραμμές», υποστηρίζει, «αποτελούν την πιο καταστροφική μορφή πολέμου. Δεν μπορεί να εμποδίσει τον επιτιθέμενο χωρίς ισχυρά πυρά για να τις υποστηρίξει. Οι αμυντικές γραμμές θα πρέπει να είναι πολύ σύντομες και επομένως να καλύπτουν πολύ μικρό μέρος της χώρας, διαφορετικά ο στρατός δεν θα είναι σε θέση να υπερασπιστεί αποτελεσματικά όλα τα σημεία».