Είναι αλήθεια ότι το 19,2% των πολιτών πληρώνει το 83,2% των φόρων

Το κείμενο αυτό βασίζεται στο σχετικό κεφάλαιο του νέου μου βιβλίου «Σύγχρονοι Ελληνικοί Μύθοι» από τις εκδόσεις Κριτική. Το βιβλίο έχει διττό στόχο καθώς επιχειρεί να:

1. Να αποδομήσει και να καταρρίψει μερικούς από τους πιο δημοφιλείς μύθους της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας.

2. Να δώσει το έναυσμα στον αναγνώστη για να διατηρεί πάντα μία κριτική και επιφυλακτική στάση σε ό,τι δεν έχει επιβεβαιώσει ο ίδιος μέσα από τη δική του ενδελεχή έρευνα.

Ο πρώτος στόχος επιφυλάσσει για τον αναγνώστη πολλές εκπλήξεις και ανατροπές. Θα είναι ένα πολύ ενδιαφέρον και προκλητικό ταξίδι αμφισβήτησης, προβληματισμού, σκέψης και αναζήτησης. Ο δεύτερος στόχος είναι και ο πιο σημαντικός. Η δημοκρατία, για να λειτουργεί αποτελεσματικά προς όφελος όλων, χρειάζεται ενημερωμένους πολίτες που στέκονται κριτικά απέναντι στις ατελείωτες πληροφορίες που δέχονται και που αναζητούν μόνοι ή με τη βοήθεια ειδικών απαντήσεις και ερμηνείες για τα όσα γίνονται γύρω τους.

Ο Μύθος με τους φόρους

Η φράση «το 19,2% των πολιτών πληρώνει το 83,2% των φόρων» δεν αποτελεί μύθευμα, αλλά πραγματικότητα. Όντως, έτσι, συμβαίνει. Όμως, ο μύθος κρύβεται αλλού: στην ερμηνεία αυτής της στατιστικής πληροφορίας. Για να δούμε, όμως, αρχικά, πώς προέκυψε. Στις 20 Νοεμβρίου 2017, η εφημερίδα Καθημερινή δημοσίευσε ένα άρθρο με τον παραπάνω τίτλο 1. Με βάση τα ευρήματα από την ανάλυση των φορολογικών εσόδων του ελληνικού δημοσίου, η εφημερίδα έριξε την ευθύνη στις κυβερνήσεις και σημειώνει: «Η υπερφορολόγηση στην Ελλάδα είναι υπόθεση των… ολίγων, γεγονός καταστροφικό για την οικονομία και τα δημόσια έσοδα, αλλά επωφελές για την κυβέρνηση που θέλει να φροντίσει για την επανεκλογή της». Δηλαδή, η κυβέρνηση επιλέγει να ρίξει το 83,2% των φόρων στο 19,2% των πολιτών, για να την ψηφίσει το υπόλοιπο 80,8%. Φυσικά, όλη αυτή η αναστάτωση στα μέσα υπονοούσε ότι οι λίγοι που πληρώνουν «είμαστε εμείς», αυτοί που δεν είναι ιδιαίτερα ευκατάστατοι, οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι.

Ποια είναι η πραγματικότητα;

Όταν διάβασα, για πρώτη φορά, την κατάσταση που περιγράφει η Καθημερινή για τη φορολογία στην Ελλάδα και προτού εκφράσω άποψη, θέλησα να το ψάξω περισσότερο. Δεν αμφισβήτησα τους αριθμούς, αλλά το τι περιγράφουν και το τι ακριβώς σημαίνουν. Εκεί, ακριβώς, κρύβεται και ο μύθος σε αυτή την περίπτωση: στη λάθος ερμηνεία των αριθμών.

Το δημοσίευμα αυτό έγινε πρώτο θέμα στις ειδήσεις όλων των καναλιών και έγινε «viral». Τα σχόλια των πολιτών στις δημοσιεύσεις αυτές στο διαδίκτυο έβγαζαν μία αγανάκτηση και μία αποδοκιμασία. Αναρωτιόντουσαν: «γιατί να πληρώνουμε εμείς πάλι όλους τους φόρους», ανέφεραν ότι αυτή η κατάσταση θα πρέπει επιτέλους να αλλάξει και πολλά άλλα παρόμοια σχόλια. Επίσης, ακούσαμε και τα συνηθισμένα «αυτά μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν». Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι από αυτούς που διαμαρτύρονταν, ελάχιστοι ήταν αυτοί που συμμετείχαν στην πληρωμή του 83,2% του συνόλου των φόρων, στους οποίους αναφερόταν το στατιστικό. Τα νούμερα αυτά έπρεπε να ανησυχούν τους πιο ευκατάστατους πολίτες, αλλά και τις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις της χώρας μας.

Το προοδευτικό φορολογικό σύστημα

Το φορολογικό σύστημα στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, είναι προοδευτικό. Ο νόμος ορίζει τα κλιμάκια εισοδήματος και το ύψος του φορολογικού συντελεστή για καθένα από αυτά. Αυτό σημαίνει ότι όσο αυξάνεται το κλιμάκιο, τόσο αυξάνεται και ο φορολογικός συντελεστής.

Παράδειγμα

Έστω ότι σε μία οικονομία έχουμε 9.160 φορολογούμενους και η κατανομή τους στα διάφορα επίπεδα εισοδήματος είναι αυτή που δίνει ο Πίνακας 1, στις δύο πρώτες στήλες του. Δηλαδή, 10 φορολογούμενοι κερδίζουν από 10 εκατομμύρια ο καθένας, 50 φορολογούμενοι κερδίζουν από 5 εκατομμύρια κ.ο.κ. Η τρίτη στήλη δίνει το σύνολο εισοδημάτων στην κλίμακα, η τέταρτη τον φορολογικό συντελεστή 2 και η τελευταία τον συνολικό φόρο. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα, το συνολικό φορολογητέο εισόδημα είναι €730 εκατομμύρια και οι συνολικοί φόροι που αναλογούν είναι €285 εκατομμύρια. Οι φορολογούμενοι στις τρεις πρώτες κατηγορίες είναι 160 άτομα και αποτελούν το 1,75% των φορολογουμένων. Αυτό το 1,75% πληρώνει €225 εκατομμύρια φόρους, δηλαδή το 78,95% του συνόλου των φόρων. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι από το παραπάνω απλοϊκό παράδειγμα παίρνουμε ανάλογα νούμερα με τον τίτλο του μύθου που εξετάζουμε και μάλιστα, πιο εντυπωσιακά καθώς μόλις το 1,75% των φορολογουμένων πληρώνει το 78,95% των φόρων.

Ακόμα και στην περίπτωση ενός φορολογικού συστήματος που δεν είναι προοδευτικό και επιβάλλεται ο ίδιος φορολογικός συντελεστής, τα πράγματα δεν αλλάζουν σημαντικά. Στον Πίνακα 2 η μόνη αλλαγή είναι ένας ενιαίος φορολογικός συντελεστής στο 20% του εισοδήματος ανεξάρτητα από το εισόδημα. Βλέπουμε ότι στην περίπτωση αυτή, το ίδιο 1,75% των πλουσιότερων πολιτών πληρώνει, πλέον, το 64,29% των συνολικών φόρων. Βλέπουμε λοιπόν ότι ναι μεν, λίγοι πληρώνουν το μεγαλύτερο μέρος των φόρων, όμως, αυτοί οι λίγοι είναι και οι πιο ευκατάστατοι και, όχι οι μη-έχοντες. Με αυτά τα δεδομένα, αν κάποιος έπρεπε να διαμαρτυρηθεί για το φορολογικό σύστημα στο παράδειγμά μας θα είναι οι 160 πολύ πλούσιοι που πληρώνουν περίπου το 78,95% των φόρων.

Φυσικά, στη σημερινή οικονομική κατάσταση της χώρας μας, μέσα στην κρίση, με μισθούς που έχουν μειωθεί σημαντικά για όλους και κυρίως για τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, κάθε φόρος γίνεται αισθητός και επίπονος. Οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι βρίσκονται σε δυσμενή θέση, περιορίζοντας την κατανάλωσή τους, ακόμα και για είδη πρώτης ανάγκης. Έτσι, η παραπάνω ανάλυση σε καμία περίπτωση δεν πρεσβεύει την αύξηση των φόρων στα χαμηλότερα εισοδήματα, αλλά αποτελεί μία απλή εξήγηση για το οξύμωρο που εμφανίζεται στη συμμετοχή στο συνολικό φορολογικό βάρος.

Διεθνείς συγκρίσεις

Αφού είδαμε το πώς εξηγείται το παράδοξο αυτό, στη συνέχεια, θα αναζητήσουμε το τι γίνεται διεθνώς. Είναι η Ελλάδα μια ειδική περίπτωση; Αποτελεί την εξαίρεση του κανόνα; Τι συμβαίνει σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου; Στις ΗΠΑ, το 53% των πολιτών δεν πληρώνει καθόλου φόρο! Έχουν εισόδημα κάτω από το αφορολόγητο όριο. Το 20% των πλουσιότερων Αμερικανών κατέχει το 53,4% του πλούτου της χώρας και πληρώνει το 67,2% των συνολικών φορολογικών εσόδων των ΗΠΑ. Το 30%, περίπου, των εργαζομένων είχαν αρνητικό φόρο εισοδήματος το 2011. Το Διάγραμμα 1, δείχνει το ποσοστό των Αμερικανών που δεν πληρώνουν καθόλου φόρο από το 1962 έως το 2009. Ξεκάθαρα, μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η τάση αυτή είναι ανοδική και το ποσοστό φτάνει το 49,5% το 2009. Το 2015, το ποσοστό αυτό ήταν 45%.

Βέβαια, ερευνώντας περισσότερο τα φορολογικά στατιστικά δεδομένα των ΗΠΑ, είδα ότι το 96% των μεσηλίκων που εργάζονται, πληρώνουν φόρο. Αυτό σημαίνει ότι το ποσοστό αυτών που δεν πληρώνουν καθόλου φόρο περιλαμβάνει τους ανηλίκους, συνταξιούχους και ανέργους. Όταν το αντιληφθούμε αυτό, τα νούμερα δεν φαίνονται πλέον τόσο εντυπωσιακά. Στη Μεγάλη Βρετανία, το 1% των πιο πλούσιων πληρώνει το 29,7% των φόρων1, ενώ το 34% των Βρετανών δεν πληρώνουν καθόλου φόρο. Το 18,4% των Βρετανών φορολογούμενων πληρώνει το 66,8% του συνόλου των φόρων.

Συμπέρασμα

Το συμπέρασμα που εξάγεται από τα παραπάνω είναι ότι τα ποσοστά που αναφέρθηκαν είναι ακριβή και ο μύθος δεν κρύβεται εκεί. Ο μύθος υποβόσκει στο ότι αυτή η δομή των φορολογικών εσόδων είναι κάτι παράδοξο, κάτι που είναι λάθος ή κάτι που διαφέρει από τη διεθνή πρακτική. Τα ποσοστά αυτά αποδείξαμε, με απλά παραδείγματα, ότι είναι αποτέλεσμα: α) του προοδευτικού φορολογικού συστήματος που επιβάλλει αυξημένους φορολογικούς συντελεστές όσο αυξάνει το εισόδημα κάποιου και β) του ότι οι οικονομικά πιο ευκατάστατοι, ακόμα και με τον ίδιο φορολογικό συντελεστή, καταβάλλουν σε ευρώ συνολικά υψηλότερους φόρους.

1 http://www.kathimerini.gr/935160/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/to-192-twn-politwn-plhrwnei-to-832-twn-forwn?platform=hootsuite

Από το βιβλίο «Σύγχρονοι Ελληνικοί Μύθοι»