Σε προηγούμενο άρθρο, εξηγήσαμε τι είναι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός για την Ειρήνη [European Peace Facility (EPF)] και ποιες είναι οι δραστηριότητές του ως προς τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της ΕΕ και τα Μέτρα Συνδρομής προς τρίτες χώρες.
Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε τις αλληλοσυνυφασμένες δράσεις του μόνο για την Ουκρανία.
Τα κύρια μέτρα συνδρομής
Η υποστήριξη του Μηχανισμού προς την Ουκρανία μετά το ξέσπασμα του πολέμου (24 Φεβρουαρίου 2022) ξεκίνησε άμεσα, με την υιοθέτηση από το Συμβούλιο της ΕΕ δύο πρωτοφανών σε μέγεθος Μέτρων Συνδρομής (Αποφάσεις του Συμβουλίου 2022/338 και 2022/339, αμφότερες της 28ης Φεβρουαρίου 2022), συνολικής αξίας αρχικά 500 εκατομμυρίων ευρώ, για την κάλυψη της παροχής από τα κράτη-μέλη (κ-μ) της Ένωσης προς την Ουκρανία θανατηφόρου και μη εξοπλισμού.
Τα συγκεκριμένα (και μόνο) Μέτρα Συνδρομής δεν δομήθηκαν όπως τα συνηθισμένα Μέτρα Συνδρομής του Μηχανισμού. Τα Μέτρα Συνδρομής προς τις υπόλοιπες τρίτες χώρες (Αφρική, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μολδαβία, Γεωργία, Λίβανο κ.ά.) αποτελούν τριμερείς συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ, του επωφελούμενου κράτους και του εκτελεστικού φορέα, ο οποίος αναλαμβάνει, μετά από επιλογή της Ένωσης, την υλοποίηση του Μέτρου (και μπορεί να είναι κρατικός, διεθνής ή και μη κρατικός).
Τα Μέτρα Συνδρομής για την Ουκρανία των Αποφάσεων 2022/338 και 2022/339 αποτελούν, στην ουσία, σχήματα αποζημιώσεων των κ-μ για βοήθεια σε θανατηφόρο και μη εξοπλισμό, που παρέχουν διμερώς προς την Ουκρανία. Χρονολογικά, δηλαδή, ένα κ-μ της ΕΕ χορηγεί στην Ουκρανία εξοπλισμό, ακολούθως αναφέρει τη χορηγία στο Στρατιωτικό Επιτελείο της ΕΕ (EUMS) και το τελευταίο υποβάλλει στην Επιτροπή του Μηχανισμού (EPF Committee) προτάσεις επιλεξιμότητας των οικείων δαπανών, για αποζημίωση μέρους της αξίας του χορηγηθέντος εξοπλισμού προς τα κ-μ. Οι τεχνικές λεπτομέρειες ρυθμίζονται μεταξύ των εμπλεκομένων, σε μια εργώδη συνεργασία που συνεχίζεται ακατάπαυστα ένα χρόνο περίπου τώρα.
Οι Αποφάσεις 2022/338 και 2022/339 υπέστησαν έξι (6) συνολικά αυξήσεις οροφής κατά 500 επιπλέον εκατομμύρια ευρώ τη φορά (με τελευταία τον Ιανουάριο του 2023), φτάνοντας πλέον στο συνολικό ποσό των 3,7 δισ. ευρώ.
Γιατί 3,7 και όχι 3,5 δισ; Γιατί τρία κ-μ, η Αυστρία, η Ιρλανδία και η Μάλτα, έχουν εξασκήσει το θεσμικά προβλεπόμενο δικαίωμά τους για «εποικοδομητική αποχή» από το θανατηφόρο Μέτρο (2022/338) και, σε αυτήν την περίπτωση, υποχρεούνται να μεταφέρουν τη συνεισφορά τους σε άλλο Μέτρο της επιλογής τους. Εν προκειμένω, αυτές οι συνεισφορές μεταφέρθηκαν στο μη θανατηφόρο Μέτρο (2022/339), χωρίς να απαλλάσσουν τα υπόλοιπα 24 κ-μ από την υποχρέωση να σχηματίσουν το αρχικό ποσό αναφοράς του θανατηφόρου Μέτρου (αναλαμβάνοντας, ουσιαστικά, το μερίδιο των αποσχόντων αναλογικά). Έτσι, το αποτέλεσμα των εποικοδομητικών αποχών προστίθεται στη συνολική οροφή των δύο Μέτρων και γι’ αυτό αθροιστικά μιλάμε για 3,7 δισ. ευρώ.
Σε μία από τις ενδιάμεσες αυξήσεις των δημοσιονομικών οροφών αναφοράς των Μέτρων, στην παροχή εξοπλισμού προστέθηκε και η δυνατότητα τα Μέτρα να καλύψουν και το κόστος παροχής υπηρεσιών από τα κ-μ προς την Ουκρανία, όπως επισκευή και συντήρηση στρατιωτικού εξοπλισμού.
Η εκπαιδευτική στρατιωτική αποστολή
Πέραν, όμως, των δύο προαναφερόμενων Μέτρων Συνδρομής, μέσω του Μηχανισμού, η ΕΕ υποστηρίζει την Ουκρανία και με τη χρηματοδότηση της συσταθείσας με την Απόφαση 2022/1968 (της 17ης Οκτωβρίου 2022) του Συμβουλίου εκπαιδευτικής στρατιωτικής αποστολής EUMAM Ukraine.
Η αποστολή αυτή έχει επίσης πρωτοτυπίες ως προς τη δομή και τη λειτουργία της. Αποτελεί και αυτή ένα σχήμα αποζημιώσεων των κ-μ, για εκπαίδευση προσωπικού των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, που έχει ήδη αρχίσει να παρέχεται, στην Πολωνία, τη Γερμανία και ενδεχομένως μελλοντικά και αλλού. Οι λεπτομέρειες ρυθμίζονται και πάλι σε συνεργασία της αποστολής με την Επιτροπή του Μηχανισμού.
Η EUMAM Ukraine έχει δημοσιονομικό ποσό αναφοράς περί τα 107 εκατομμύρια ευρώ, για τους 24 μήνες της διάρκειας της αποστολής της (Οκτώβριος 2022 – Οκτώβριος 2024).
Τα μέτρα συνδρομής που θα εφαρμόσει η EUMAM Ukraine
Τέλος, για πρώτη φορά στην ιστορία του Μηχανισμού, εφαρμόζεται το άρθρο 60 της ιδρυτικής του Απόφασης (2021/509 της 22ας Μαρτίου 2021) για υλοποίηση Μέτρου Συνδρομής από Επιχείρηση, σε μια εντυπωσιακή σύζευξη των δύο πυλώνων του Μηχανισμού (Στρατιωτικές Επιχειρήσεις – Μέτρα Συνδρομής).
Συγκεκριμένα, η EUMAM Ukraine θα εφαρμόσει ένα Μέτρο Συνδρομής που καθιερώθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2022 με την Απόφαση 2022/2245 του Συμβουλίου, για την προμήθεια πυρομαχικών εκπαιδεύσεως και άλλων υλικών, καθώς και για την παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών, όπως μεταφορές, συντήρηση και επισκευή εξοπλισμού κ.ά. Το Μέτρο έρχεται σε σύζευξη με την αποστολή, διότι θα υποστηρίξει την εκπαίδευση του προσωπικού των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων με αναγκαίο για αυτή καθαυτή την εκπαίδευσή τους εξοπλισμό.
Επιπλέον, βρίσκεται σε τελικό στάδιο προετοιμασίας, από τα αρμόδια προπαρασκευαστικά όργανα του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, Μέτρο Συνδρομής προς υλοποίηση από την EUMAM Ukraine, για την προμήθεια μη θανατηφόρου εξοπλισμού.
Η αξία των δύο Μέτρων Συνδρομής, που αναμένεται να εφαρμόσει η αποστολή εκτιμάται, μαζί με τον προϋπολογισμό της ίδιας, σε κάτι λιγότερο από 200 εκατομμύρια ευρώ.
Το παλιό μέτρο συνδρομή για την Ουκρανία
Τέλος, ο Μηχανισμός στήριζε ήδη την Ουκρανία, πριν τη ρωσική εισβολή, με Μέτρο Συνδρομής αξίας 31 εκατομμυρίων ευρώ, θεσπισθέν με την Απόφαση 2021/2135 του Συμβουλίου της 2ας Δεκεμβρίου 2021, για υποστήριξη των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων στους τομείς υγείας, εξουδετέρωσης ναρκών, μηχανικού και άλλης διοικητικής μέριμνας.
Σύνοψη
Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι, μέχρι στιγμής, η ΕΕ, μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη, έχει στηρίξει την Ουκρανία με δράσεις συνολικής αξίας άνω των 3,9 δισ.
Υπενθυμίζεται ότι η συνολική οροφή του Μηχανισμού τροποποιήθηκε από το Συμβούλιο της ΕΕ, στις 12 Δεκεμβρίου 2022, από τα 5,7 στα 7,7 δις. Η βοήθεια προς την Ουκρανία αποτελεί πλέον τα 3,9 από τα 7,7.
Τα υπόλοιπα 3,8 δισ. έχουν ήδη διατεθεί ή προορίζονται για δράσεις σε άλλες περιοχές του κόσμου, επιβεβαιώνοντας στην πράξη ότι, παρά την προτεραιότητα στην Ουκρανία, ο Μηχανισμός δεν έχει απωλέσει τη διεθνή γεωγραφική του στόχευση.