Αναταραχή στην Καταλονία, εκταφή του Φράνκο, άνοδος της άκρας δεξιάς , κατακερματισμός των πολιτικών δυνάμεων στο κοινοβούλιο και πολιτική αστάθεια, είναι οι πέντε παράγοντες που βαρύνουν στις τέταρτες σε τέσσερα χρόνια βουλευτικές εκλογές της Κυριακής στην Ισπανία.
Καταλονία
Έπειτα από ειρηνικές κινητοποιήσεις των καταλανών αυτονομιστών επί σειρά ετών, σημείο καμπής στην Καταλονία υπήρξε η καταδίκη σε βαριές ποινές φυλάκισης των εννέα ηγετικών στελεχών του αυτονομιστικού κινήματος για τον ρόλο τους στην απόπειρα απόσχισης από την Ισπανία το 2017.
Το θέμα έχει αναχθεί σε κεντρικό θέμα της προεκλογικής εκστρατείας, με την δεξιά να πιέζει τον απερχόμενο πρωθυπουργό του Σοσιαλιστικού Κόμματος Πέδρο Σάντσεθ να αναστείλει το καθεστώς ευρείας αυτονομίας της Καταλονίας ή να αποπέμψει τον αυτονομιστή πρόεδρο. Ο Σάντσεθ αρνήθηκε να λάβει τέτοια μέτρα εξαιρετικού χαρακτήρα, αλλά δεν άμβλυνε τους τόνους κατά των αυτονομιστών.
Ανοδος του Vox
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η κρίση στην Καταλονία ωφέλησε μία πολιτική παράταξη στην Ισπανία: το κόμμα Vox της άκρας δεξιάς.
Αυτή η υπερεθνικιστική και αντιμεταναστευτική παράταξη έφερε την αναβίωση της ακροδεξιάς σε μία χώρα όπου ήταν περιθωριοποιημένη μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φράνκο το 1975. Τον Απρίλιο έκανε θριαμβευτική είσοδο στο κοινοβούλιο καταλαμβάνοντας 24 από τις 350 έδρες. Και οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ακόμη καλύτερη επίδοση στις εκλογές της Κυριακής, οπότε αναμένεται να αναδειχθεί σε τρίτη πολιτική δύναμη της χώρας.
Η συνεργασία με το ακροδεξιό κόμμα έχει ήδη επιτρέψει στο Λαϊκό Κόμμα και τους Ciudadanos να κυβερνούν τις περιφέρειες της Ανδαλουσίας, της Μαδρίτης και της Μούρθια, καθώς και τον δήμο της ισπανικής πρωτεύουσας.
Φράνκο
Αφού καθυστέρησε επί έναν χρόνο εξαιτίας των δικαστικών προσφυγών των απογόνων του, η εκταφή του δικτάτορα Φράνκο από το μαυσωλείο της Caille de los Caidos για να μεταφερθεί σε οικογενειακό τάφο πραγματοποιήθηκε λιγότερο από τρεις εβδομάδες πριν από τις εκλογές.
Υπό τις κατηγορίες των πολιτικών του αντιπάλων για προεκλογική κίνηση, ο Πέδρο Σάντσεθ τόνισε τον ιστορικό χαρακτήρα της μεταφοράς των λειψάνων του Φράνκο που κυβέρνησε την Ισπανία από το 1939 μέχρι το 1975 ελπίζοντας, σύμφωνα με τους παρατηρητές, να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους της αριστεράς.
Ωστόσο, δεν θα έχει το αποτέλεσμα που επιδιώκει η κυβέρνηση, σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Φερνάνδο Βαγεσπίν.
Κατακερματισμός
Το ισπανικό κοινοβούλιο είναι κατακερματισμένο από τότε που κατέρρευσε ο δικομματισμός (Λαϊκό Κόμμα, PP, Σοσιαλιστικό Κόμμα, PSOE) το 2015 με την εμφάνιση των Ciudadanos και του Podemos και αργότερα του Vox. Και ο κατακερματισμός θα ενισχυθεί την Κυριακή με την υποψηφιότητα του Mas Pais, παράταξης του ιδρύθηκε από τον Ινίγο Ερεχόν, πρώην δεύτερο στην ιεραρχία του Podemos, καθώς και του ακροαριστερού αυτονομιστικού κόμματος της Καταλονίας CUP.
Αστάθεια
Ο κατακερματισμός αυτός των πολιτικών δυνάμεων προοιωνίζεται συνέχιση της πολιτικής αστάθειας.
Οι δημοσκοπήσεις φέρνουν τον Πέδρο Σάντσεθ νικητή των εκλογών, αλλά, όπως και τον Απρίλιο, χωρίς απόλυτη πλειοψηφία.
Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν επίσης ότι σε αυτές τις εκλογές ούτε η συνεργασία με το μπλοκ της αριστεράς (Podemos, PSOE, Mas Pais), αλλά ούτε και το μπλοκ της δεξιάς (PP, Ciudadanos, Vox) εξασφαλίζει απόλυτη πλειοψηφία.
Οι καταλανοί αυτονομιστές, οι οποίοι υποστήριξαν τον περασμένο χρόνο την ανάληψη της εξουσίας από τον Πέδρο Σάντσεθ, αναμένεται ότι θα εξασφαλίσουν 20 έδρες, αλλά οι σοσιαλιστές δεν θέλουν την υποστήριξή τους.
Η λύση της τελευταίας στιγμής μπορεί να προκύψει από την αποχή του Λαϊκού Κόμματος στην ψηφοφορία για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στον Πέδρο Σάντσεθ να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας. Σύμφωνα με τον Φερνάνδο Βαγεσπίν, το PSOE πρέπει «να φθάσει σε κάποια συμφωνία με το PP, όποια και να είναι αυτή».
Τέσσερα χρόνια πολιτικής αστάθειας
Η Ισπανία, που επιστρέφει στις κάλπες την Κυριακή για τις τέταρτες βουλευτικές εκλογές σε διάστημα τεσσάρων ετών, αντιμετωπίζει από το 2015 χρόνια πολιτική αστάθεια.
- Δεκέμβριος 2015: ο δικομματισμός καταρρέει
Οι βουλευτικές εκλογές της 20ης Δεκεμβρίου 2015 σηματοδοτούν το τέλος του δικομματισμού μεταξύ του Λαϊκού Κόμματος (PP) του Μαριάνο Ραχόι, που αναδείχθηκε πρώτο κόμμα αλλά έχασε την απόλυτη πλειοψηφία, και του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) που βρέθηκε δεύτερο και επίσης έχασε σε δύναμη.
Δύο νέα κόμματα, το ακροαριστερό Podemos και το κεντροδεξιό Ciudadanos, εισέρχονται δυναμικά στο πιο κατακερματισμένο κοινοβούλιο που έχει προκύψει από εκλογές στην Ισπανία μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1975.
Αφού αποτυγχάνει να σχηματίσει κυβερνητικό συνασπισμό, ο Ραχόι προκηρύσσει πρόωρες εκλογές για τις 26 Ιουνίου 2016. Σε αυτές το PP σημειώνει μικρή άνοδο, αλλά το πολιτικό αδιέξοδο επιμένει για μήνες.
- Οκτώβριος 2016: ο Ραχόι ορκίζεται και πάλι πρωθυπουργός
Τελικά ο Ραχόι ορκίζεται και πάλι πρωθυπουργός της Ισπανίας στις 29 Οκτωβρίου χάρη στις ψήφους των Ciudadanos και την αποχή κάποιων βουλευτών των Σοσιαλιστών.
- Ιούνιος 2018: ο Σάντσεθ ανατρέπει τον Ραχόι
Στις 24 Μαΐου πολλά στελέχη του PP καταδικάστηκαν για μια υπόθεση διαφθοράς. Ο Πέδρο Σάντεθ, που επέστρεψε στην προεδρία του Σοσιαλιστικού Κόμματος, κατέθεσε πρόταση μομφής εναντίον του Ραχόι.
Την 1η Ιουνίου η πρόταση αυτή πέρασε με τις ψήφους των Podemos, των Βάσκων εθνικιστών και των ανεξάρτητων Καταλανών. Ο Σάντσεθ αναλαμβάνει αυτομάτως την πρωθυπουργία.
- Φεβρουάριος 2019: απόρριψη του προϋπολογισμού, προκήρυξη εκλογών
Επικεφαλής μιας κυβέρνησης μειοψηφίας ο Σάντσεθ καταρτίζει έναν προϋπολογισμό κατά της λιτότητας μαζί με τους Podemos, με την ελπίδα να παραμείνει στην πρωθυπουργία ως τον Ιούνιο του 2020, οπότε έληγε η θητεία το κοινοβουλίου.
Όμως οι διαπραγματεύσεις με τους Καταλανούς αυτονομιστές ―που ζητούν τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της επαρχίας τους, κάτι που απορρίπτει ο Σάντσεθ—αποτυγχάνουν μόλις ξεκινά στη Μαδρίτη στις 12 Φεβρουαρίου η ιστορική δίκη των ηγετών τους, οι οποίοι καταδικάστηκαν τελικά τον Οκτώβριο σε βαριές ποινές κάθειρξης για απόπειρα αποστασίας το 2017.
Χωρίς τις ψήφους των αυτονομιστών, ο προϋπολογισμός καταψηφίζεται και ο Σάντσεθ προκηρύσσει πρόωρες εκλογές για τις 28 Απριλίου.
- Σεπτέμβριος 2019: ο Σάντσεθ χωρίς υποστηρικτές
Αν και νικητής των εκλογών του Απριλίου, το PSOE δεν διαθέτει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Με 123 βουλευτές σε σύνολο 350 αναζητεί συμμάχους.
Τον Ιούλιο η απόπειρα του Σάντσεθ να κερδίσει την ψήφο εμπιστοσύνης της βουλής αποτυγχάνει, καθώς οι Podemos αρνούνται να τον στηρίξουν επειδή δεν τους ικανοποιούν τα υπουργεία που τους προτείνουν οι Σοσιαλιστές.
Δύο μήνες αργότερα ο Σοσιαλιστής ηγέτης δεν έχει καταφέρει να διασφαλίσει τη στήριξη των Podemos, αλλά ούτε και την αποχή των Ciudadanos και του Λαϊκού Κόμματος στην ψηφοφορία για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης. Μπροστά στο αδιέξοδο ο Σάντσεθ προκηρύσσει και πάλι εκλογές για τις 10 Νοεμβρίου.
Η οικονομία στο ρελαντί
Η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ισπανίας αναθεώρησαν πρόσφατα επί τα χείρω τις προβλέψεις για την ανάπτυξη ΑΕΠ του 2019, στο 2,1% και στο 2% αντίστοιχα, την ώρα που κατά την περίοδο 2015-2017, η Ισπανία βρισκόταν περί το 3% ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης.
Για τους οικονομολόγους, η βασική εξήγηση είναι η διεθνής συγκυρία: αβεβαιότητα που συνδέεται με τους διάφορους εμπορικούς πολέμους και επιβράδυνση των μεγάλων οικονομικών εταίρων, της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Γερμανίας.
«Διαπιστώνουμε σημαντική επιδείνωση στην κατανάλωση των νοικοκυριών, καθώς και σημαντική επιβράδυνση της επενδυτικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων», σύμφωνα με τον Ραφαέλ Ντομενέκ, αναλυτή της BBVA Research.
Οι εξαγωγές προϊόντων αυξάνονται λιγότερο από ό,τι το 2018 (+1,7% κατά το πρώτο εξάμηνο, έναντι 2,9%) και αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω εξαιτίας της αμερικανικής απόφασης για την επιβολή δασμών σε σειρά ισπανικών αγροτικών προϊόντων (ελαιόλαδο, κρασί, τυριά...) σε αντίποινα για την διαμάχη Boeing-Airbus.
Η κατανάλωση ανέκαμψε κάπως κατά το τρίτο τρίμηνο, όμως οι αναλυτές δεν περιμένουν αυτή η τάση να διατηρηθεί , αφού ο ρυθμός μείωσης της ανεργίας είναι βραδύτερος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Στο τέλος του Σεπτεμβρίου η ανεργία βρισκόταν στάσιμη στο 14% και τον Οκτώβριο καταγράφηκε η μεγαλύτερη αύξηση των αιτούντων απασχόληση από το 2012.
Εν όψει των εκλογών, ο απερχόμενος πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ εκφράζει αισιοδοξία. «Εχουμε στέρεες βάσεις για να αντιμετωπίσουμε αυτήν την επιβράδυνση», δήλωσε χθες τονίζοντας ότι η οικονομική ανάπτυξη της Ισπανίας είναι μεγαλύτερη από τον μέσο όρο της ευρωζώνης (0,4% έναντι 0,2% στο δεύτερο τρίμηνο) και ότι η χώρα συνεχίζει να δημιουργεί θέσεις εργασίας.
Ομως, η ψηφοφορία των βουλευτικών εκλογών της Κυριακής δεν θα θέσει τέλος στην αστάθεια, αφού οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι ο Πέδρο Σάντσεθ θα είναι νικητής, χωρίς να εξασφαλίσει απόλυτη πλειοψηφία.
Ομως, η πολιτική παράλυση μπλοκάρει την υιοθέτηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων που θα επιτρέψουν στην Ισπανία να αντιμετωπίσει μία μελλοντική οικονομική κρίση.
«Από το 2012-2013 δεν έχουμε κάνει καμία διαρθρωτική μεταρρύθμιση, οι πηγές ανάπτυξης εξαντλούνται», λέει ο Τόνι Ρολντάν ειδικός σε θέματα οικονομικής πολιτικής στην Εμπορική Σχολή Esade και πρώην ηγετικό στέλεχος των Ciudadanos.
«Φυσικά υπήρξε ισχυρή ανάπτυξη που αναπλήρωσε τις απώλειες της κρίσης, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε ούτε σημαντική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, ούτε μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας», που εξακολουθεί να προσφέρει επισφαλείς θέσεις απασχόλησης, με το μεγαλύτερο ποσοστό εργασιακών συμβάσεων ορισμένου χρόνου στην Ευρώπη.
Βραχυπρόθεσμα, η εργοδοσία προειδοποίησε για τις οικονομικές επιπτώσεις που θα έχει στην πλούσια περιφέρεια της Καταλονίας η συνέχιση της αναταραχής.
Πηγή: ΑΠΕ