Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλεί όλους τους πολίτες της να διατηρούν στο σπίτι τους βασικά αγαθά - τρόφιμα, νερό, φάρμακα και απαραίτητο εξοπλισμό - ικανά να καλύψουν τις ανάγκες ενός νοικοκυριού για τουλάχιστον τρεις ημέρες, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Η σύσταση αυτή δεν είναι θεωρητική. Προκύπτει από το Σχέδιο Στρατηγικής Ετοιμότητας (Preparedness Union Strategy) που παρουσίασε σήμερα η Κομισιόν, επιδιώκοντας να ενισχύσει τη συλλογική ικανότητα της ΕΕ να προλαμβάνει και να αντιμετωπίζει κρίσεις, είτε πρόκειται για επιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές, διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα, πανδημίες, φυσικές καταστροφές, υβριδικές απειλές ή ένοπλες συγκρούσεις. Όλα αυτά μέσα από ένα ενιαίο πλαίσιο δράσης και συντονισμού, που περιλαμβάνει ακόμη και τη συνεργασία με στρατηγικούς εταίρους όπως το ΝΑΤΟ.
Η παρουσίαση του σημερινού σχεδίόυ έρχεται μετά την έκθεση Niinistö για την άμυνα της ΕΕ η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση της πολιτικής και στρατιωτικής ετοιμότητας της Ευρώπης αποτελεί επείγουσα ανάγκη, ενόψει προκλήσεων όπως η υγεία, η μετανάστευση, η τεχνολογική ασφάλεια, η άμυνα και η οικονομία.
Η πρώτη πλήρης εκτίμηση κινδύνων της ΕΕ αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2026 από την Επιτροπή και τον Ύπατο Εκπρόσωπο, με τη στήριξη των αρμόδιων ευρωπαϊκών οργανισμών.
«Οι νέες πραγματικότητες απαιτούν ένα νέο επίπεδο ετοιμότητας στην Ευρώπη» δήλωσε μεταξύ άλλων η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης
Στο σχέδιο που παρουσίασε η Κομισιόν έμφαση δίνεται και στην αντιμετώπιση του προβλήματος των διασυνοριακών κρίσεων και γίνεται λόγος για :
Ενίσχυση ευρωπαϊκών συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης.
Ενίσχυση της Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ και του rescEU.
Προώθηση διασυνοριακών συμπράξεων.
Ανάπτυξη εξωτερικών συνεργασιών για κοινές απειλές.
Ένας ενιαίος φορέας διαχείρισης κρίσεων
Γι’ αυτό, η νέα στρατηγική προωθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση όλων των κινδύνων, συγκεντρώνοντας όλους τους σχετικούς φορείς σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό), καθώς και την ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, των επιχειρήσεων και της επιστημονικής κοινότητας. Επίσης, η κλιματική αλλαγή και η περιβαλλοντική υποβάθμιση εντείνουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ η πανδημία COVID-19 αποκάλυψε ευπάθειες στις κρίσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες και τις υπηρεσίες υγείας.
Μάλιστα η Στρατηγική της Ένωσης Ετοιμότητας φιλοδοξεί να ενοποιήσει τις διάσπαρτες δομές και ικανότητες της ΕΕ σε έναν ενιαίο, ισχυρό φορέα διαχείρισης κρίσεων προκειμένου να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της Ευρώπης απέναντι σε κάθε απειλή.
Επιπλέον λαμβάνοντας υπόψη τα χειρότερα σενάρια, επισημαίνεται η ανάγκη ενίσχυσης της εμπλοκής όλων δηλαδή επιχειρήσεων, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και πολίτες και όσων έχουν πολύτιμη τεχνογνωσία που μπορεί να υποστηρίξει την κοινωνική ετοιμότητα και ανθεκτικότητα.
«Η Ευρώπη καλείται να προστατεύσει τους πολίτες της και τις κρίσιμες κοινωνικές λειτουργίες που είναι ζωτικής σημασίας για τη δημοκρατία και την καθημερινή ζωή» τονίζεται και προς αυτή την κατεύθυνση η στρατηγική περιλαμβάνει 30 βασικές δράσεις και ένα λεπτομερές σχέδιο δράσης, με σκοπό την προώθηση των στόχων της Ένωσης Ετοιμότητας, καθώς και την ανάπτυξη μιας «κουλτούρας ετοιμότητας εκ του σχεδιασμού» σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ.
Για ποιες κρίσεις προετοιμάζεται η ΕΕ;
Η ΕΕ προετοιμάζεται για ένα ευρύ φάσμα φυσικών και ανθρωπογενών κινδύνων:
Φυσικές καταστροφές: πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, σεισμοί, ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω κλιματικής αλλαγής.
Ανθρωπογενείς καταστροφές: βιομηχανικά ατυχήματα, τεχνολογικές αποτυχίες, πανδημίες.
Υβριδικές απειλές: κυβερνοεπιθέσεις, παραπληροφόρηση, χειραγώγηση πληροφοριών και σαμποτάζ κρίσιμων υποδομών.
Γεωπολιτικές κρίσεις: ένοπλες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας ένοπλης επιθετικότητας εναντίον κρατών-μελών.
Ποιοι είναι οι βασικοί τομείς της Στρατηγικής;
Προστασία των βασικών κοινωνικών λειτουργιών της Ευρώπης
Ανάπτυξη ελάχιστων κριτηρίων ετοιμότητας για κρίσιμες υπηρεσίες (νοσοκομεία, σχολεία, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες).
Ενίσχυση αποθεμάτων κρίσιμου εξοπλισμού και υλικών.
Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και διασφάλιση φυσικών πόρων όπως το νερό.
Προώθηση της ετοιμότητας του πληθυσμού
Ενημέρωση των πολιτών για βασικά μέτρα (π.χ., διατήρηση προμηθειών 72 ωρών).
Ενσωμάτωση μαθημάτων ετοιμότητας στα σχολεία.
Καθιέρωση της «Ημέρας Ετοιμότητας της ΕΕ».
Ενίσχυση του συντονισμού αντιμετώπισης κρίσεων
Δημιουργία ενός κόμβου κρίσης της ΕΕ για ενοποίηση των δομών κρίσης.
Τακτικές ασκήσεις ετοιμότητας με εμπλοκή στρατού, πολιτικής προστασίας, αστυνομίας, υγειονομικού προσωπικού κ.ά.
Ενίσχυση πρόβλεψης και πρόληψης
Ανάπτυξη κοινής αξιολόγησης κινδύνων και απειλών.
Δημιουργία ομάδας ετοιμότητας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Πρωτόκολλα συνεργασίας με επιχειρήσεις για βασικές υπηρεσίες σε κρίση.
Ενίσχυση συνεργασίας με εξωτερικούς εταίρους
Στενή συνεργασία με το ΝΑΤΟ και άλλους στρατηγικούς εταίρους σε τομείς όπως κυβερνοασφάλεια, άμυνα, τεχνολογία και κλίμα.
Η ΕΕ εκτιμά ότι είναι απαραίτητη η πολιτικο-στρατιωτική συνεργασία για τους εξής λόγους:
Για να αντιμετωπιστούν σύνθετες σύγχρονες απειλές:
Δημιουργία πλαισίου πολιτικο-στρατιωτικής ετοιμότητας.
Κοινός σχεδιασμός και επενδύσεις με διττή χρήση.
Ευρείας κλίμακας ασκήσεις ετοιμότητας.
Συνεργασία με στρατηγικούς εταίρους, όπως το ΝΑΤΟ.
«Είναι πάντα καλύτερο να προλαμβάνουμε τις κρίσεις παρά να αντιμετωπίζουμε τις συνέπειές τους. Η στρατηγική μας αφορά την οικοδόμηση μιας ολοκληρωμένης εικόνας των απειλών που αντιμετωπίζουμε, την προετοιμασία των πολιτών, την ενίσχυση της συνεργασίας πολιτών και στρατού, και τη στενότερη συνεργασία με εξωτερικούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ.» δήλωσε μεταξύ άλλων η Ύπατη Εκπρόσωπος Κάγια Κάλλας.
Για μια νέα κουλτούρα ετοιμότητας έκανε λόγο η εκτελεστική αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Ροξάνα Μινζάτου:
«Αυτή η στρατηγική είναι για τους ανθρώπους και τις κοινωνίες. Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι, όταν προκύψει μια κρίση, όλα θα λειτουργούν όπως πρέπει και ότι είμαστε έτοιμοι να δράσουμε γρήγορα και αποτελεσματικά. Χρειαζόμαστε μια νέα νοοτροπία ετοιμότητας, ώστε όλοι να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν σε κάθε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η Ευρώπη πρέπει να δράσει με ευελιξία, συνεργαζόμενη με τα κράτη μέλη, για να σώσει ζωές και να εξοικονομήσει χρόνο.».