Με το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας πού τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση μέχρι την 18η Μαρτίου χάνουν το νόημά τους οι λέξεις.
Τίτλος του σχεδίου νόμου είναι «Εκσυγχρονισμός της Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας». Μέσα από 66 άρθρα επιχειρούνται αλλαγές στην διαδικασία Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης και ιδιαίτερα στην χωροθέτηση σταθμών ΑΠΕ, την διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών, τους δασικούς χάρτες και τις περίφημες οικιστικές πυκνώσεις καθώς και την διαχείριση των αποβλήτων. Για άλλη μια φορά η έννοια «εκσυγχρονισμός» αποκτά μια διάσταση προσαρμογής σε έξωθεν επιταγές.
Το σχέδιο νόμου ακολουθεί την πρακτική της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου και της υπουργού περιβάλλοντος Τίνας Μπιρμπίλη η οποία επίσης εισήγαγε, μέσα από την περιβαλλοντική νομοθεσία ρυθμίσεις που επέτρεπαν δραστηριότητες και έργα εντός των πιο κρίσιμων Προστατευόμενων Περιοχών.
Η διαδικασία Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης η οποία περιλαμβάνει δημόσια διαβούλευση και γνωμοδοτήσεις, μεταπίπτει σε μία τεχνοκρατική διαδικασία. Μέσα από μία σειρά διατάξεων η διαφάνεια περιορίζεται.
Μία χαρακτηριστική διάταξη είναι η θεσμοθέτηση των πιστοποιημένων αξιολογητών των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η θεσμοθέτηση αυτών των αξιολογητών είχε προταθεί παλαιότερα με στόχο να συμπληρώνεται η ανεπαρκής σε προσωπικό και κατάρτιση δημόσια διοίκηση, στον έλεγχο της πληρότητας των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ο αξιολογητής δηλαδή θα ήταν κάποιος ο οποίος, έχοντας καλή γνώση του αντικειμένου, θα επισήμαινε τις ελλείψεις και θα πρότεινε συγκεκριμένες διορθώσεις και προσθήκες και θα εισηγούνταν ορθότερους Περιβαλλοντικούς Όρους για την υλοποίηση των έργων ή των δραστηριοτήτων. Με το σχέδιο νόμου όμως έχουμε μία μεγάλη αντίστροφη. Ο «αξιολογητής» θα πληρώνεται από τον φορέα του έργου για να διευκολύνει την περιβαλλοντική αδειοδότηση επισπεύδοντας τις διαδικασίες. Έτσι η δημόσια διαβούλευση και η γνώμη των υπηρεσιών θα υποκαθίστανται από την γνώμη ενός ιδιώτη εξαρτώμενου αξιολογητή. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου, πιστή στη νεοφιλελεύθερη οπτική, δίνει ένα ακόμα εργαλείο στους επενδυτές περιορίζοντας ταυτόχρονα το δημόσιο και τους πολίτες σε ρόλο θεατή.
Ταυτόχρονα, επιχειρούνται μεγάλες αλλαγές στην διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών.
Μέχρι σήμερα υπήρχαν 36 Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών. Η προηγούμενη κυβέρνηση τους είχε αναθέσει την αρμοδιότητα της διαχείρισης όλων των περιοχών Natura της Ελλάδας. Το σύστημα ήδη είχε δείξει τα όρια του, καθώς οι Φορείς Διαχείρισης που είχαν αρχικά μία ή λίγες περιοχές Natura στην αρμοδιότητά τους, ανέλαβαν στην συνέχεια την διαχείριση πολύ περισσότερων περιοχών, συχνά δε περισσότερες από δέκα. Το προσωπικό ήταν λίγο και δεν προλάβαινε να ασχοληθεί με όλες τις αρμοδιότητες. Δεν προλάβαινε καν να επισκεφθεί τις περιοχές καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις η απόσταση από την έδρα ήταν πολύ μεγάλη και χρειάζονταν ακόμη και περισσότερες από πέντε ώρες οδήγησης από την έδρα του φορέα διαχείρισης για να φτάσει κάνεις στις πιο απομακρυσμένες από αυτές.
Με το σχέδιο νόμου οι συνενώσεις των υφιστάμενων Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών είναι πολύ μεγαλύτερες και συνεπώς καθίσταται πολύ πιο δύσκολη η διαχείριση τους.
Η πιο ριζική αλλαγή όμως είναι η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα με το εύηχο όνομα ΟΦΥΚΕΠΑ - Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής. Σε αυτό το Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου το οποίο άμεσα και έμμεσα - λόγω χρηματοδότησης- θα ελέγχεται απολύτως από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα υπάγονται ως παραρτήματα τους οι τοπικοί φορείς. Οι αρμοδιότητες παραμένουν περίπου οι ίδιες μόνο που θα είναι κεντρικά ελεγχόμενες και με την διαφορά ότι δεν θα υπάρχει πλέον προσωπικό φύλαξης. Η φύλαξη ανατίθεται στις υφιστάμενες δομές δηλαδή στις υποστελεχωμένες και ανεπαρκείς δασικές υπηρεσίες. Έτσι η χώρα δεν θα έχει φύλακες προστατευόμενων περιοχών όπως οι περισσότερες οργανωμένες χώρες στον πλανήτη. Εδώ αντιθέτως έχουμε τους ιδιωτικούς φύλακες-πραιτωριανούς των κυνηγετικών ομοσπονδιών. Αντί λοιπόν σήμερα να δοθούν αρμοδιότητες και να φτιαχτεί ένα καινούργιο σώμα, κάτι σαν τους περίφημους rangers των Εθνικών Πάρκων της Αμερικής ή της Αφρικής, επιλέχθηκε η πλήρης κατάργηση της αρμοδιότητας.
Στους υπάρχοντες Φορείς Διαχείρισης ήδη από την δημιουργία τους, το 2003, είχε γίνει προσπάθεια να υπάρχουν στην διοίκηση του εκπρόσωποι του κεντρικού κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης και περιβαλλοντικών φορέων ώστε να διαμορφώνονται διαδικασίες διαβούλευσης και συναίνεσης. Αυτό τώρα καταργείται και διαμορφώνεται ένα παρόμοιας σύνθεσης συμβουλευτικό όργανο που θα συνεδριάζει κάθε τρίμηνο για να δείχνει τύποις ότι υπάρχει διαδικασία γνωμοδότησης και διαβούλευσης σε τοπικό επίπεδο. Στην πράξη όμως γνωρίζουμε ότι αυτά τα όργανα υπολειτουργούν.
Θα μπορούσε κανείς να δεχτεί μία τέτοια προσπάθεια, καθώς με ένα συγκεντρωτικό όργανο όπως ΟΦΥΚΕΠΑ θα μπορούσε να επιτυγχάνεται οικονομία κλίμακας και αποδεσμευτεί το τοπικό επιστημονικό προσωπικό προκειμένου να ασχοληθεί σε πραγματικές εργασίες καταγραφών και παρακολούθησης περιοχών και σχεδιασμού της διαχείρισής τους. Στην πράξη όμως, ήδη το επιστημονικό προσωπικό απασχολείται κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του με την διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στις περιοχές αρμοδιότητάς του, χωρίς μάλιστα να έχει την δυνατότητα, λόγω έλλειψης χρόνου και μέσων, να κάνει αυτοψίες σε αυτές.
Σε όλες τις περιοχές του κόσμου και σύμφωνα με τη διεθνή Ένωση για την προστασία της φύσης (IUCN), ενός οργανισμού που βρίσκεται δίπλα στον ΟΗΕ, έχουν καθοριστεί κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών, όπως τα Εθνικά Πάρκα, τα Καταφύγια Άγριας Ζωής και τα Προστατευόμενα Τοπία ή Φυσικοί Σχηματισμοί. Σε κάθε κατηγορία υπάρχουν ζώνες με διαβαθμίσεις προστασίας και ρυθμίσεων χρήσεις γης. Αυτές τις κατηγορίες και την ζώνωση ακολουθεί και η ελληνική νομοθεσία.
Το γενικό πνεύμα του σχεδίου νόμου που εισάγει δυνατότητες έργων και δραστηριοτήτων στις πιο ευαίσθητες περιοχές φαίνεται στις διατάξεις που αφορούν τις ειδικότερες ζώνες των προστατευόμενων περιοχών. Μία κατηγορία από τις διαβαθμισμένες ζώνες στις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές είναι οι ζώνες Απόλυτης Προστασίας της Φύσης. Αυτές είναι λίγες και μικρές σε έκταση περιοχές, όπου δεν επιτρέπεται καμία ανθρώπινη δραστηριότητα εκτός από την έρευνα. Τέτοιες περιοχές είναι το Παρθένο Δάσος της Ροδόπης οι μικρές νησίδες στους υγροτόπους ή στο Αιγαίο, όπου φωλιάζουν σπάνια και απειλούμενα είδη πουλιών, μικρές ζώνες πολύ σημαντικές για τη χλωρίδα ή άλλα είδη κρισίμως κινδυνεύοντα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο σχέδιο νόμου που κατατέθηκε περιλαμβάνονται ρυθμίσεις μεταξύ των οποίων επιτρέπονται στις Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης «οι εξορυκτικές δραστηριότητες όπως ορυχεία λατομεία, μεταλλεία, αμμοληψίες, ζώνες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων». Μετά από την εξόφθαλμη αυτή παραφωνία, η συγκεκριμένη διάταξη αποσύρθηκε αμέσως μετά την ανάρτηση. Παραμένουν όμως άλλες διατάξεις που δεν συνάδουν με το καθεστώς της απόλυτης προστασίας της φύσης όπως κτήρια, δρόμοι και «κατασκευές δικτύων υποδομής και εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας μετά των παραρτημάτων αυτών (υπέργειων και υπόγειων)».
Ανάλογες διατάξεις επιχειρείται να εισαχθούν σε όλες τις κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών όπως οι ζώνες Προστασίας της Φύσης και οι ζώνες Διαχείρισης Οικοτόπων και Ειδών. Είναι φανερό ότι αυτές οι διατάξεις γράφτηκαν από χωροτάκτες και όχι από ειδικούς στο φυσικό περιβάλλον. Για άλλη μία φορά επιχειρείται με μία αυθαίρετη και οριζόντια προσέγγιση να εισαχθούν ρυθμίσεις με τρόπο άκαμπτο που δεν θα επιτρέπουν, κατά την σύνταξη των Προεδρικών Διαταγμάτων με τις ρυθμίσεις για κάθε περιοχή Natura που βρίσκονται σε εξέλιξη εδώ και έναν χρόνο, να υπάρξουν επιστημονικές προσεγγίσεις για την διατήρηση των σπάνιων και απειλούμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας. Αντί μιάς επιστημονικής οικολογικής προσέγγισης θα κυριαρχήσει η λογική του χωροτάκτη που επιδιώκει να «βολέψει» παντού όλες τις δυνατότητες ανάπτυξης.
Αν τα πράγματα εξελιχθούν έτσι οι προστατευόμενες περιοχές θα είναι έρμαιο των διαθέσεων οποιουδήποτε να υλοποιήσει ένα αναπτυξιακό έργο ή δραστηριότητα μέσω μιας τυπικής διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
Η διαβούλευση θα είναι ανοιχτή για λίγες ημέρες. Οι πολίτες και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις θα πρέπει να αντιδράσουν. Αλλιώς θα έχουμε παντού υποδομές όλων των κατηγοριών, αιολικά και εκατοντάδες στρέμματα με φωτοβολταϊκά στις προστατευόμενες περιοχές. Θα έχουμε παντού καλώδια και κατασκευές ακόμα και στις ζώνες Απόλυτης Προστασίας της Φύσης με ότι αυτό συνεπάγεται εις βάρος του τοπίου και των απειλούμενων ειδών.