Του Γιώργου Σταμάτη, Βουλευτή Επικρατείας της ΝΔ.
«Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια,
Θα βρω τα σκαλοπάτια που παν στη λευτεριά.»
Ευαγόρας Παλληκαρίδης.
Το ποίημα αυτό του νεότερου ήρωα της κυπριακής αντίστασης κατά των Βρετανών, γρήγορα γίνεται το σύνθημα ενός λαού, στον αγώνα του για ελευθερία, ανεξαρτησία, δικαιοσύνη. Δεν πρόκειται απλά για έμπνευση της στιγμής. Αποτυπώνει τη διακήρυξη ενός εφήβου, που σε όλη τη σύντομη σε διάρκεια ζωή του, παρέμεινε αταλάντευτος στις επάλξεις του εθνικού χρέους. Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης αγωνίστηκε με θάρρος και υπερηφάνεια για την ελευθερία της πατρίδας του, μη διστάζοντας να δώσει και τη ζωή του ακόμη για την εκπλήρωση του οράματος του.
Γεννημένος στις 26 Φεβρουαρίου του 1938 στην Τσάδα της Πάφου, ο Ευαγόρας από πολύ μικρή ηλικία διακρίνεται στα μαθήματα, τα αθλήματα, την ποίηση. Στα ποιήματα που έγραψε, αναδεικνύεται ο αγνός ρομαντισμός και η πληθωρική ευαισθησία της εφηβικής ψυχής του, η αγάπη του για την Κύπρο και την Ελλάδα, ο ασίγαστος πόθος του να ζήσει σε μια πατρίδα ελεύθερη από τον αγγλικό ζυγό. Όταν μαθητής ακόμη εντάσσεται στην ΕΟΚΑ, η φλογερή του ποίηση και η αντιστασιακή του δράση συνδέονται αξεδιάλυτα, διαμορφώνοντας τη θρυλική προσωπικότητα που αποτελεί ύψιστο σύμβολο πατριωτισμού και ελευθερίας μέχρι και σήμερα. Όπως χαρακτηριστικά έλεγε: «Διάλεξα την ποίηση του αγώνα και τον αγώνα της ποίησης».
Στο στόχαστρο των Άγγλων μπαίνει για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1953, όταν την παραμονή των προγραμματισμένων εκδηλώσεων για τη στέψη της βασίλισσας, στο πλαίσιο μαθητικών κινητοποιήσεων, σκαρφαλώνει στον ιστό και κατεβάζει τη βρετανική σημαία. Οι συγκρούσεις επιδεινώνονται, με αποτέλεσμα ο διοικητής του νησιού John Harding να αναγκαστεί να ματαιώσει τις εκδηλώσεις. Έτσι η Πάφος ήταν η μόνη περιοχή υπό βρετανική κυριαρχία, όπου δεν εορτάστηκε η ενθρόνιση της βασίλισσας. Ο Βαγορής, όπως τον έλεγαν οι δικοί του άνθρωποι συλλαμβάνεται, αλλά αφήνεται ελεύθερος λόγω της νεαρής του ηλικίας.
Στη συνέχεια, ο Ευαγόρας προσχωρεί πλέον στις τάξεις της ΕΟΚΑ και συνεχίζει να μάχεται με αρετή, τόλμη, ήθος και ανδρεία για την ελευθερία, την εθνική ανεξαρτησία και τη δικαιοσύνη στην Κύπρο. Στις 17 Νοεμβρίου του 1955 επιτέθηκε σε δύο Βρετανούς στρατιώτες, προκειμένου να απελευθερώσει έναν φίλο του που εκείνοι γρονθοκοπούσαν. Στη συνέχεια τα παιδιά έφτασαν μαζί στο σχολείο και ενώθηκαν με τους συμμαθητές τους, που οργάνωναν μία ακόμη διαδήλωση. Ο Ευαγόρας συνελήφθη με την κατηγορία της συμμετοχής σε οχλαγωγία, αφέθηκε ελεύθερος και η δίκη του ορίστηκε για τις 6 Δεκεμβρίου.
Την παραμονή της δίκης είχε πάρει πλέον την απόφαση που καθόρισε το πεπρωμένο του. Ήξερε καλά ότι η λευτεριά δεν χαρίζεται. Κερδίζεται μόνο με αίμα και εκείνος ήταν πρόθυμος να προσφέρει το δικό του, απολύτως συνειδητά, με τη συγκλονιστική δύναμη μιας θυσίας που δεν ζητούσε τίποτα για αντάλλαγμα, παρά μονάχα την ελπίδα ότι μια μέρα το νησί του θα ανασάνει περήφανο και ελεύθερο. Θα έπαιρνε την ανηφοριά για τα δύσβατα κυπριακά βουνά, τα βουνά της Πάφου, που θα έσμιγαν με τον αδάμαστο πόθο του και το όραμα του να τα δει και πάλι ελεύθερα.
Εκείνο το βράδυ αποχαιρέτησε την οικογένεια του, μπήκε στην τάξη του και άφησε το θρυλικό πλέον σημείωμα στους συμμαθητές του.
«Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του. … Γεια σας παλιοί συμμαθηταί! Και όποιος θελήσει να βρει ένα χαμένο αδερφό, έναν παλιό του φίλο, Ας πάρει μιαν ανηφοριά, ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα με βρει εκεί».
Στις 18 Δεκεμβρίου του 1956, οι Άγγλοι στήνουν ενέδρα. Οι δύο σύντροφοι του έτρεξαν και ξέφυγαν. Ο Βαγορής έμεινε. Συλλαμβάνεται με την κατηγορία της παράνομης κατοχής και διακίνησης οπλισμού. Όλα πλέον είχαν τελειώσει. Οι διαδικασίες ολοκληρώθηκαν με εξαιρετική βιασύνη, η προανάκριση, η δίκη, η καταδίκη, η εκτέλεση. Η δίκη ορίζεται για τις 25 Φεβρουαρίου του 1957. Όταν ο δικαστής ζητά από τον Ευαγόρα να απολογηθεί, ο ήρωας με αξιοθαύμαστο θάρρος παραδέχεται τα πάντα και δεν αφήνει περιθώρια στους δικηγόρους του για να τον υπερασπιστούν.
«Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».
Η θανατική καταδίκη ήταν προειλημμένη.
Από την επόμενη κιόλας μέρα της καταδίκης του Ευαγόρα σε θάνατο διά απαγχονισμού, ξεσηκώθηκε θύελλα αντιδράσεων από τη διεθνή κοινότητα, για να σώσει το νεαρό μαθητή. Ο βασιλιάς της Ελλάδος Παύλος, η Βουλή των Ελλήνων, όλες οι Κυπριακές αδελφότητες ανά τον κόσμο, η ελληνική εκκλησία, 40 Βρετανοί Βουλευτές των εργατικών, ζήτησαν την απονομή χάριτος. Όμως οι Άγγλοι δεν πτοήθηκαν, ενώ η βασίλισσα Ελισάβετ παρέμεινε αμέτοχη μην απαντώντας καθόλου στα τηλεγραφήματα.
Η αδελφή του Μαρούλα Βρυωνίδου θυμάται: «Την μέρα πριν την εκτέλεση, μας επέτρεψαν δύο ολιγόλεπτες επισκέψεις. Ο Ευαγόρας πίσω από το μαύρο, πυκνό συρματόπλεγμα στο κελί των μελλοθανάτων, εμείς απ’ έξω. Ήταν τέτοια η στάση του που δε μας επέτρεπε να λιποψυχήσουμε. Είχα την εντύπωση πως ήταν ήδη στην αντίπερα όχθη. Ένας καιρός συννεφιασμένος, βαρύς, να αναμετριέται με το δικό μας ψυχικό βάρος.»
Στις 14 Μαρτίου του 1957, ο Ευαγόρας, ευθυτενής και αγέρωχος, ακλόνητος και ασυμβίβαστος, οδηγείται στην αγχόνη και παίρνει το δρόμο για τη μεγάλη ανηφοριά. Όμως η αγχόνη δεν θα καταφέρει να σιγήσει τη φωνή του εμβληματικού αγωνιστή. Αντίθετα, την ύψωσε στις καρδιές των καταπιεζόμενων λαών και έγινε σύμβολο ελευθερίας, εθνικής ανεξαρτησίας και δικαιοσύνης. Η φωνή του παραμένει ένα διαχρονικό κάλεσμα προς όλους μας, υπενθυμίζοντας μας τί σημαίνει να ζεις αταλάντευτα προσηλωμένος στις αξίες σου και να αγωνίζεσαι με πίστη και αυταπάρνηση για ένα όραμα.