Το “Christmas Carol” (Χριστουγεννιάτικη Ιστορία), το διάσημο μυθιστόρημα του Καρόλου Ντίκενς, είναι πολύ δημοφιλές κατά τη διάρκεια των διακοπών. Οι κινηματογραφικές προσαρμογές, τα κινούμενα σχέδια και οι αναγνώσεις βιβλίων της ιστορίας είναι συνηθισμένα τις ημέρες που έρχονται μέχρι τα Χριστούγεννα.
Για μένα, ωστόσο, η ιστορία προσφέρει τροφή για σκέψη σχετικά με κάτι που δεν έχει καμία σχέση με τα Χριστούγεννα, αλλά είναι μάλλον πολιτικό και σχετίζεται με την κοινή μας πορεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο χειμώνας του 2022 βρίσκει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια από τις χειρότερες στιγμές της ιστορίας της. Τα σκάνδαλα διαφθοράς στο Κοινοβούλιο, οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας και των τροφίμων, η ανασφάλεια για το μέλλον, τα αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα και οι καθυστερήσεις στις κρίσιμες διαδικασίες λήψης αποφάσεων αναζωπυρώνουν την κριτική σχετικά με την ανάγκη για μια ένωση μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών, μια κριτική που συνεχίζεται ακόμα από τη γέννηση της ευρωπαϊκής διαδικασίας το 1951.
Το ερώτημα της κριτικής ήταν λίγο πολύ το ίδιο όλα αυτά τα χρόνια: Γιατί χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή ένωση; Τι έχουμε πραγματικά να κερδίσουμε από αυτό; Σε τελική ανάλυση, είναι οι Ευρωπαίοι ένας λαός; Υπάρχει έστω και ΕΝΑ πράγμα που μπορούμε να πούμε ότι όλοι, ανεξαιρέτως, έχουμε κοινό ως Ευρωπαίοι; Υπάρχει κάποια συγκολλητική ουσία, κάποιο πράγμα που μας ορίζει ως Ευρωπαίους, που αξίζει να αγωνιστούμε για αυτήν την Ένωση εν μέσω αντικρουόμενων εθνικών συμφερόντων εντός αυτής και παγκόσμιου ανταγωνισμού εκτός της;
Ενώ είναι μάλλον εύκολο να εντοπίσουμε όλες τις διαφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών στη νοοτροπία, τις ιδέες, και τον τρόπο ζωής, καθώς και να εντοπίσουμε όλα τα αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ μας, φαίνεται μάλλον δύσκολο να εντοπίσουμε ένα στοιχείο στο οποίο συμφωνούμε όλοι, το οποίο να έχει βαθιές ρίζες στη νοοτροπία μας ανεξάρτητα από το αν προερχόμαστε από τον Βορρά ή τον Νότο, την Ανατολική ή τη Δυτική Ευρώπη.
Σίγουρα, η Δημοκρατία είναι κάτι στο οποίο συμφωνούμε όλοι, αλλά αυτό δεν είναι ένα αποκλειστικά ευρωπαϊκό στοιχείο. Υφίσταται λοιπόν ένα πράγμα που μας ορίζει ως Ευρωπαίους; Υπάρχει μία ιδέα που μόνο εμείς ως Ευρωπαίοι θεωρούμε δεδομένη όσον αφορά τον τρόπο ζωής μας;
Λοιπόν, υπάρχει. Είναι η αντίληψη του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας.
Η ιδέα ότι, ανεξάρτητα από το σύστημα, την ιδεολογία, την οικονομική ισχύ, την ιστορία και τη γεωγραφία της κάθε ευρωπαϊκής χώρας, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία της ζωής μας που προστατεύονται από μια κοινή αντίληψη για το κοινωνικό μας σύστημα.
Στο «Christmas Carol» του Τσαρλς Ντίκενς, υπάρχει μια συζήτηση νωρίς στην ιστορία μεταξύ του Εμπενίζερ Σκρουτζ και του κακοπληρωμένου υπαλλήλου του, Μπομπ Κράτσιτ, όπου μπορεί κανείς να βρει ψήγματα αυτής της ιδέας.
Είναι παραμονή Χριστουγέννων, το μαγαζί πρόκειται να κλείσει και ο Εμπενίζερ Σκρουτζ σχολιάζει το γεγονός ότι ανήμερα των Χριστουγέννων ο Μπομπ Κράτσιτ θα έχει άδεια μετ′ αποδοχών. Η συζήτηση έχει ως εξής:
- You’ll want all day tomorrow, I suppose?” said Scrooge.
- “If quite convenient, sir.”
- “It’s not convenient,” said Scrooge, “and it’s not fair. If I was to stop half-a-crown for it, you’d think yourself ill-used, I’ll be bound?”
- The clerk smiled faintly.
- “And yet,” said Scrooge, “you don’t think me ill-used when I pay a day’s wages for no work.”
- The clerk observed that it was only once a year.
- “A poor excuse for picking a man’s pocket every twenty-fifth of December!” said Scrooge, buttoning his coat to the chin. “But I suppose you must have the whole day”.
Δημοσιευμένη τον Δεκέμβριο του 1843, η ιστορία του Καρόλου Ντίκενς αποκαλύπτει ότι ακόμη και πριν από 179 χρόνια στην Ευρώπη είχαμε μια κοινωνική αντίληψη που έκανε ακόμη και τον πιο ψυχρό, κακό, σκληρότερο εργοδότη να αισθάνεται υποχρεωμένος, όχι από το νόμο αλλά από μια κοινωνική σύμβαση, μια κοινή αντίληψη στην κοινωνία, ότι ένας εργαζόμενος πρέπει να έχει αμειβόμενη άδεια, ακόμη και αν ήταν μόνο μία φορά το χρόνο.
Θεωρούμε δεδομένη αυτή την κοινωνική κατανόηση σχετικά με ορισμένα θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα και το σύστημα κράτους πρόνοιας στην Ευρώπη. Αυτό όμως είναι κάτι που είναι μάλλον μοναδικό σε εμάς τους Ευρωπαίους.
Σίγουρα, άλλες χώρες εκτός Ευρώπης έχουν συστήματα κοινωνικής πρόνοιας. Η διαφορά είναι ότι εκεί συνήθως πρέπει να επιχειρηματολογήσουν για την αναγκαιότητά τους. Στην Ευρώπη όμως θεωρούμε δεδομένο ότι υπάρχουν ορισμένα θεμελιώδη όρια που δεν μπορούν να ξεπεραστούν, ανεξάρτητα από την οικονομία, την επικρατούσα ιδεολογία στη χώρα, το κυβερνητικό σύστημα ή τα κόμματα που βρίσκονται στην εξουσία.
Αυτό είναι κάτι μοναδικό μεταξύ των πολιτών στην Ευρώπη, και είναι μάλλον πιο σπάνιο σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο από όσο φανταζόμαστε. Αυτή η κοινή αντίληψη για τα θεμελιώδη κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα είναι βαθιά ριζωμένη στο μυαλό και τη νοοτροπία μας ως Ευρωπαίων και αυτό είναι κάτι για το οποίο αξίζει να αγωνιστούμε να προστατεύσουμε.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μας, με όλα τα προβλήματα, τις δυσλειτουργίες και τα πισωγυρίσματα της, βασίζεται σε αυτήν την κοινωνική κατανόηση που είναι μοναδική μεταξύ των ανθρώπων που ζούμε στην Ευρώπη, ανεξάρτητα από το πού μπορεί να προερχόμαστε. Αυτή είναι η συγκολλητική δύναμη που ενώνει εμάς τους Ευρωπαίους, και είναι αυτό που καθιστά το εγχείρημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανθεκτικό στις κρίσεις όπως αυτή που περνάμε τώρα.
Αυτές τις γιορτές, μέσα σε όλες τις ανησυχίες, την απογοήτευση και τον θυμό μας για αυτά που γίνονται στην Ευρώπη μας, ας προσπαθήσουμε να έχουμε κατά νου τα πράγματα που μας ενώνουν γιατί είναι αυτά που μας κάνουν πιο δυνατούς.
Καλές γιορτές σε όλους.