Εκλογές στην Αυστραλία 2022: Η «πρόοδος», η «συντήρηση» και η AUKUS

* Άρης Παπαδόπουλος, Πολιτικός Επιστήμονας – Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο 5ο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ που δημοσιεύεται στο www.enainstitute.org

Η επίσημη έναρξη της προεκλογικής περιόδου έγινε στις 12 Απριλίου 2022, έπειτα από τη διάλυση της Βουλής κατόπιν αιτήματος του πρωθυπουργού Σκοτ Μόρισον. Κατά την προεκλογική περίοδο, που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη, έχουν έρθει στο προσκήνιο ζητήματα που άπτονται ποικίλων θεμάτων, από την κλιματική κρίση ως το προσφυγικό-μεταναστευτικό, όπου διακυβεύεται η διαδικασία εξέτασης της χορήγησης αδειών παραμονής στους μετανάστες, αλλά και το πόσοι από αυτούς θα γίνονται εντέλει δεκτοί.

Πρωταγωνιστικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει ο τομέας της οικονομίας, ο οποίος συνήθως αποτελεί το σημείο καμπής που κρίνει την έκβαση της αναμέτρησης ανάμεσα στα δύο μεγαλύτερα κόμματα, ήτοι τη μέχρι πρότινος κυβερνητική πλειοψηφία της Συμμαχίας Φιλελευθέρων-Εθνικών (Liberal-National Coalition) και το Αυστραλιανό Εργατικό Κόμμα (Australian Labor Party), το οποίο έχει ηττηθεί από τη Συμμαχία σε τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (το 2013, το 2016 και το 2019) και είναι, εδώ και 12 συνεχή έτη, το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης στα δύο νομοθετικά σώματα.

Ειδικότερα, οι Συντηρητικοί του Μόρισον επαίρονται για τη «δημιουργία 600.000 νέων θέσεων εργασίας, με έμφαση στην ύπαιθρο και τη Δυτική Αυστραλία» την τελευταία τριετία, για την «ισορροπημένη» μεταναστευτική πολιτική της Αυστραλίας, που είναι ανάγκη να συνεχιστεί (προσομοιάζει με εκείνη του Ellis Island στις ΗΠΑ προ αιώνος…), αλλά και για την «επιτυχημένη διαχείριση» της υγειονομικής κρίσης με μέτρα περιορισμού των ατομικών ελευθεριών που χαρακτηρίστηκαν πρωτόγνωρα, όντας από τα αυστηρότερα παγκοσμίως.

Οι Εργατικοί, από την πλευρά τους, έχουν κάνει σημαία του προεκλογικού τους προγράμματος την ενίσχυση με νέο εξοπλισμό, υποδομές αλλά και ανθρώπινο δυναμικό του δημόσιου συστήματος υγείας, με παράλληλη αναβάθμιση των υφιστάμενων και κατασκευή νέων δομών πρωτοβάθμιας φροντίδας στις μεγαλύτερες πόλεις της Αυστραλίας, όπου και βάσιμα προσδοκούν να πετύχουν ευρεία πλειοψηφία.

Εντούτοις, πρόσφατα ο επικεφαλής του Εργατικού Κόμματος Άντονι Αλμπανίζ δήλωσε ότι, αν εκλεγεί, δεν προτίθεται ούτε να αυξήσει κατά πολύ τη φορολογία των πλέον εύπορων κοινωνικών στρωμάτων, αλλά ούτε και να μειώσει τα φορολογικά κίνητρα για τις μεγάλες επιχειρήσεις, τα οποία έχουν θεσμοθετήσει τα τελευταία εννέα έτη οι συντηρητικές κυβερνήσεις των Άμποτ, Τέρνμπουλ και Μόρισον.

Επίσης, ο στόχος για μείωση κατά 0,5% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ως το 2030, που είχε τεθεί κατά προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση, έχει μετριαστεί, με αποτέλεσμα η έλλειψη ριζοσπαστισμού του Εργατικού Κόμματος να ερμηνεύεται από πολλούς ως ανάγκη για μετριοπαθέστερες εξαγγελίες, με απώτερο σκοπό την επιστροφή στην εξουσία πάση θυσία, ενώ από άλλους ως κάτι φυσιολογικό, καθώς «αριστερότεροι» σχηματισμοί, όπως (θεωρείται στην Αυστραλία) το κόμμα των Πρασίνων, καλύπτουν επαρκέστερα τον πολιτικό χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς και της οικολογίας.

Οι Πράσινοι προσπαθούν, με τη σειρά τους, να στρέψουν την προσοχή του εκλογικού ακροατηρίου στο πεδίο της αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών (βλ. τις πρόσφατες πλημμύρες, αλλά και τις προ διετίας φονικές πυρκαγιές σε πολλά μέρη της Αυστραλίας), κρίνοντας ως επιτακτική την ανάγκη άμεσης τόνωσης της περιβαλλοντικής συνείδησης των πολιτών, όσο και για τη θεσμοθέτηση ενός γενναίου προγράμματος αποζημίωσης ύψους έως και 200 εκατομμυρίων αυστραλιανών δολαρίων για τις πληγείσες περιοχές, με την ταυτόχρονη αναβάθμιση των υποδομών αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών.

Εξωτερική πολιτική και AUKUS

Μολαταύτα, ένα νέο, ίσως ασυνήθιστο για τα δεδομένα της Αυστραλίας, πεδίο σύγκρουσης που έχει αναδειχθεί κατά τις πρώτες εβδομάδες της καμπάνιας όλων των κομμάτων είναι η εξωτερική πολιτική της χώρας. Ο Μόρισον έχει φροντίσει από νωρίς να υπεραμυνθεί των αμυντικών συμφωνιών της Αυστραλίας στο πλαίσιο της AUKUS1, από κοινού με τη Μεγάλη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, παρότι αυτές επιδείνωσαν αισθητά τις σχέσεις της Αυστραλίας τόσο με την Κίνα, η οποία εξέλαβε την ενέργεια αυτή τουλάχιστον ως ανησυχητική «για την ασφάλεια και τη σταθερότητα» (ή, ειλικρινέστερα, ως απειλή για τα πλάνα στρατιωτικής και οικονομικής ηγεμονίας της στον Ειρηνικό), και με τη Γαλλία, που με τη σειρά της θεώρησε ότι εξήλθε «τραυματισμένη» από μια προσπάθεια εξαγωγής στρατιωτικού εξοπλισμού, όσο και με την πλέον εγγύς αναδυόμενη δύναμη Ινδονησία, η οποία, εκπροσωπώντας μια ομάδα συμφερόντων πολυάριθμων κρατών της περιοχής, έδειξε εκνευρισμένη από την κίνηση της Αυστραλίας, επειδή υποβαθμίζει την τοπική περιφερειακή ένωση κρατών (ASEAN).

Στον αντίποδα, οι Εργατικοί υποστηρίζουν την ανάγκη διαμόρφωσης μιας πιο πλουραλιστικής εξωτερικής πολιτικής εντός της ASEAN, χωρίς όμως ούτε να αποχωρήσει η Αυστραλία από την AUΚUS, αλλά ούτε και να εκδιωχθούν οι Κινέζοι επενδυτές από την εκμετάλλευση στρατηγικών υποδομών της χώρας, όπως ο λιμένας του Μπρισμπέιν, κάτι που έχουν πρόσφατα διατρανώσει ορισμένοι κύκλοι του κυβερνώντος κόμματος.

Το Κόμμα των Πρασίνων, από την πλευρά του, είναι κατηγορηματικά αντίθετο στην παραχώρηση κάθε δημόσιας υποδομής σε ιδιωτικές εταιρίες, ιδίως εάν αυτές έχουν την πλειοψηφία του μετοχικού τους κεφαλαίου στο εξωτερικό.

Παρόμοιες τάσεις καταγράφονται στις προτάσεις των κύριων πολιτικών κομμάτων για τον ρόλο που οφείλει να διαδραματίζει η Αυστραλία ως κράτος-δωρητής διεθνούς αναπτυξιακής βοήθειας προς χώρες του Τρίτου Κόσμου, με τη Συμμαχία του Μόρισον να εκφράζει την ικανοποίησή της για τα τωρινά χορηγούμενα ποσά, τους Εργατικούς να δεσμεύονται ότι θα προσπαθήσουν να την αυξήσουν και τους Πράσινους να αναδεικνύουν τόσο την ανάγκη ποσοτικής αύξησης (στο 0,7% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος) όσο και την ποιοτική διάσταση (καταπολέμηση των οικονομικών ανισοτήτων και αντιμετώπιση των αιτιών της κλιματικής κρίσης στα κράτη-παραλήπτες) της βοήθειας αυτής.

Εκλογικό Σύστημα

Στις 21 Μαΐου θα εκλεγούν 40 από τους 76 γερουσιαστές και το σύνολο των 155 νομοθετών της Βουλής των Αντιπροσώπων, η οποία είναι το κύριο νομοθετικό σώμα και αποτελεί τη βάση της διαμόρφωσης των κοινοβουλευτικών πλειοψηφιών που καθορίζουν τη σύσταση της κυβέρνησης και τον επικεφαλής της, δηλαδή τον πρωθυπουργό.

Οι αντιπρόσωποι της Γερουσίας εκλέγονται με το σύστημα της απλής αναλογικής σε πολυεδρικές περιφέρειες, ενώ οι βουλευτές εκλέγονται σε μονοεδρικές περιφέρειες με το σύστημα της απλής μεταβιβαζόμενης και προτιμησιακής ψήφου (single-transferable and preferential vote), από κοινού με μια αριθμητική «στοίχιση» των υποψηφίων σε κάθε εκλογική περιφέρεια.

Αν, για παράδειγμα, σε μια εκλογική περιφέρεια υπάρχουν επτά υποψήφιοι, ο ψηφοφόρος καλείται να τους κατατάξει όλους σε μια σειρά από το 1 ως το 7, διαφορετικά η ψήφος του δεν θεωρείται έγκυρη. Ακολούθως, εκλέγεται ο υποψήφιος που θα κατορθώσει να συγκεντρώσει ως «πρώτη επιλογή» μεταξύ του συνόλου των υποψηφίων την απόλυτη πλειοψηφία (50% και άνω).

Διαφορετικά, σε περίπτωση μη επίτευξης απόλυτης πλειοψηφίας, ακολουθείται μια διαδικασία κατά την οποία αποκλείεται ο υποψήφιος με τις λιγότερες ψήφους «πρώτης προτίμησης» και τα ψηφοδέλτια όσων τον επέλεξαν ως πρώτη προτίμηση κατανέμονται αναλογικά στους υποψηφίους που οι ψηφοφόροι αυτοί επέλεξαν ως δεύτερη κατά τη σειρά προτίμηση και ούτω καθεξής, μέχρι να φτάσει η διαδικασία της καταμέτρησης στο σημείο να υπάρχει νικητής, δηλαδή να έχει συγκεντρώσει κάποιος υποψήφιος την απόλυτη πλειοψηφία, κάτι που συμβαίνει συνήθως όταν έχουν αποκλειστεί όλοι πλην των δύο πρώτων σε προτίμηση υποψηφίων (εικόνα 1).

Το σύστημα αυτό, παρότι εκ πρώτης όψεως δεν είναι αμιγώς «πλειοψηφικό», διαπιστώνεται ότι συντελεί στη διατήρηση ενός ισχυρού δικομματισμού, αφού 145 από τις 155 έδρες ανήκουν είτε στη Φιλελεύθερη-Εθνική Συμμαχία είτε στο Αυστραλιανό Εργατικό Κόμμα, καθιστώντας σχετικά εύκολη τη διαδικασία σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης, αλλά ελαχιστοποιώντας τις πιθανότητες εκλογής υποψηφίων των υπόλοιπων κομμάτων.

Το 2019 (εικόνα 2) έλαβε μία έδρα το υπερεθνικιστικό κόμμα «Katter’s Australian» στη βορειοανατολική πολιτεία Κουίνσλαντ, μία μόλις έδρα το κόμμα των Πρασίνων (το οποίο σε πρώτες προτιμήσεις είχε συγκεντρώσει στο σύνολο της χώρας ποσοστό άνω του 10%) στην περιφέρεια του κέντρου της Μελβούρνης και επίσης μία η «Συμμαχία του Κέντρου» στην εκλογική περιφέρεια Μάγιο της Αδελαΐδας, ενώ τρεις έδρες κατέλαβαν ανεξάρτητοι υποψήφιοι.

Αξίζει, ακόμη, να σημειωθεί ότι η νομολογία της μεγαλύτερης χώρας της Ωκεανίας επιτάσσει την προσέλευση στις κάλπες από τις βουλευτικές εκλογές του 1925 και έπειτα, μια νομοθετική ρύθμιση που (σε αντίθεση με τη χώρα μας, όπου η ανάλογη νομική υποχρέωση, που απορρέει από το άρθρο 51, παρ. 5 του Συντάγματος, κάθε άλλο παρά τηρείται) εφαρμόζεται ακόμη για τις βουλευτικές εκλογές, καθώς και για τις περισσότερες τοπικές και πολιτειακές εκλογές, με τους παραβάτες να καλούνται να καταβάλουν πρόστιμο ύψους 170 αυστραλιανών δολαρίων σε περίπτωση που δεν είναι σε θέση να δικαιολογήσουν την απουσία τους από τα εκλογικά κέντρα. Έτσι, το ποσοστό συμμετοχής στις βουλευτικές εκλογές αγγίζει διαχρονικά ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, κάτι που συνέβη και το 2019 (91,9%!).

Όλα τα παραπάνω συντελούν στη διαμόρφωση ενός ανταγωνιστικού σκηνικού, το οποίο θα συγκεντρώσει τα βλέμματα τόσο της αυστραλιανής όσο και ενός τμήματος της διεθνούς κοινής γνώμης, καθώς η Αυστραλία θεωρείται από τα κράτη με το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο στον πλανήτη, αλλά και μια χώρα που διαθέτει σε πολυάριθμα fora και διεθνείς οργανισμούς τη δυνατότητα να επηρεάζει, ακόμα και να διαμορφώνει, τις αποφάσεις που λαμβάνονται σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.

Όπως φαίνεται και από τις μέχρι τώρα εκτιμήσεις και δημοσιευμένες δημοσκοπήσεις (εικόνα 3), η μάχη της εκπροσώπησης και της ανάκτησης ή διατήρησης των κυβερνητικών θώκων είναι οριακή, και θα κριθεί στις λεπτομέρειες. Απομένει να δούμε εάν τελικά θα είναι ένας ή περισσότεροι αυτοί που θα τα καταφέρουν.

Πηγές-παραπομπές :

• https://www.theguardian.com/australia-news/2022/apr/23/the-red-wall-and-what-it-means-for-australias-election-campaign

• https://www.dailymail.co.uk/news/article-10749671/Australia-election-2022-Anthony-Albaneses-policies.html

• https://theconversation.com/labor-maintains-election-winning-leads-in-newspoll-and-ipsos-as-opposition-to-unveil-pacific-initiatives-181867

• https://www.abc.net.au/news/2022-04-26/election-campaign-national-security-solomon-islands-france/101015586

• https://thewest.com.au/politics/election/day-16-of-the-federal-election-campaign-c-6576371

• https://www.bbc.com/news/world-australia-61055915

• https://www.abc.net.au/news/2022-04-24/online-voting-australia-federal-election/100987454

• https://foreignpolicy.com/2022/03/11/australia-flood-election-climate-change/

• https://devpolicy.org/an-agenda-for-aid-and-development-in-the-2022-federal-election-20220321/

• https://asiasociety.org/australia/events/federal-election-and-australias-foreign-policy-whats-stake

• https://www.eastasiaforum.org/2022/04/17/australias-election-raises-foreign-policy-questions/

• https://votecompass.abc.net.au/

• https://peo.gov.au/search-results?q=&action_Search=#group=search-items&all=1&y3=0&y4=0&y5=0&y6=0&y7=0&y8=0&y9=0&y10=0&t1=0&t2=0&t3=0&t4=0&t5=0&t6=0&t7=0&t8=0&t9=0&t10=0&t11=0&t12=0&t13=0&pagination=0-10

• https://results.aec.gov.au/24310/Website/HouseStateFirstPrefsByParty-24310-NAT.htm

• https://www.scmp.com/week-asia/politics/article/3173280/aukus-will-boost-australias-growth-and-stability-morrison-says

• https://donortracker.org/country/australia

• https://greens.org.au/policies/international-development-assistance

• https://twitter.com/monteperdido14/status/1518950431178776580

1 Η AUKUS (ακρωνύμιο των λέξεων Australia, United Kingdom, United States) είναι η αμυντική συμφωνία που υπέγραψαν ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και Αυστραλία στις 15 Σεπτεμβρίου 2021.