Ηταν μια εικόνα σχεδόν καθημερινής πραγματικότητας για το παρελθόν του νησιού. Μια γυναίκα Ανδριώτη ναυτικού να έχει ανέβει σε ένα ψηλό πεζούλι της Χώρας της Άνδρου με το μωρό της στην αγκαλιά και την μικρή της κόρη να στέκεται δίπλα της και να παρακολουθεί με το βλέμμα της το καράβι του άνδρα της που απομακρύνεται καθώς ξεκινά για μακρινό ταξίδι.
Ο γλύπτης Βασίλης Παπασάικας αποφάσισε να την «παραδώσει» στην αιωνιότητα. Χωρίς, όπως λέει ο ίδιος, θρηνητικές ή φολκλορικές υπερβολές. Το έργο του «Η Γυναίκα του Ναυτικού» αποκαλύπτεται το Σάββατο 29 Ιουνίου στην Αγία Θαλασσινή της Χώρας Ανδρου, προσφορά των κυριών Λασκαρίνας και Νένης Καρασταμάτη στη μνήμη των γονέων τους. «Η ύπαρξή μας πάνω και δίπλα στη θάλασσα από το βάθος του αιώνος, μας έχει πρωτίστως καθοπλίσει ως λαό με την γενετική γνώση της απολύτου αστάθειας των συνιστωσών του ανθρωπίνου βίου, ενώ ταυτοχρόνως μας δίδαξε το απέραντο πλάτος των ανοιχτών οριζόντων με ότι αυτό συνεπάγεται, από το όνειρο μέχρι την ευκαιρία», λέει ο ίδιος στην συνέντευξη που παραχώρησε στην HuffPost με αφορμή τα αποκαλυπτήρια του προαναφερθέντος έργου αλλά και το νέο του βιβλίο. Με τίτλο «Ολίγα τινά για την καθ′ ημάς ζωή και τέχνη» το νέο βιβλίου του Παπασάικα (Ερυθάκος 2024) είναι, όπως λέει ο ίδιος, μια απόπειρα για κάποιες μικρές φιλοσοφικές προσεγγίσεις πάνω στην τέχνη και την ζωή.
- Κύριε Παπασάικα, πώς προέκυψε το έργο σας «Η Γυναίκα του Ναυτικού» το οποίο στις 29 Ιουνίου αποκαλύπτεται στη Χώρα της Άνδρου;
Η επιθυμία των Ανδρίων για την ίδρυση μνημείου για την γυναίκα του ναυτικού της Άνδρου είναι πολύ παλιά και πάνδημος. Πρώτη φορά μου έγινε λόγος γι’ αυτήν όταν φιλοτέχνησα με χορηγία του συλλέκτη και φίλου μου Γιάννη Καρασταμάτη, για την εταιρία Ανδρίων επιστημόνων την προτομή του Βασιλείου Τατάκη. Αυτό πριν από εικοσιτέσσερα χρόνια περίπου. Αλλά ο λόγος και η απόφαση υπήρχαν από πιο πριν απ’ ότι θυμάμαι, απλώς έλειπαν οι χορηγοί, οι οποίοι ευρέθησαν στα πρόσωπα των θυγατέρων του μακαρίτη Γιάννη Καρασταμάτη, της Λασκαρίνας και της Νένης Καραρασταμάτη.
- Έχετε καταγωγή από την Αιτωλοακαρνανία, κι όμως, έχετε πολλά εγκατεστημένα έργα στην Άνδρο. Τι σας συνδέει με το συγκεκριμένο νησί;
«Του κύκλου τα γυρίσματα» που λέει κι ο Ερωτόκριτος δηλαδή οι φιλίες μου που δημιουργήθηκαν με τα χρόνια. Έτυχε κατά την αποφοίτησή μου από το Πολυτεχνείο, ο Γ. Καρασταμάτης ν’ αγοράσει κάποιο έργο μου για την συλλογή του και μετά απ′ αυτό κάποια άλλα, σε σημείο που σήμερα η συλλογή του περιέχει πολλά έργα μου. Έτσι με τον καιρό γίναμε φίλοι και το έτος 2000 μου ανέθεσε να φιλοτεχνήσω την προτομής Β. Τατάκη. Στη συνέχεια με αφορμή τα περί την προτομή, γνωρίστηκα με τα στελέχη της εταιρίας Ανδρίων επιστημόνων, που αργότερα μου ανέθεσαν κι άλλα έργα. Για την ιστορία θα σημειώσω πως τα υπάρχοντα εγκατεστημένα έργα μου στη χώρα της Άνδρου είναι τέσσερα και το περί ου ο λόγος θα είναι το πέμπτο. Είναι δηλαδή η προτομή του ιστορικού Βασιλείου Τατάκη, η προτομή του διευθυντού και αναμορφωτού του mit Μιχάλη Δερτούζου, το επιτύμβιο των νεκρών Ανδρίων των θαλασσινών πολέμων και το ανάγλυφο με τα πορτραίτα του ζεύγους Εμπειρίκου στο γυμνάσιο της Άνδρου.
- Πως δουλέψατε, από που αντλήσατε έμπνευση και με ποιο σκεπτικό δημιουργήσατε τη «Γυναίκα του Ναυτικού»; Από τι υλικό είναι φτιαγμένο το άγαλμα και πόσο καιρό εργαστήκατε πάνω σ′ αυτό;
Κοιτάξτε, εικονίζω την γυναίκα Ανδριώτη ναυτικού κατά τη στιγμή που έχει ανέβει σε κάποιο ψηλό πεζούλι της Χώρας της Άνδρου με το μωρό της στην αγκαλιά και την μικρή της κόρη να στέκεται δίπλα της και να παρακολουθεί με το βλέμμα της το καράβι του άνδρα της που απομακρύνεται καθώς ξεκινά για μακρινό ταξίδι. Η όλη σύνθεση υπηρετεί με απέριττο τρόπο μια εικόνα καθημερινής σχεδόν πραγματικότητας για το παρελθόν του νησιού χωρίς να καταφεύγει σε θρηνητικές ή φολκλορικές υπερβολές, όπως ας πούμε η μητέρα ν’ αγκαλιάζει και το κοριτσάκι της ή να κουνάει κάποιο μαντίλι και καθ’ εξής. Το άγαλμα είναι κατασκευασμένο από χυτό χαλκό, τώρα πόσο καιρό το δούλεψα δεν μπορώ να ξέρω γιατί ταυτόχρονα με αυτό δούλευα κι άλλα έργα.
- Έχετε δημιουργήσει πολλές προτομές και ανδριάντες στην διάρκεια της θητείας σας στην τέχνη. Ποιο είναι το μεγάλο σας στοίχημα στην περίπτωση της απόδοσης προσώπων που έχουν υπάρξει στη ζωή - και μάλιστα κάποιων εμβληματικών μορφών, όπως ο ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο ποιητής, Γιάννης Ρίτσος;
Μα η απόδοση των εσωτερικών ψυχικών διαστάσεων των εικονιζομένων, όπως έλεγε αναφερόμενος στο έργο μου και ο μακαρίτης Ακαδημαϊκός Χρύσανθος Χρήστου.
“Το βιβλίο μου αυτό όπως και το πρώτο μου βιβλίο των εκδόσεων Γαβριηλίδη, με τίτλο «Μικρές Συντάξεις και Σχέδια» είναι μια απόπειρα για κάποιες μικρές φιλοσοφικές προσεγγίσεις πάνω στην Τέχνη και την Ζωή.”
- Είμαστε ναυτικός λαός αλλά και μεταναστευτικός - ιδίως κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα - καθ′ ότι περιβαλλόμαστε από θάλασσα. Πως πιστεύετε ότι έχει επιδράσει αυτό στην ιδιοσυγκρασία μας;
Πολύ ωραία ερώτηση. Η ύπαρξή μας πάνω και δίπλα στη Θάλασσα από το βάθος του αιώνος, μας έχει πρωτίστως καθοπλίσει ως λαό, με την γενετική γνώση της απολύτου αστάθειας των συνιστωσών του ανθρωπίνου βίου, ενώ ταυτοχρόνως μας δίδαξε το απέραντο πλάτος των ανοιχτών οριζόντων με ότι αυτό συνεπάγεται, από το όνειρο μέχρι την ευκαιρία. Θα μπορούσα να πω πάνω σ’ αυτό πολλά αλλά σταματώ για την οικονομία.
- Έχω ακούσει ότι η τέχνη της γλυπτικής είναι μια πάλη. Το συμμερίζεστε αυτό;
Είναι πράγματι πάλη και μάλιστα μεγάλη. Πρώτα πρώτα είναι Τέχνη βαριά χειρονακτική, αλλ’ αυτό είναι το λιγότερο, αυτό που στην ουσία την καθιστά μια πολύ δύσκολη Τέχνη, είναι η ανάγκη για την συναγωγή εις ένα των απείρων όψεων του εικονιζομένου. Για να καταλάβετε καλύτερα θα σας πω, ότι όταν ένας ζωγράφος φιλοτεχνεί ένα πορτραίτο, έχει να αποδώσει μια μόνο όψη του μοντέλου, ένα περίγραμμα, ενώ εγώ πρέπει να δω το μοντέλο γύρω γύρω και να το αποδώσω στερεογραφικά.
“Η ύπαρξή μας πάνω και δίπλα στη Θάλασσα από το βάθος του αιώνος, μας έχει πρωτίστως καθοπλίσει ως λαό, με την γενετική γνώση της απολύτου αστάθειας των συνιστωσών του ανθρωπίνου βίου”
- «Ολίγα τινά για την καθ′ ημάς ζωή και τέχνη», είναι ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου σας. Τι περιλαμβάνει και πως κατέστη δυνατό να πραγματοποιηθεί;
Το βιβλίο μου αυτό όπως και το πρώτο μου βιβλίο των εκδόσεων Γαβριηλίδη, με τίτλο «Μικρές Συντάξεις και Σχέδια» είναι μια απόπειρα για κάποιες μικρές φιλοσοφικές προσεγγίσεις πάνω στην Τέχνη και την Ζωή. Ως προς το δεύτερο σκέλος της ερωτήσεώς σας θέλω να πω πως θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό, γιατί έχω στη ζωή μου αποκτήσει λίγους μεν αλλά αληθινούς φίλους, ένας εκ των οποίων είναι αγαπητός μου Βασίλης Ρεμέντζης, χάρη στην χορηγία του οποίου κατέστη δυνατή η έκδοση του βιβλίου αυτού και γι’ αυτό τον ευχαριστώ.
- Πως είναι δομημένες οι σκέψεις σας που παρατίθενται στο βιβλίο. Υπάρχει κάποιος βασικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφονται;
Οι άξονες είναι οι αναφερόμενοι στον τίτλο του βιβλίου η Ζωή δηλαδή και η Τέχνη, μ’ αυτή τη σειρά απαραιτήτως και με γνώμονα την Ελληνική σκέψη και εις αντίστιξη με την κρατούσα πιθηκίζουσα την δυτική βλακεία σκέψη περί τα ουσιώδη της Ζωής και της Τέχνης, γι’ αυτό και το πρόθεμα «…καθ’ ημάς…»
- «Η παροχή σωρείας πληροφοριών σε ανθρώπους με αχαμνό προσλαμβάνον δεν κάνει τίποτ′ άλλο από το να τροφοδοτεί απέραντη σύγχυση», έχετε πει. Άραγε, είστε ενάντια στην τεχνολογίας;
Κοιτάξτε εγώ απλώς δηλώ το συντελούμενο θα ήμουν ανόητος εάν κάκιζα το μέσον, την τεχνολογία εν προκειμένω. Μιλάω όμως δεικτικά επιθυμώντας να καταγγείλω όλους τους άνωθεν παρόχους της σωρείας των πληροφοριών, ως εκ του πονηρού ωφελούμενους από την ακρισία και τη σύγχυση που προκαλούν με την παροχή ποταμών πληροφορίας, σε ανθρώπους που αδυνατούν να διακρίνουν και να επεξεργαστούν, ενώ ταυτοχρόνως τους δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι είναι ενήμεροι για τα πάντα.
- Τι αποτύπωμα θα θέλατε να αφήσει το βιβλίο σε όσους το διαβάσουν;
Θα πω ότι στο τέλος τέλος το μόνο που πραγματικά επιθυμώ, είναι να μου αναγνωρισθεί ότι προσεγγίζω και πραγματεύομαι το κάθε θέμα μου με απόλυτη εντιμότητα, γιατί πάνω απ’ όλα αυτό προσπάθησα να κάνω και τίποτ’ άλλο.
“Η γλυπτική είναι Τέχνη βαριά χειρονακτική, αλλ’ αυτό είναι το λιγότερο, αυτό που στην ουσία την καθιστά μια πολύ δύσκολη Τέχνη, είναι η ανάγκη για την συναγωγή εις ένα των απείρων όψεων του εικονιζομένου”
- Ποια είναι τα σχέδιά σας για αυτό το βιβλίο;
Να φθάσει σε όσο το δυνατόν περισσότερου Ανθρώπους.
- Τελικά τι είναι πιο δυνατό εντός σας; Ο εικαστικός ή ο γραπτός λόγος;
Παλιότερα θα έλεγα ο εικαστικός, σήμερα όμως πια δεν μπορώ να διακρίνω, έχει κι ο γραπτός λόγος καταλάβει μεγάλο μέρος του νου και της διαθέσεώς μου.
- Ποιο είναι το επόμενό σας σχέδιο προς υλοποίηση;
Μην σας φανεί παράξενο αλλά σήμερα πια δεν σχεδιάζω τίποτα, λέω μόνο αν ζήσω και είμαι γερός και γι’ αυτό προσεύχομαι, να υπηρετώ την σκέψη και την Τέχνη μου, με την ίδια αφοσίωση και εντιμότητα, που την υπηρέτησα μέχρι σήμερα, κατά τα λοιπά οι σχεδιασμοί μου δεν καταλαμβάνουν ούτε βάθος εβδομάδος.
Σημείωμα του καλλιτέχνη
Εικονίζω τη νεαρή σύζυγο Ανδριώτη ναυτικού, με το μωρό στην αγκαλιά της
και την πεντάχρονη κόρη της να στέκει δίπλα της τη στιγμή που έχει ανέβει σε
κάποιο ψηλό πεζούλι της χώρας της Άνδρου απ’ όπου μπορεί να βλέπει το
πλοίο του άντρα της καθώς αυτό αναχωρεί για μακρινό ταξίδι.
Σχεδίασα την γυναίκα σε νεαρή ηλικία με γενναία σωματική κατασκευή να
πατά δυνατά και στα δύο της πόδια, καθώς επιθυμώ να συμβολίσω τη
δύναμη και την απόφαση. Το κοριτσάκι, τεσσεράμισι έως πέντε ετών, στο
πλάι της μητέρας του έχει στο πρόσωπο την έκφραση του μικρού παιδιού που
δεν κατανοεί ακριβώς τα μέτρα και τις προβολές των διατρεχόντων καθώς
στέκεται εκεί που του είπε η μάνα του να σταθεί και ατενίζει αφηρημένα προς
τη θάλασσα.
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης των αποκαλυπτηρίων
- Καλωσόρισμα από την κα Λασκαρώ Στεφανου, Δημοτική Σύμβουλος του Δήμου Άνδρου και συντονίστρια της εκδήλωσης
- Ομιλία της κυρίας Ελένης Μπενέκη, Ιστορικού ΜΑ – Πρόεδρος Ελληνικής Αρχειακής Εταιρείας, με θέμα: «Οι γυναίκες των ναυτικών των καραβιών της Άνδρου»
- Ομιλία του κου Τηνιακού, Προέδρου του Πανδριακού Συλλόγου Ναυτικών
- Αποκαλυπτήρια του γλυπτού από τον κ. Ιωάννη Χρυσουλάκη, Γενικό Γραμματέα Αποδήμου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, τον Δήμαρχο Άνδρου και την κα Λασκαρίνα Καρασταμάτη
- Ομιλία του Δημάρχου Άνδρου, κ. Θεοδόση Ι. Σουσούδη
- Ομιλία του κου Ιωάννη Χρυσουλάκη, Γενικού Γραμματέα Αποδήμου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας
- Ομιλία της κυρίας Λασκαρίνας Καρασταμάτη
Ενα σημείωμα από τον καλλιτέχνη
Δεν θέλησα μιαν εικόνα θρηνητικής σημειολογίας, όπου για παράδειγμα το
δεξί χέρι της μητέρας θα μπορούσε ν’ αγκαλιάζει την κόρη της που στέκεται
δίπλα της, ή το κορίτσι να κρατιέται από το φουστάνι της μητέρας του,
επιλογές που ενδεχομένως θα ταίριαζαν σε κάποιες τραγικότερες περιγραφές,
όπως ας πούμε προσφυγιά, πένθος και καθ’ εξής, διότι όπως προαναφέρω
βασικός άξονας της ιδέας του έργου, υπήρξε η απεικόνιση της αποφάσεως
και της δυνάμεως της γυναίκας αυτής αλλά και ενός ολόκληρου Λαού.
Β. Γ. Παπασάικας
Καινούργιο Τριχωνίδος 28 – 5 - 2024