Είναι αλήθεια ότι το 2022, δεν θα αφήσει και τις καλύτερες των αναμνήσεων, καθώς αποτελεί μια χρονιά που στιγματίστηκε από μια παρατεταμένη πανδημία, την άνοδο και εγκατάσταση (άκρο)δεξιών πολιτικών στην Γηραιά ήπειρο, φυσικά τον μεγάλο εχθρό της κλιματικής αλλαγής αλλά κυρίως το ξέσπασμα ενός πολέμου στην Ευρώπη, που προκάλεσε την απότομη αύξηση του πληθωρισμού και συνάμα την επιβράδυνση των οικονομικών πρωτοβουλιών αρκετών χωρών.
Πέραν όλων των παραπάνω, θα πρέπει να επισημάνουμε και τον μεγάλο κίνδυνο που ελλοχεύετε στο πεδίο του Ινδο-Ειρηνικού Ωκεανού για μια πιθανή σύγκρουση, όπως και την αναστάτωση που δημιουργείται παγκοσμίως σε διάφορα περιφερειακά υποσυστήματα λόγω των ενεργειών συγκεκριμένων κρατών (π.χ. Βραζιλία, Ιράν, Αίγυπτος, Ιαπωνία, Τουρκία κ.α.). Απ’ όλα τα παραπάνω, θα πρέπει να πάρουμε τα σωστά μαθήματα για τα επόμενα έτη και κυρίως για το νέο έτος που έρχεται.
Η αισιοδοξία που επικράτησε την επομένη του Ψυχρού Πολέμου, όταν ο Φράνσις Φουκουγιάμα προανήγγειλε «το τέλος της Ιστορίας», με την οποία εννοούσε την εξαφάνιση κάθε σοβαρού αμφισβητία του φιλελεύθερου και δημοκρατικού μοντέλου, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Αντί για τον «πόλεμο των πολιτισμών» που είχε εκτιμήσει ότι θα διαμορφώσει τον 21ο αιώνα ο πολιτικός επιστήμονας Σάμιουελ Χάντινγκτον, έκανε την εμφάνιση του ο ξεκάθαρα ιμπεριαλιστικός πόλεμος που διεξάγει ο Βλαντίμιρ Πούτιν στην ανατολική Ευρώπη (από τις 24 Φεβρουαρίου 2022), καταδεικνύοντας ότι οι πολεμικές επιχειρήσεις παραμένουν η κύρια έκφραση της επίτευξης των στόχων που θέτει ένα κράτος έναντι ενός άλλου.
Φυσικά και τα σημάδια είχαν δοθεί: το 2008 στη Γεωργία, το 2014 στην Κριμαία της Ουκρανίας και η ρωσική άρνηση για σύνδεση με το ΝΑΤΟ (Σύμπραξη για την Ειρήνη), αλλά η Δύση δεν τα ανέλυσε σωστά. Η Ρωσο-ουκρανική σύγκρουση, κατέδειξε ότι οι ισχυρές οικονομικές αλληλεξαρτήσεις μεταξύ κρατών δεν αποτελούν εμπόδιο στη διεξαγωγή ενός πολέμου, αντιθέτως όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση και την μεγάλη της εξάρτηση από τις ρωσικές προμήθειες ενέργειας (και την εξάρτηση από την Κίνα), απέδειξε ότι η Ευρώπη «ζει την τέλεια καταιγίδα», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, Ζοζέπ Μπορέλ. Παράλληλα, το χειμερινό παγκόσμιο κύπελλο κατέδειξε ότι η διαφθορά, δεν αποτελεί μόνο εσωτερικό πρόβλημα των επιμέρους χωρών. Έχει γίνει πλέον (όπως μαρτυρά και το Qatar Gate) και «στρατηγικό όπλο» των μεγάλων δυνάμεων, μεγαλύτερων από το Κατάρ, όπως της Ρωσίας και της Κίνας, για να μπορέσουν να επικρατήσουν στο νέο πλαίσιο διεθνούς ανταγωνισμού και εις βάρος της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Όσον αφορά τον έτερο μεγάλο συνεργάτη της Ευρώπης, την Κίνα του «μεγάλου τιμονιέρη» Σι Τζινπίνγκ, η προσπάθεια να ενσωματωθεί η χώρα της Άπω Ανατολής στην δυτική πολιτική, μέσω των οικονομικών σχέσεων –μαζί με την ανάπτυξη πολιτιστικών και ακαδημαϊκών δεσμών– που υποτίθεται ότι θα καθοδηγούσαν το Πεκίνο σε πολιτικές εξελίξεις οδηγώντας τη χώρα σε μια πιο μετριοπαθή εξωτερική πολιτική, απέτυχε παταγωδώς.
Το πολιτικό σύστημα της χώρας έγινε πιο αυταρχικό, αυτό τουλάχιστον μαρτυρά το 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας (τον Οκτώβριο), η διπλωματία που ακολουθεί είναι αυτή του «πολεμιστή του λύκου», όπως έχει διατυπωθεί από τον Joseph S. Nye και η εξωτερική πολιτική της, γίνεται πιο δυναμική και σε μερικά σημεία πιο απρόβλεπτη. Παράλληλα, φαίνεται ότι η ανάδειξη του Ινδο-Ειρηνικού ωκεανού, ως του επόμενου μεγάλου πεδίου γεωπολιτικών και οικονομικών διεκδικήσεων είναι δεδομένη.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς με κράτη της περιοχής (Quad: Η.Π.Α., Αυστραλία, Ιαπωνία, Ινδία – AUKUS: Η.Π.Α., Αυστραλία, Ηνωμένο Βασίλειο – στρατιωτικές συνεργασίες με Ιαπωνία και Νότια Κορέα) προκειμένου να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη απειλή που προέρχεται από την Κίνα. Στο παραπάνω πλαίσιο εντάσσεται και το πρόσφατο επεισόδιο στην Ταϊβάν, το οποίο καταδεικνύει την όξυνση της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης, στην οποία επικεφαλής τίθεται το Πεκίνο, με στόχο την αμφισβήτηση της αμερικανικής ηγεμονίας και την προώθηση ενός πολυπολικού μοντέλου παγκόσμιας αρχιτεκτονικής. Μπορούμε να ελπίζουμε ότι η εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία, από τον οποίο έμαθε ο Πούτιν ότι δεν είναι σοφό να ξεκινάει κανείς έναν πόλεμο του 20ου αιώνα στον 21ο, θα αποτελέσει τρανό παράδειγμα προς αποφυγή και σε άλλους επίδοξους αναθεωρητές του υφιστάμενου status quo.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, έφυγε από τη ζωή μια μεγάλη προσωπικότητα του 20ου αιώνα, η βασίλισσα Ελισάβετ, η οποία είχε δηλώσει: «ότι κάνουν οι ηγέτες για τους λαούς σήμερα είναι η διακυβέρνηση και η πολιτική ενώ αυτό που κάνουν για τους ανθρώπους του μέλλοντος, αποτελεί πολιτική δεινότητα». Οι πολιτικές των ηγετών, έναντι του μεγαλύτερου κοινού εχθρού της ανθρωπότητας, αποτελούν μια σταγόνα στον ωκεανό. Η κλιματική κρίση, αποτελεί σήμερα την αμεσότερη απειλή που βλάπτει, σκοτώνει και εκτοπίζει πολλούς ευάλωτους ανθρώπους, δημιουργώντας καταστροφικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα και σίγουρα στο μέλλον μας. Η αποτυχία της πρόσφατης συνόδου στην Αίγυπτο (Sharm El Sheikh – COP27) για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αποδεικνύει ότι υπάρχει μεγάλη απόσταση (που πρέπει να καλυφθεί) μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών, για να προστατευθεί κάτι που αποτελεί κοινή κληρονομιά και την οποία πρέπει να παραδώσουμε (σε όσο το δυνατόν καλύτερη κατάσταση) στις μελλοντικές γενιές. Αυτές, που θα αποτελούν τον αυριανό πυρήνα και οι οποίες μας στέλνουν τα μηνύματα τους, μέσω του συνεχώς και πιο δυναμικού διαδικτύου, ότι δεν είναι ευχαριστημένοι με τα πεπραγμένα. Αυταρχικά καθεστώτα, διαφθορά, κατάφωρη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πανδημίες, αποτυχημένες πολιτικές για την αντιμετώπιση παγκόσμιων φαινομένων είναι μερικά από τα σήματα που μας στέλνουν και μας ειδοποιούν ότι το «καράβι δεν ακολουθεί την σωστή πορεία». Η Ιστορία επέστρεψε και μας εκπλήσσει, αλλά δεν έχουμε τον χρόνο και το δικαίωμα πλέον στο ίδιο λάθος.
Γίνεται συναφώς κατανοητό, ότι οι πρωτοβουλίες της Δύσης, των δημοκρατικών κρατών και ειδικότερα των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι σημαντικές και θα πρέπει να μην είναι παθητικές ή μονομερείς για να μπορούν να έχουν βάθος και να ασκούν παγκόσμια επιρροή. Το σημαντικότερο των διδαγμάτων όμως, το οποίο μας χάρισε ο περασμένος αιώνας και στο οποίο θα έπρεπε να προσανατολιστούμε, να το διορθώσουμε-βελτιώσουμε και να εκμεταλλευτούμε ακόμα περισσότερο, παραμένει σε αδράνεια.
Η «Διεθνής Κοινότητα» που αντικατοπτρίζεται στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, παραμένει αδύναμη, εξαιτίας του βέτο που ασκεί η Ρωσία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού, οδηγώντας σε πολιτική οκνηρία τα Ηνωμένα Έθνη. Είναι το επόμενο καθοριστικό βήμα που πρέπει να γίνει από όλους μας αν θέλουμε να μην μας καταπιεί ο κυκεώνας των προκλήσεων του αιώνα μας.
Μόνο ενωμένα τα κράτη, κάτω από την στέγη των Ηνωμένων Εθνών, θα πρέπει να τοποθετήσουν τα φλέγοντα ζητήματα στη σωστή τους διάσταση και να βρεθεί η χρυσή τομή για ένα καλύτερο, φωτεινό μέλλον, ένα καλύτερο αύριο. Εν κατακλείδι, πολλοί θα αναρωτηθούν πως μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι σε τόσο τρομακτικούς καιρούς αβεβαιότητας;
Η απάντηση είναι ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή, από το να αντιμετωπίσουμε την επόμενη χρονιά με μια αμετακίνητη πεποίθηση ότι μπορούμε, αν σταθούμε ενωμένοι να φέρουμε αλλαγές που θα βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων. Με αυτές τις σκέψεις, βαδίζουμε στο νέο 2023.