Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, το αγαπημένο της μεσογειακής διατροφής με την κορυφαία βαθμολογία, όχι μόνο προσδίδει μια μεταξένια νοστιμιά στα τρόφιμα, αλλά έχει αναδειχθεί ως υπερτροφή σε επιστημονικές μελέτες. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine, στο The BMJ και στο The Journal of American College of Cardiology συνδέει την αυξημένη κατανάλωση έξτρα παρθένου ελαιόλαδου με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και άλλων σημαντικών ασθενειών. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων συνιστά δύο κουταλιές της σούπας την ημέρα για οφέλη για την υγεία.
Λοιπόν, πρέπει να ζήσουμε μ′ αυτό (ή μήπως όχι);
Να μην πάρουμε αυτή την απόφαση τόσο γρήγορα, όπως λέει ο δρ. Κάλντουελ Εσελστιν, καρδιαγγειακός χειρουργός και συγγραφέας του βιβλίου του 2008 «Πρόληψη και αναστροφή της καρδιακής νόσου». Ο Εσελστιν, ο οποίος εμφανίστηκε στο ντοκιμαντέρ «Πηρούνια πάνω από Μαχαίρια» («Forks over Knives»), έχει συνταγογραφήσει μια δίαιτα φυτικής βάσης, χωρίς λάδι, με προϊόντα χωρίς υδρογονωμένα λίπη και τεχνητά χρώματα, γεύσεις και συντηρητικά για ασθενείς με σοβαρή καρδιακή νόσο.
Και είτε την αποκαλούμε διατροφή με προϊόντα χωρίς υδρογονωμένα λίπη και τεχνητά χρώματα, γεύσεις και συντηρητικά είτε φυτικής προέλευσης, WFPB (Whole food plant based diet), ή δίαιτα «Πηρούνια πάνω από Μαχαίρια» («Forks over Knives»), ο Εσελστιν είναι ανένδοτος: «Χωρίς λάδι». Το να καταναλώνουμε λάδι, όπως υποστηρίζει - ακόμη και το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο - βλάπτει τα ενδοθηλιακά κύτταρα που ρυθμίζουν τη ροή του αίματος.
Θέλουμε υγιή, χαρούμενα ενδοθηλιακά κύτταρα; Ας εγκαταλείψουμε το λάδι πιστεύει ο Εσελστιν.
Ποιος έχει δίκιο λοιπόν;
Να γιατί ο Εσελστιν υποστηρίζει να αποφεύγουμε το λάδι
Ο Εσελστιν δεν αποκλείει το λάδι να μας «χαλάει». Το βασίζει σε μια μελέτη του 1990, καθώς και στα δικά του ευρήματα που δημοσιεύτηκαν σε ένα άρθρο σε περιοδικό με τίτλο «Ένας τρόπος για να αντιστρέψετε τη ΣΝ» (στεφανιαία νόσος). Και οι δύο μελέτες διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση λαδιού μειώνει την αγγειοδιαστολή που προκαλείται από την ροή για την επιβράδυνση της κυκλοφορίας του αίματος..
Το «χωρίς λάδι» δεν είναι το ίδιο με το «χωρίς λιπαρά». Το λίπος είναι ένα από τα μακροθρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το σώμα μας για βέλτιστη λειτουργία και ο Εσελστιν δεν προτείνει να κόψουμε όλα τα λίπη. Αντίθετα, ο ίδιος και οι συνεργάτες του, συμπεριλαμβανομένων των δρ. Ντην Ορνις και δρ. Τ. Κόλιν Κάμπελ, λένε ότι τα λίπη πρέπει να προέρχονται από ολόκληρα τρόφιμα που είναι πλούσια σε υγιή λίπη, όπως το αβοκάντο, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι. Αυτό μας δίνει τόσο λίπος όσο και ευεργετικές διαιτητικές ίνες.
«Οι φυτικές ίνες μας βοηθούν να ρυθμίσουμε την πέψη και την απορρόφηση», λέει η διατροφολόγος Τζέι Ζίμπαρτ. Οι περισσότεροι Αμερικανοί υστερούν πολύ στο να λάβουν τη συνιστώμενη ημερήσια δόση φυτικών ινών από το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ.
Κανείς δεν αμφισβητεί την πλούσια γεύση του ελαιόλαδου. Μερικοί υποστηρικτές της διατροφής χωρίς λάδι λένε ακόμη και ότι αυτό είναι το πρόβλημα - ότι το ελαιόλαδο κάνει το φαγητό τόσο νόστιμο που ενθαρρύνει την υπερκατανάλωση τροφής. Πολυάριθμες μελέτες έρχονται σε αντίθεση με αυτό λέγοντας ότι λίγο ελαιόλαδο μας βοηθά να αισθανόμαστε χορτάτοι.
Η Ζίμπαρτ λέει ότι για τους πελάτες της, «οι περισσότεροι από τους οποίους αγωνίζονται για πολλά χρόνια για να χάσουν βάρος και να πάρουν πίσω την υγεία τους, το λάδι απλά δεν αξίζει τον κόπο».
Η Ζίμπαρτ και το «Πηρούνια πάνω από τα Μαχαίρια» («Forks over Knives») προσφέρουν εύκολες εναλλαγές. Το νερό ή ο ζωμός λαχανικών αντικαθιστούν το ελαιόλαδο στο μαγείρεμα, ακόμα και στο σοτάρισμα, και η σάλτσα μήλου ή η πολτοποιημένη μπανάνα είναι υποκατάστατα στο ψήσιμο. Προσφέρουν συνταγές, όπως λαζάνια χωρίς λάδι. Δεν είναι ελκυστικό; Ούτε η εγχείρηση καρδιάς, θα υποστήριζε ο Εσελστιν. Η υγεία είναι ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι ασπάζονται την διατροφή χωρίς λάδι WFPB. (Whole food plant based diet).
Πού συμφωνούν η μεσογειακή διατροφή και οι φυλές των «Πηρούνια πάνω από τα Μαχαίρια»
Και τα δύο «στρατόπεδα» πιστεύουν ότι τα επεξεργασμένα τρόφιμα δεν ωφελούν το σώμα μας. Τα πιο υγιεινά τρόφιμα είναι οι ελάχιστα επεξεργασμένες φυτικές τροφές- προϊόντα (όπως) φασόλια, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηροί καρποί και σπόροι.
Το λάδι κάθε είδους είναι πλούσιο σε θερμίδες, με περίπου 120 θερμίδες ανά κουταλιά της σούπας. Έτσι, εάν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε λάδι, το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο - ένα μονοακόρεστο λίπος - ξεπερνά όλα τα άλλα όσον αφορά τα οφέλη για την υγεία. Ναι, λάτρεις της καρύδας, είναι ακόμα καλύτερο από το λάδι καρύδας.
Όπως εξήγησε η Κόνι Ντίκμαν, διατροφολόγος και συγγραφέας του «The Everything Mediterranean Diet Book»: «Το λάδι καρύδας δεν είναι υγιεινό λάδι λόγω της περιεκτικότητάς του σε κορεσμένα λιπαρά».
Τα οφέλη του ελαιόλαδου
Η Ντίκμαν και άλλοι υποστηρικτές της μεσογειακής διατροφής δεν διαφωνούν για τις θερμίδες του ελαιολάδου. Επισημαίνουν κάτι τόσο θετικό που κάνει τις θερμίδες να αξίζουν - τις πολυφαινόλες.
«Είναι το πιο σημαντικό πράγμα που τρώτε και δεν έχετε ακούσει ποτέ», λέει ο δρ Σίμον Πόουλε, συγγραφέας των «The Olive Oil Diet» και «The Real Mediterranean Diet». Οι πολυφαινόλες είναι φυτικές ενώσεις με «μοναδικές ιδιότητες», συμπληρώνει.
«Στο σώμα μας, χρησιμεύουν ως αντιοξειδωτικά, ως αντιφλεγμονώδη», εξηγεί ο ίδιος. Και το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο είναι φορτωμένο με αυτά.
Διασκεδαστικό γεγονός: Οι ελιές είναι φρούτα, μιλώντας με όρους βοτανικής. Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο είναι φτιαγμένο από θρυμματισμένες ελιές, ελάχιστα επεξεργασμένες, επομένως παίρνουμε ουσιαστικά αγνό χυμό φρούτων με καθαρή —και ισχυρή— γεύση ελιάς. Αυτό είναι καλό πράγμα. Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά και πολυφαινόλες.
«Μπορούμε να καταλάβουμε τις πολυφαινόλες στο ελαιόλαδο», λέει ο Πόουλε. «Είναι αυτή η ελαφρώς πικρή, πιπεράτη και πικάντικη ποιότητα που εκτιμάται από τους γευσιγνώστες».
Ένα από τα ελαιόλαδα με την υψηλότερη πολυφαινόλη, το Olio Piro από την Τοσκάνη, έχει κερδίσει περισσότερα από 20 βραβεία, συμπεριλαμβανομένου του καλύτερου Flos Olei 2021 στην κατηγορία του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου ανάμεικτου, μεσαίου φρούτου. Οι ελιές συλλέγονται με το χέρι για να αποφευχθούν «μώλωπες» και συνθλίβονται την ημέρα της συγκομιδής τους, διατηρώντας τα θρεπτικά συστατικά ανέπαφα. Ενώ οι περισσότερες μάρκες σούπερ μάρκετ περιέχουν από 20 χιλιοστόγραμμα έως 100 mg πολυφαινολών ανά κιλό, το Olio Piro ξεπερνά τα 700 mg.
Ο παραγωγός Olio Piro Ρομέιν Πίρο, η σύζυγός του Λίβια και τα δύο τους παιδιά καταναλώνουν περίπου 50 λίτρα έξτρα παρθένου λαδιού κάθε χρόνο.
Το πώς ακριβώς το σώμα μας μεταβολίζει τις πολυφαινόλες και το πώς οι πολυφαινόλες αλληλεπιδρούν με άλλα θρεπτικά συστατικά των φυτών εξακολουθεί να μελετάται. Αλλά αν οι Πίρος αποτελούν κάποια ένδειξη, όλες αυτές οι πολυφαινόλες κάνουν κάτι σωστό. Η οικογένεια αποτελεί την ζωντανή εικόνα της λαμπερής καλής υγείας — η καλύτερη διαφήμιση για το προϊόν της.
Ο Εσελστιν, ο οποίος έχει περάσει χρόνια στην WFPB (Whole food plant based diet) δίαιτα χωρίς λάδι, φαίνεται επίσης υπέροχος. Και είναι 88 ετών.
Και οι δύο δίαιτες αποτελούν καλές περιπτώσεις, οπότε να μιλήσουμε για ανακωχή;
Ο Πόουλε θεωρεί ότι υπάρχουν σημαντικοί λόγοι να γίνει ειρήνη. «Πρέπει να βρούμε τι μπορούμε να πούμε από κοινού ότι είναι καλό για τις (δυο διαφορετικές αυτές) δίαιτες», αναφέρει. «Πρέπει να μιλήσουμε για τα θετικά της διατροφής».
Επομένως, δεν μπορούμε να εστιάσουμε μόνο σε τομείς όπου το WFPB και η μεσογειακή δίαιτα συμφωνούν; Οι ελάχιστα επεξεργασμένες φυτικές τροφές είναι καλές για εμάς και το θέμα του ελαιολάδου είναι ακόμα υπό συζήτηση.
Ο Εσελστιν, ωστόσο, αντιστέκεται στο να ρίχνει ελαιόλαδο πάνω στα ... ταραγμένα νερά (της συζήτησης). «Όταν έχουμε ασθενείς σοβαρά άρρωστους με καρδιαγγειακή νόσο και τους βάζουμε να κάνουν διατροφή με ελάχιστα επεξεργασμένες φυτικές τροφές χωρίς λάδι, όχι μόνο η ασθένεια εξαφανίζεται καλά, αλλά συμβαίνει το αντίθετο (γίνονται εντελώς καλά)», λέει. «Καμία μελέτη με λάδι που γνωρίζω δεν το κάνει αυτό. Παραμένω σε αυτό που είπαμε».
Ο Πόουλε, οι Πίρος και η φυλή της μεσογειακής διατροφής, πάντως, είναι κολλημένοι με το ελαιόλαδο. «Δεν μπορείτε να αφαιρέσετε το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο από τη μεσογειακή διατροφή», λέει ο πρώτος.
Ίσως έχουν δίκιο και οι δύο πλευρές. Δεν υπάρχει μια δίαιτα για όλους, επισημαίνει η Ντίκμαν. «Ολα έχουν να κάνουν με το να γνωρίζει ο καθένας από εμάς τους κινδύνους για την υγεία μας και να βρίσκει ένα υγιεινό διατροφικό πρότυπο που μπορούμε να διατηρήσουμε (και να είμαστε υγιείς)».