Ευρωπαϊκό δικαστήριο επικύρωσε την Πέμπτη το δικαίωμα της Ιταλίας να ζητά την επιστροφή ενός πολύτιμου αγάλματος από το μουσείο J. Paul Getty στην Καλιφόρνια, κρίνοντας ότι η Ιταλία ορθώς προσπάθησε να διεκδικήσει ένα σημαντικό μέρος της πολιτιστικής της κληρονομιάς και απορρίπτοντας την έκκληση του μουσείου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι οι μακροχρόνιες προσπάθειες της Ιταλίας να ανακτήσει το άγαλμα «Αθλητής από τον Φάνο», γνωστού και ως «άγαλμα της Νικηφόρου Νεότητας» από το Getty με έδρα το Μαλιμπού δεν ήταν ασύμμετρες. Η απόφαση ελήφθη σήμερα ομόφωνα από το δικαστήριο το οποίο απέρριψε προσφυγή του ιδρύματος Paul Getty. Στην δικαστική απόφαση αναφέρεται παράλληλα ότι η Ιταλία είχε το δικαίωμα να ζητήσει την κατάσχεση του αγάλματος, το οποίο είναι της ελληνιστικής περιόδου και χρονολογείται μεταξύ 300 π.Χ. και 100 π. Χ.
Το Getty είχε ασκήσει έφεση στην απόφαση ιταλικού Ανώτατου δικαστηρίου του 2018 που είχε επικυρώσει μια εντολή κατάσχεσης, υποστηρίζοντας ότι τα δικαιώματα του μουσείου είχαν παραβιαστεί από την εκστρατεία της Ιταλίας για την ανάκτηση του αγάλματος.
Το άγαλμα είναι από μπρούτζο σε φυσικό μέγεθος κι είναι ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα της συλλογής του Getty.
Παρ′ ότι ο καλλιτέχνης που το σμίλευσε δεν είναι γνωστός, κάποιοι μελετητές πιστεύουν ότι είναι δημιούργημα του Λύσιππου, προσωπικού γλύπτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ένα ιταλικό δικαστήριο στο Πέζαρο είχε διατάξει την κατάσχεσή του και την επιστροφή του το 2010, στο απόγειο της εκστρατείας της Ιταλίας να ανακτήσει αρχαιότητες που λεηλατήθηκαν από την επικράτειά της και πουλήθηκαν σε μουσεία και ιδιώτες συλλέκτες σε όλο τον κόσμο.
Το Getty υπερασπίστηκε εδώ και καιρό το δικαίωμά του (να διατηρήσει στην κατοχή του) στο άγαλμα, λέγοντας ότι η Ιταλία δεν είχε νομική αξίωση να ζητά την επιστροφή του. Μεταξύ άλλων, το Getty είχε υποστηρίξει ότι το άγαλμα είναι ελληνικής προέλευσης, βρέθηκε σε διεθνή ύδατα και δεν ήταν ποτέ μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ιταλίας. Έχει επικαλεστεί απόφαση του δικαστηρίου του 1968 που δεν βρήκε στοιχεία ότι το άγαλμα ανήκε στην Ιταλία.
Με την πρόσφατη ετυμηγορία, ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν τα μέσα ενημέρωσης στην Ρώμη, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνώρισε την νομιμότητα της διαδικασίας που κίνησε η Ιταλία με στόχο να μπορέσει να περιέλθει και πάλι στην ιδιοκτησία της χώρας το συγκεκριμένο έργο τέχνης.
«Ο Αθλητής από τον Φάνο» ανακαλύφθηκε και ανασύρθηκε στην Αδριατική από Ιταλούς ψαράδες το 1964 και, έπειτα από μια σειρά περιπετειωδών εξελίξεων, αγοράσθηκε από το Ίδρυμα Getty το 1977 για 4 εκατομμύρια δολάρια και έκτοτε εκτίθεται στο μουσείο του Μαλιμπού. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, «το Ίδρυμα Getty, αγοράζοντας το άγαλμα το 1977, φέρθηκε με αμέλεια ή με τρόπο που δεν χαρακτηρίζεται από καλή πίστη, παρά το ότι γνώριζε τα αιτήματα που είχαν προβληθεί από το ιταλικό κράτος, όπως και τις προσπάθειες που είχαν γίνει, πάντα από την Ιταλία, με στόχο την εκ νέου απόκτησή του».
Και οι δύο πλευρές έχουν τώρα περιθώριο τριών μηνών για να ζητήσουν να εκδικαστεί η υπόθεση από το Grand Chamber του δικαστηρίου για την τελική απόφαση. Δεν υπήρξε κανένα άμεσο σχόλιο από το Getty και οι δικηγόροι του παρέπεμψαν για κάποιο σχόλιο στο μουσείο
Το άγαλμα, με το παρατσούκλι “Getty Bronze” έχει ύψος περίπου 5 πόδια (1,52 μέτρα). Πρόκειται για νεαρό αθλητή που σηκώνει το δεξί του χέρι για να αγγίξει ένα στεφάνι ελιάς γύρω από το κεφάλι του είναι ένα από τα λίγα χάλκινα αγάλματα ελληνιστικής περιόδου σε φυσικό μέγεθος που έχουν διασωθεί. Πιστεύεται ότι βυθίστηκε με το πλοίο που το μετέφερε στην Ιταλία μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους. Αφού βρέθηκε στα δίχτυα Ιταλών ψαράδων που έκαναν τράτες σε διεθνή ύδατα, φέρεται να σκεπάστηκε με κομμάτια από φύλλα λάχανου και να κρύφτηκε σε μια μπανιέρα ιερέα προτού φυγαδευτεί εκτός Ιταλίας.
Με πληροφορίες από: AP , ΑΠΕ