Ο SARS-CoV-2 συνεχίζει να εξελίσσεται και να μεταβάλλεται συνέχεια: Μέσα σε διάστημα δύο ετών έχουν εμφανιστεί παραλλαγές όπως η Άλφα, η Βήτα, η Δέλτα, η Μι και (ο τελευταίος μεγάλος «πρωταγωνιστής») η Όμικρον, κυριαρχώντας στην επικαιρότητα. Επίσης, η λίστα αυτή δεν περιλαμβάνει πολλές άλλες παραλλαγές που έχουν εντοπιστεί αλλά δεν θεωρούνται υψηλής προτεραιότητας από τον ΠΟΥ.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ερώτημα που προκύπτει σε μεγάλη μερίδα του κοινού, που δεν έχει εξειδικευμένες γνώσεις ιατρικής, ιολογίας κλπ, είναι αναπόφευκτα το εξής: Είναι η ταχεία εξέλιξη του κορονοϊού ασυνήθιστη ή έχουν και οι άλλοι τόσες παραλλαγές; Στο ερώτημα αυτό απαντά δημοσίευμα του Live Science.
Οι ιοί πολλαπλασιάζονται συνέχεια, ωστόσο η διαδικασία πολλαπλασιασμού μπορεί να έχει αναταράξεις, λέει ο Σουμάν Ντας, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής στο Vanderbilt University Medical Center που μελετά την εξέλιξη των ιών, περιλαμβανομένου του SARS-CoV-2. Όταν οι ιοί χρησιμοποιούν τους μηχανισμούς του κυττάρου- ξενιστή για να αντιγράφουν το γενετικό τους υλικό, γίνονται και λάθη, όπως τυχαίες προσθήκες, αφαιρέσεις κλπ, τα οποία είναι γνωστά ως μεταλλάξεις. Οι περισσότερες τυχαίες μεταλλάξεις μπορούν να κάνουν τον ιό μη βιώσιμο ή να μην τον επηρεάσουν καθόλου, ωστόσο κάποιες του δίνουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Ίσως κάποιες να βοηθούν τον ιό να αποφύγει ένα εμβόλιο ή να τον κάνει πιο μεταδοτικό. Οι μεταλλάξεις που τον βοηθούν να ζει περισσότερο και να πολλαπλασιάζεται ευκολότερα «επιλέγονται» και παραμένουν, και έτσι προκύπτουν οι νέες παραλλαγές.
Όπως οι ιοί της γρίπης, ο RSV (αναπνευστικός συγκυτιακός ιός), οι εντεροϊοί και οι ρινοϊοί, που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα, ο SARS-CoV-2 φέρει τη γενετική του πληροφορία σε ένα νήμα RNA. Συγκριτικά με άλλους RNA ιούς, «ο ρυθμός μετάλλαξης του SARS-CoV-2 δεν είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτος» είπε η Κέιτι Κίστλερ, μεταδιδακτορική που μελετά την εξέλιξη των ιών στο Fred Hutchinson Cancer Research Center στο Σιάτλ. Για την ακρίβεια, είναι παρόμοιος με τον ρυθμό μετάλλαξης άλλων κοινών RNA ιών, όπως της γρίπης, και άλλων κοινών κορονοϊών που προκαλούν συμπτώματα σαν του κρυολογήματος, όπως είπε στο Live Science.
Συνοψίζοντας, ως προς τις μεταλλάξεις: Ο SARS-CoV-2 δεν μεταλλάσσεται με ασυνήθιστα ταχείς ρυθμούς. Ωστόσο ίσως παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες, όπως η υψηλή μεταδοτικότητα, η μετάβαση από ζώο στον άνθρωπο και η ανάπτυξη νέων θεραπειών και εμβολίων, που ενδεχομένως να αύξησαν τον αριθμό των παραλλαγών που είδαμε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα.
«Ο SARS-CoV-2, ο ιός που προκαλεί Covid-19, μπορεί να φαίνεται να εξελίσσει περισσότερες μεταλλάξεις λόγω του ότι είναι πολύ πιο μεταδοτικός από άλλους κοινούς ιούς, με αποτέλεσμα πολύ περισσότερα νέα κρούσματα» είπε ο Τζέσε Εράσμους, ιολόγος και επίκουρος καθηγητής μικροβιολογίας στο University of Washington School of Medicine. Ο πραγματικός ρυθμός μεταλλάξεων ανά λοίμωξη είναι παρόμοιος με άλλων κοινών ιών, αν όχι βραδύτερος. Μα κυκλοφορεί συνέχεια μέσω πολύ περισσότερων ανθρώπων, και μάλιστα εδώ και πάνω από δύο χρόνια, κάτι που του δίνει περισσότερες ευκαιρίες πολλαπλασιασμού και παραγωγής ωφέλιμων μεταλλάξεων, όπως είπε στο Live Science.
Οι ταχείες αλλαγές του, επίσης, μπορεί να σχετίζονται με το πρόσφατο πέρασμά του στον άνθρωπο: Μέχρι το 2019 ο ιός είχε προσαρμοστεί έτσι ώστε να μολύνει ξενιστές- ζώα, πιθανότατα νυχτερίδες. Αρχικά «ο ιός χρειάζεται να προσαρμόζεται για να μολύνει ανθρώπους αντί για νυχτερίδες» είπε η Κίστλερ, προσθέτοντας πως «υπάρχουν πολλές επωφελείς μεταλλάξεις διαθέσιμες στον ιό κατά τη φάση της μετάβασης». Μετά η εξέλιξη/ προσαρμογή του επιβραδύνεται κάπως.
Η επιδημία Η1Ν1 το 2009 είχε ακολουθήσει αυτό το μοτίβο. «Κατά την αρχική φάση της πανδημίας, και ένα με δύο χρόνια μετά την εμφάνισή της, βλέπουμε πως ο ρυθμός λειτουργικής αλλαγής είναι υψηλότερος, και μετά πέφτει χαμηλότερα, σε ένα πιο σταθερό επίπεδο βάσης» σημείωσε σχετικά. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πώς η εξέλιξη του SARS-CoV-2 θα αλλάξει καθώς περνά από το επιδημικό στο ενδημικό στάδιο, μα με βάση άλλους ιούς πανδημιών, υποθέτουν ότι ο ρυθμός προσαρμοστικής εξέλιξης θα μπορούσε να επιβραδυνθεί.
Επίσης, οι αλλαγές στον κορονοϊό εν μέρει οφείλονται και στην ταχεία ανάπτυξη εμβολίων και θεραπειών για την αντιμετώπισή του. Συγκριτικά με τον πρώτο καιρό της πανδημίας, υπάρχει πλέον πολύ μεγαλύτερη πίεση στον ιό από εξελικτικής άποψης ώστε να μπορεί να ξεφεύγει από τα φαρμακευτικά μέτρα εναντίον του, όπως είπε στο Live Science o Ντας: Κάποιες από τις μεταλλάξεις που παραμένουν είναι αυτές που θα βοηθήσουν τον ιό να αντιμετωπίζει αυτές τις προκλήσεις.