Οκτώ κράτη έχουν αναφέρει πρόσφατα απροσδόκητα κρούσματα ευλογιάς - Αυστραλία, Καναδάς, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες.
Αν και το ξέσπασμα της ασθένειας είναι επί του παρόντος μικρό, έχει προκαλέσει ανησυχία, καθώς η ευλογιά των πιθήκων, μια ιογενής ασθένεια που προκαλεί πυρετό και εξάνθημα, συνήθως δεν εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Όμως ο ιός φαίνεται να περνάει από πολλές νέες κοινότητες, κάτι που συμβαίνει όταν ένα μολυσμένο άτομο έχει στενή επαφή με κάποιον άλλο.
«Προβλέπω ότι τις επόμενες εβδομάδες, θα συνεχίσουμε να βλέπουμε περισσότερα κρούσματα να εντοπίζονται, αλλά δεν περιμένω ότι θα δούμε εκθετικά αυξανόμενους αριθμούς», λέει στην HuffPost ο δρ. Ρίτσαρντ Μαρτινέλλο, ειδικός και συνεργάτης του Yale Medicine. καθηγητής ιατρικής και παιδιατρικής.
Τι είναι η ευλογιά των πιθήκων;
Η ευλογιά των πιθήκων είναι μια ιογενής ασθένεια του DNA που προκαλεί πυρετό και ένα χαρακτηριστικό, ανώμαλο εξάνθημα. Μπορεί επίσης να προκαλέσει πονοκεφάλους, μυϊκούς πόνους, πρησμένους λεμφαδένες και κόπωση. Η ζωονόσος (σ.σ. Μόλυνση που εμφανίζεται συχνά σε πληθυσμούς ζώων και ευκαιριακά προσβάλλει τους ανθρώπους) υπάρχει εδώ και δεκαετίες και πήρε το όνομά της κυρίως επειδή εντοπίστηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια ενός ξεσπάσματος σε πιθήκους το 1958.
Μεταδίδεται κυρίως μέσω γεγονότων που μπορούν να μεταδοθούν μέσω «διάχυσης» από μολυσμένα ζώα στους ανθρώπους. Στη συνέχεια, οι άνθρωποι μπορούν να το μεταδώσουν μέσω πολλαπλών διαφορετικών μορφών στενής επαφής — κυρίως μέσω αίματος και σταγονιδίων του αναπνευστικού.
«Σίγουρα δεν φαίνεται να είναι τόσο μεταδοτικό όσο κάτι όπως η Covid ή τη γρίπη», λέει ο Μαρτινέλλο.
Με τα χρόνια, έχουν εμφανιστεί διάφορες περιπτώσεις ευλογιάς των πιθήκων στις ΗΠΑ και σε άλλα μέρη του κόσμου. Αλλά δεν μεταδίδεται συχνά εκτός των ενδημικών περιοχών στην Αφρική, σύμφωνα με τον δρ. Αμες Αντάτζια, ειδικό σε μολυσματικές ασθένειες και ανώτερο επιστήμονα στο Κέντρο Ασφάλειας Υγείας του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.
Η ευλογιά των πιθήκων ανήκει στην ίδια οικογένεια ιών με την ευλογιά και το εμβόλιο κατά της ευλογιάς είναι απίστευτα αποτελεσματικό στην πρόληψη της νόσου και στην ελαχιστοποίηση των συμπτωμάτων. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το εμβόλιο είναι τουλάχιστον 85% αποτελεσματικό στην πρόληψη της ευλογιάς των πιθήκων.
Το εμβόλιο μπορεί επίσης να λειτουργήσει όταν χορηγείται ως προφύλαξη μετά την έκθεση (που σημαίνει ότι μπορεί να αποτρέψει την ασθένεια ή να την καταστήσει λιγότερο σοβαρή, ακόμη και μετά την έκθεση ενός ατόμου). Αυτός είναι κυρίως ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται το εμβόλιο τώρα, αφού ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς το 1980.
Η ευλογιά των πιθήκων έχει μακρά περίοδο επώασης περίπου 12 ημερών. Το ποσοστό θνησιμότητας εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 1% και 10%, αλλά ο Αντάτζια πιστεύει ότι το πραγματικό ποσοστό θνησιμότητας μπορεί να είναι χαμηλότερο, ανάλογα με το πού εμφανίζονται τα κρούσματα. «Η ευλογιά των πιθήκων τείνει να είναι μια ασθένεια που δεν είναι τόσο θανατηφόρα όσο ήταν η ευλογιά», λέει ο ίδιος.
Η θεραπεία της ευλογιάς των πιθήκων συνήθως περιλαμβάνει υποστηρικτική φροντίδα. Οι περισσότερες περιπτώσεις είναι ήπιες και αυτοπεριοριζόμενες. Υπάρχουν αντιιικά ειδικά σχεδιασμένα για τη θεραπεία της ευλογιάς, αλλά γενικά προορίζονται για σοβαρές περιπτώσεις, σύμφωνα με τον Αντάτζια.
Τι συμβαίνει με το τρέχον ξέσπασμα της ευλογιάς των πιθήκων;
Η ευλογιά των πιθήκων είναι ενδημική στην Αφρική και τα κρούσματα εκτός Αφρικής δεν είναι πρωτόγνωρα. Το 2021, οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέγραψαν δύο περιπτώσεις ευλογιάς των πιθήκων σε άτομα που είχαν ταξιδέψει πρόσφατα από τη Νιγηρία. Υπήρξε επίσης ένα ξέσπασμα στις ΗΠΑ το 2003, το οποίο αφορούσε ζώα που εξάπλωναν την ασθένεια στους ανθρώπους. Δεν καταγράφηκε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο και από τις 47 περιπτώσεις που εντοπίστηκαν - στο Ιλινόις, στην Ιντιάνα, στο Κάνσας, στο Μιζούρι, στο Οχάιο και στο Ουισκόνσιν - μόνο τα τρία ήταν σοβαρά.
Ορισμένες επιδημίες ευλογιάς των πιθήκων έχουν διαρκέσει περίπου ένα χρόνο, αλλά δεν τείνουν να είναι εκρηκτικές επιδημίες που αναπτύσσονται εκθετικά όπως έχουμε δει με την Covid-19, σύμφωνα με τον Μαρτινέλλο.
«Οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι υπάρχει ευλογιά πιθήκων στην κοινότητά τους», είπε. «Όταν οι άνθρωποι αρρωσταίνουν, απομονώνονται από άλλους ανθρώπους και βοηθάει να τερματιστεί αυτή η μετάδοση».
Αυτό που είναι περίεργο για το τρέχον ξέσπασμα είναι ο τρόπος με τον οποίο φαίνεται να εξαπλώνεται η ευλογιά των πιθήκων. Συνήθως, τα κρούσματα είναι πολύ τοπικά, αλλά αυτό περιλαμβάνει πολλές χώρες.
«Οι ομάδες που βλέπουμε αυτήν τη στιγμή, σε πολλές χώρες, δεν συνδέονται με ταξίδια», λέει ο Αντάτζια. «Υπάρχει μετάδοση εκτός ταξιδιού και εκτός έκθεσης ζώων, που είναι οι συνήθεις διαδρομές που βλέπουμε να συμβαίνουν κρούσματα».
Δεν είναι σαφές πώς η ευλογιά των πιθήκων μπόρεσε να κάνει το «άλμα» σε ορισμένες περιοχές, αλλά οι ειδικοί θεωρούν ότι μόλις έφτασε εκεί, η μετάδοση πιθανότατα έγινε από την ανταλλαγή σάλιου, αναπνευστικών εκκρίσεων και σωματικών υγρών. Σύμφωνα με το The Atlantic, το πρώτο κρούσμα που εντοπίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο ταιριάζει με το παραδοσιακό μοτίβο της εξάπλωσης της νόσου μέσω του ταξιδιού. Ωστόσο, άλλες περιπτώσεις σε άλλες περιοχές δεν φαίνεται να είχαν σχέση με ταξίδια ή επαφή με κάποιον που είχε την ασθένεια.
Οι επιδημιολόγοι θα συνεχίσουν να διερευνούν εάν υπάρχει κάτι μοναδικό στον τρόπο με τον οποίο εξαπλώνεται τώρα η ευλογιά των πιθήκων ή αν απλώς μπόρεσε να εξαπλωθεί μέσω στενής επαφής μέσω των κοινοτήτων στις οποίες εισήλθε.
Οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να βιαστούν και να κάνουν εμβόλιο κατά της ευλογιάς αυτή τη στιγμή, λέει ο Αντάτζια. Το εμβόλιο χορηγείται μόνο σε άτομα που είχαν στενή επαφή με ένα μολυσμένο άτομο, ιδανικά εντός τεσσάρων ημερών για την πρόληψη της νόσου και εντός 14 ημερών για την ελαχιστοποίηση των συμπτωμάτων. Εάν αυτή η επιδημία ”απογειωθεί” με τρόπο άνευ προηγουμένου, η κυβέρνηση έχει ένα απόθεμα εμβολίων κατά της ευλογιάς που μπορούν να αναπτυχθούν, αναφέρει ο Μαρτινέλλο, αλλά ούτε ο ίδιος ούτε ο Αντάτζια περιμένουν επί του παρόντος ότι αυτό θα είναι απαραίτητο.
Όταν έχουμε κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων, η τυπική προσέγγιση είναι η απομόνωση των μολυσμένων ατόμων και ο εμβολιασμός όλων γύρω τους που είχαν επαφή με ένα μολυσμένο άτομο. Οι επιδημιολόγοι αποκαλούν αυτή τη στρατηγική «εμβολιασμό δακτυλίου» και είναι γνωστό ότι είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να σταματήσουν τα κρούσματα πριν ξεκινήσουν.
«Η ευλογιά των πιθήκων είναι ένας πολύ διαφορετικός ιός από την Covid-19», λέει ο Αντάτζια. «Δεν έχει δυνατότητα πανδημίας και έχουμε αντίμετρα όπως το εμβόλιο της ευλογιάς που είναι ικανά να σταματήσουν τις επιδημίες».