Οι εκλογές τελείωσαν. Σε δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις μέσα σε ένα μήνα ένα κόμμα πήρε το μεγαλύτερο αριθμό ψήφων, ασήμαντα μικρότερο στη δεύτερη. Δεν πήρε την απόλυτη πλειοψηφία (50%+1), αλλά αυτό σπάνια συμβαίνει. Είναι ουτοπία να το προσδοκά κάποιος. Οι δύο εκλογές έγιναν με διαφορετικά εκλογικά συστήματα: Αναλογική και ενισχυμένη αναλογική. Η αναλογική, δεν ήταν απόλυτα αναλογική, διότι αποκλείονταν από τη βουλή κόμματα που δεν συγκέντρωσαν 3% των ψήφων. Η ενισχυμένη αναλογική δεν ήταν περισσότερο αναλογική, όπως λέει απατηλά το όνομά της, αλλά περισσότερο απέχουσα από την αναλογικότητα, χαρίζοντας έδρες στο πρώτο κόμμα.
Το πρώτο που παρατηρείται είναι ότι, ενώ στη διάρκεια του περασμένου αιώνα, η αποχή ήταν σχεδόν σταθερή σε διαδοχικές εκλογές, γύρω στο 20%, από τον 21ο αιώνα άρχισε να ανέρχεται σταθερά, για να κορυφωθεί στις τελευταίες εκλογές στο 47,17%. Υπάρχουν λόγοι για να παρατηρείται αποχή, όπως η μη ενημέρωση των εκλογικών καταλόγων, η απουσία πολλών σε άλλες χώρες κλπ. Ωστόσο, όλες αυτές οι συνθήκες δεν άλλαξαν ουσιαστικά από τη μεταπολίτευση και μετά, που μας απασχολεί, ιδιαίτερα δεν άλλαξαν τον τελευταίο μήνα, που η αποχή ανέβηκε σημαντικά. Κάτι πρέπει να συμβαίνει.
Οπωσδήποτε σημαντικό ποσοστό του εκλογικού σώματος δεν θεώρησε τη συμμετοχή του στο κορυφαίο γεγονός του πολιτικού μας συστήματος, τις εκλογές, πιο σημαντική από ποικίλα άλλα ενδιαφέροντά του. Γιατί άραγε τόση αδιαφορία;
Με τις εκλογές σχηματίστηκε μια βουλή που αποτελεί τη νομοθετική εξουσία στο σύστημά μας. Μα εκπροσωπεί η βουλή ικανοποιητικά τη βούλησή του λαού; Αν οι ψηφίσαντες το πρώτο κόμμα αναχθούν όχι στο σύνολο των ψηφισάντων, αλλά στο σύνολο του εκλογικού σώματος, τα ποσοστά είναι πολύ χαμηλότερα. Και το ποσοστό των βουλευτών που εκλέγονται είναι πολύ μεγαλύτερο από εκείνο του λαού που ψήφισε το πρώτο κόμμα.
Μάλιστα, με την ”ενισχυμένη” αναλογική, με τον ίδιο αριθμό ψήφων στις δύο αναμετρήσεις, το πρώτο κόμμα, με την αύξηση της αποχής έχει πολύ μικρό ποσοστό των πολιτών που το θέλουν (περίπου το 1/5 των πολιτών), ενώ διαθέτει άνετη πλειοψηφία στη βουλή. Τέτοια κραυγαλέα διάσταση μεταξύ εξουσίας και βούλησης των πολιτών είναι, πιστεύω, ουσιαστική αιτία της αδιαφορίας. Σημειώνω ότι η ψήφος είναι συνταγματικά υποχρεωτική και ο απέχων κινδυνεύει να βρεθεί κατηγορούμενος σε ποινικό δικαστήριο.
Σ΄ αυτό το μήνα είδαμε μια ζωηρή αντιπαράθεση μεταξύ των υποψηφίων που έφθασε σε ανταλλαγή ακατανόμαστων κατηγοριών, όπως για προδοτική στάση, διαφθορά, αντιδημοκρατική συμπεριφορά κλπ. Αντίθετα, ο λαός έμεινε σχετικά ασυγκίνητος σε όλη αυτή την κομματική αναμπουμπούλα, υποτονικός, χωρίς αξιόλογες κινητοποιήσεις. Σα να υπάρχει μια διάσταση μεταξύ λαού και ηγεσίας του.
Μια από τις κατηγορίες που εκτοξεύτηκαν κατά του πρώτου κόμματος ήταν ότι δεν επιδιώκει την αυτοδυναμία αλλά την παντοδυναμία. Μα η παντοδυναμία του πλειοψηφούντος κόμματος υπάρχει έτσι κι αλλιώς. Είτε 51% των εδρών διαθέτει είτε 99%, την ίδια δύναμη έχει που είναι απόλυτη, διότι ελέγχει τις δύο άλλες, απατηλά ονομαζόμενες ανεξάρτητες, εξουσίες. Ελέγχει τη βουλή, αφού η κυβέρνηση σχηματίζεται από το πλειοψηφούν κόμμα. Ελέγχει τη δικαιοσύνη, διότι το Υπουργικό Συμβούλιο εκλέγει τους επικεφαλής των τριών Ανώτατων Δικαστηρίων. Ελέγχει και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, που δεν εκλέγεται από το λαό (όπως στις προεδρικές δημοκρατίες των ΗΠΑ, της Γαλλίας κλπ), αλλά από το πλειοψηφούν σώμα. Και ελέγχει το λαό τον οποίον, συμπολίτευση και αντιπολίτευση, προσπαθούν να πείσουν πως οι βουλευτές του είναι πληρεξούσιοί του. Την πληρεξουσιότητα όμως την αίρω όποτε θέλω ο εξουσιοδοτών, αλλά, άπαξ και ψήφισα τους βουλευτές, δεν μπορώ να άρω τη βουλευτική ιδιότητά τους. Ορθά ο Γ. Κοντογιώργης ονομάζει το κράτος μας ”δυναστικό” ή εκλεγόμενη μοναρχία.
Όλα αυτά είναι ανησυχητικά. διότι σημαίνουν διάσταση μεταξύ εξουσίας και δήμου, με αναμενόμενη αναταραχή στους δρόμους, όπου αντί ανταλλαγής επιχειρημάτων, όπως στη βουλή, εκτοξεύονται συνθήματα και γίνονται πράξεις που μπορούν να φθάσουν σε καταστολή με επικίνδυνη βία εκατέρωθεν. Δεν θα ήταν ίσως τόσο ανησυχητικό, αν παρόμοια φαινόμενα δεν παρατηρούνταν σε όλη την Υφήλιο.
Στη Δύση που γνωρίζομε καλύτερα, βλέπομε επίσης μεγάλες αποχές στις εκλογές, αλλά και απόκλιση από την καθιερωμένη ”μέση” κατάσταση, που ως τώρα μας εξασφάλισε σχετική σταθερότητα. Τα ακραία κόμματα αυξάνουν τα ποσοστά τους, τόσο προς τη λεγόμενη δεξιά, με ρατσιστικές, θρησκευτικές και άλλες προκαταλήψεις, όσο και προς τη λεγόμενη αριστερά με πράξεις βίας που φθάνουν τις τρομοκρατικές ενέργειες (όχι συχνά για την ώρα).
Κάθε οντότητα, φυσική και ιδεολογική, γεννιέται, ακμάζει και πεθαίνει. Το επικρατούν σύστημά μας φαίνεται να έχει προσφέρει ό,τι μπορούσε, όπως σχετικά ικανοποιητική ασφάλεια υγείας, παιδείας, διατροφής κλπ. Άλλα δεν έχει να μας δώσει πια. Το τίμημα ήταν μια μεγάλη, διαρκώς αυξανόμενη ανισότητα στον κόσμο. Κάποια από τα αγαθά του συστήματός μας, όλης της δύσης θα έλεγα, εφαρμόστηκαν για να ανακόψουν τον κίνδυνο του κομμουνισμού που υποσχόταν τουλάχιστον την ισότητα. Τώρα κομμουνισμός δεν υπάρχει και η φοβία του αντικαταστάθηκε από τη φοβία του Ρωσισμού. Ο φόβος ενός φαντάσματος είναι σημαντικό όπλο για να διατηρεί ένα καθεστώς την εξουσία του.
Σήμερα όμως διεθνώς δεν μπορούμε να παίζουμε. Ζήσαμε την οπερέτα της ανταρσίας της Wagner. Κακός ο Путин. Αν δεν ήταν, δεν θα είχαμε τον πόλεμο της Ουκρανίας. Φανταστείτε όμως, αν το τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο που βρίσκεται τώρα στα χέρια του Πούτιν να περιερχόταν στην εξουσία του οπερετικού στρατηγού επιχειρηματία της Βάγκνερ. Οι δυτικοί το σκέφτηκαν, ανατρίχιασαν, και σωφρόνως απέφυγαν να τον ενισχύσουν Ευτυχώς! Όμως δεν παίζομε. Είναι, είπαμε, ο πυρηνικός κίνδυνος. Τα αποθηκευμένα πυρηνικά όπλα είναι αρκετά για να αφανίσουν τη γη ολόκληρη. Είναι επίσης η κλιματική αλλαγή, που, ύπουλα, σιγά-σιγά, αλλά σταθερά, επεκτείνεται ενισχυόμενη από την ανθρώπινη δραστηριότητα και θα καταστήσει τον πλανήτη μας ακατοίκητο σε λιγότερο από ένα αιώνα. Και είναι η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), που ενωμένη με ρομποτική, θα μπορεί να αναζητεί μόνη της ενέργεια, έτσι που δεν ωφελεί να βγάλουμε την πρίζα.
Η ΤΝ έχει τεράστια μνήμη, ικανότητα να μαθαίνει, να συνδυάζει απεριόριστη βιβλιογραφία για να σχηματίζει βάσιμες υποθέσεις, να παίρνει αποφάσεις ερήμην των ανθρώπων. Ο κίνδυνος να γίνουμε η ανθρωπότητα δούλοι της είναι υπαρκτός. Ο μόνος ακατάλυτος νόμος είναι η εντροπία, που σημαίνει πρακτικά τυχαιότητα. Η ΤΝ αδυνατεί να κάνει λάθη. Ο μόνος τρόπος οι εξουσίες μας να απηχούν τη βούληση του λαού είναι η επιλογή τους με κλήρωση, την τεχνική της τυχαιότητας, δηλαδή η δημοκρατία.