«... Τα λάθη, εάν μπούμε σε μία λογική να τα παρατηρήσουμε, μας λένε πάρα πολλά για το κομμάτι του εαυτού μας που δεν συνειδητοποιούμε [...] Μας δίνουν ένα σωρό πληροφορίες για πράγματα που κομμάτια μας θέλουν να κάνουν...»
Ανεβάζει την πολυβραβευμένη φάρσα του Μάικλ Φρέιν «Το Σώσε» στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση (πρεμιέρα 10 Οκτωβρίου), με την προειδοποίηση «το παρασκήνιο, ο κατεξοχήν χώρος της καταστροφής και του χάους, καταλαμβάνει εδώ τη σκηνή. Επεκτατικό και αδηφάγο…».
Ο Έκτορας Λυγίζος μιλά στη HuffPost Greece για «τον τρόπο με τον οποίον οργανώνουμε τη ζωή μας μέσα από ρουτίνες», για τις ιστορίες και τις σκηνές σεναρίων της πραγματικής ζωής που «έχουμε την τάση να επαναλαμβάνουμε και να μπαίνουμε μέσα σ′ αυτές, όπως ο ηθοποιός μπαινοβγαίνει σε μία σκηνή», για τις περίπου 800 εισόδους και εξόδους της παράστασης που ετοιμάζει, για το λάθος που «εκ των υστέρων, μπορεί να αποδειχθεί θεωρητικά σωστό ή, χρήσιμο», αλλά και για τον Γιώργο Λάνθιμο.
-Γιατί «Το Σώσε»;
Είναι από τα έργα που ήθελα να κάνω, το είχα στο μυαλό μου καιρό και έψαχνα την ευκαιρία μίας καλής συνθήκης, επειδή είναι ένα έργο δύσκολο -θέλει μεγάλο καστ, υποστήριξη και σκηνογραφικά και από άποψη παραγωγής- και έτυχε αυτή η στιγμή να είναι τώρα. Για πολλούς λόγους ήθελα να το κάνω. Και λόγω του είδους, της φάρσας που μου αρέσει και από άποψη θέματος και λόγω του ίδιου του έργου: Πολύ ωραία γραμμένο, με ένα σωρό εργαλεία που με ενδιαφέρει να εξασκώ -απλά εργαλεία του θεάτρου.
-«Τι είναι η φάρσα; Αυτό. Τι είναι το θέατρο; Αυτό. Και η ζωή, δηλαδή, τι είναι; Αυτό». Σα να λέμε, μία φάρσα, μία ανατροπή, ένα λάθος -όλα μαζί;
Νομίζω η φράση αναφέρεται σε πολλά πράγματα, όχι μόνο στο θέμα του λάθους. Αναφέρεται και στον τρόπο με τον οποίον οργανώνουμε τη ζωή μας μέσα από ρουτίνες. Σαν και στην πραγματική ζωή να φτιάχνουμε ιστορίες και σκηνές σεναρίων, τις οποίες χωρίς να το καταλαβαίνουμε, μάλλον επειδή μας προσφέρουν ασφάλεια, έχουμε την τάση να επαναλαμβάνουμε και να μπαίνουμε μέσα σ′ αυτές, όπως ο ηθοποιός μπαινοβγαίνει σε μία σκηνή. Και πέρα από το απλό, το τι σημαίνει να ακολουθείς μία καθημερινότητα, έχει να κάνει και με τη σχέση του παρασκηνίου με τη σκηνή, δηλαδή της προετοιμασίας που καθημερινά κάνουμε ασυνείδητα, το πώς ετοιμαζόμαστε για να βγούμε στην κοινωνική ζωή και να ξαναχτίσουμε την περσόνα που χρησιμοποιούμε έξω.
-Το παρασκήνιο, σε πρώτο επίπεδο, θεωρείται χώρος προετοιμασίας. Ο Φρέιν -και εσείς- το περιγράφετε ως κατεξοχήν χώρο καταστροφής και χάους. Πώς ένας χώρος προετοιμασίας που φέρει την έννοια της οργάνωσης, είναι χαοτικός;
Η τακτοποίηση είναι ένα από τα τελικά στάδια του παρασκηνίου. Προηγούνται το ότι έχεις να κοντρολάρεις ένα σωρό πράγματα, κυρίως αντιστάσεις σου, όπως και άμυνες και πώς εκφράζονται αυτά -αντιστάσεις σου να πας να αντιμετωπίσεις κάτι που έχεις να αντιμετωπίσεις. Οπότε, οι στιγμές πριν βγεις στη σκηνή να αντιμετωπίσεις την κοινωνική ζωή είναι φορτισμένες. Σα να βγαίνουν τα σωθικά από μέσα σου ζητώντας σου να μην το κάνεις. Υπό αυτή την έννοια. Οπότε είναι στιγμές που είσαι επιρρεπής στο να ξεφύγεις.
-Η έννοια του ελέγχου, που είναι απολύτως θεμιτή, είναι συγχρόνως και η απόλυτη ψευδαίσθηση....
Κι εγώ το πιστεύω...
-Το λάθος είναι συγγενές ή κόντρα στην ανάγκη μας για έλεγχο;
Νομίζω οι στιγμές που επιτρέπουμε ή που τέλος πάντων, δεν μπορούμε, και ξεφεύγει αυτό που θέλουμε πραγματικά -τα λάθη- εάν μπούμε σε μία λογική να τα παρατηρήσουμε, μας λένε πάρα πολλά για το κομμάτι του εαυτού μας που δεν συνειδητοποιούμε, με το οποίο δεν έχουμε, ας πούμε νοητική επαφή. Μας δίνουν ένα σωρό πληροφορίες για πράγματα που κομμάτια μας θέλουν να κάνουν, όχι αναγκαστικά για να τα ελέγξουμε, αλλά τουλάχιστον για να τα έχουμε στο μυαλό μας.
-Συνεπώς η φράση σας ότι το έργο είναι ένας «ύμνος στο λάθος» αναφέρεται σε αυτό ακριβώς το «δώρο».
Νομίζω ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της γνώσης από το λάθος βγαίνει -όσο κι αν θέλουμε να ακολουθούμε τις ίδιες ρουτίνες και διαδικασίες. Σε οποιονδήποτε τομέα, αναγκαστικά θα βρεθούμε σε μία άγνωστη, αχαρτογράφητη περιοχή. Είτε το θέλουμε, είτε όχι. Το πιο πιθανό είναι εκεί να υποπέσουμε σε κάποια λάθη. Τα οποία μπορεί να προκαλέσουν πόνο και ο πόνος με κάποιον τρόπο μετασχηματίζεται σε γνώση.
-Εσείς πώς τα πάτε με τη διαδικασία «χαρτογράφησης» λάθους, γνώσης, αυτογνωσίας;
Προσπαθώ όσο μεγαλώνω -και όσο μπορώ- να το αποενοχοποιώ. Να αποδέχομαι ότι τα λάθη δεν μπορείς να τα αποφύγεις και ότι από ένα σημείο και μετά, μόνο πλούτο μπορούν να σου προσφέρουν. Όση αυστηρότητα κι αν έχω με τον εαυτό μου για το λάθος, σιγά σιγά προσπαθώ να το αποδέχομαι. Γιατί ούτως ή άλλως και κάτι που θεωρούμε τώρα λάθος, εκ των υστέρων, μπορεί να αποδειχθεί θεωρητικά σωστό ή, χρήσιμο.
-Η «έξωθεν βοήθεια» -των δικών μας ανθρώπων- στον εντοπισμό των λαθών;
Τις περισσότερες φορές ισχύει αυτό το απλό ότι, ο άλλος όντως μπορεί να καταλάβει κάτι περισσότερο από μας επειδή είναι απέξω. Το εάν εμείς μπορούμε να αποδεχτούμε την επισήμανση του, είναι μια άλλη υπόθεση. Σίγουρα μπορεί να αντιληφθεί καλύτερα ένα δικό μας στραβοπάτημα κι αυτό έχει ίσως ενδιαφέρον και στην κωμωδία -το πώς ο ήρωας δεν αντιλαμβάνεται τη λάθος κατεύθυνση που παίρνει, ενώ για το κοινό, για τον παρατηρητή, αυτό είναι κάτι που προκαλεί μία αντίδραση.
-Κάνατε νέα μετάφραση -η γνωστή μετάφραση του έργου είναι της Ξένιας Καλογεροπούλου...
... Και του Σταμάτη Φασουλή και της Άννας Παναγιωτοπούλου.
-Σωστά. Νέα μετάφραση επειδή θέλατε να είστε πιο κοντά στους δικούς σας κώδικες;
Στα σύγχρονα αγγλικά κείμενα με τα οποία ασχολούμαι, με ενδιαφέρει να κάνω και τη μετάφραση, ειδικά στην κωμωδία, επειδή έχει να κάνει πολύ με τον τρόπο που ο συγκεκριμένος άνθρωπος αντιλαμβάνεται το χιούμορ, το οποίο επηρεάζει την επιλογή των λέξεων και των φράσεων.
Αλλά κυρίως, σε σχέση με τη σκηνοθεσία, επειδή δουλεύω με ένα σύστημα -το πώς τονίζονται οι φράσεις- το οποίο αναγκαστικά επηρεάζει την αναπνευστική λειτουργία των φράσεων και τη στοίχισή τους. Ειδικά δε στην κωμωδία έχει να κάνει πολύ και με την εποχή. Δηλαδή, το πώς έχει αλλάξει ο κώδικας, το πνεύμα, ο τόνος της ειρωνείας. Από την άλλη, είναι και ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του παιχνιδιού που έχεις να παίξεις με ένα τέτοιο κείμενο, το πώς θα ξαναχτίσεις έναν κόσμο από την αρχή -λεκτικό, συντακτικό και σε σχέση και με τα πρόσωπα. Γιατί από τη στιγμή που αλλάζει ο τρόπος που διαβάζεις τα πρόσωπα, αλλάζουν και τα λόγια που θα βάλεις στο στόμα τους.
-Οι ρυθμοί της παράστασης είναι ιλιγγιώδεις. Πώς οργανώνεται το χάος με ακρίβεια ελβετικού ρολογιού;
Το μεγαλύτερο μέρος της πρόβας έχει να κάνει με μέτρημα. Όπως ράβεις ένα κοστούμι. Η συγκεκριμένη φάρσα, που εάν έχουμε μετρήσει σωστά έχει περί τις 800 εισόδους και εξόδους, οι οποίες ουσιαστικά δεν αφορούν μόνο τη συνάντηση δύο ανθρώπων, αλλά πολλές φορές πέντε, έξι, ακόμη και επτά επί σκηνής, ενώ στη δεύτερη πράξη υπάρχει παράλληλη συνύπαρξη και των εννέα ηθοποιών, κατά το μεγαλύτερο κομμάτι ήταν το μέτρημα -εννοείται, μέσα στη δημιουργική διαδικασία.
Σιγά σιγά, όπως συντονίζονται οι άνθρωποι, καταλαβαίνεις τους μηχανισμούς και τι είναι αυτό που χρειάζεται -την επίφαση, την αίσθηση του χάους, το ξεκούρδισμα. Πάντως, όντως το μεγαλύτερο κομμάτι της πρόβας (χωρίς να σημαίνει ότι ήταν μόνο τεχνική, γιατί παρ′ όλο που μετράς, με κάποιον τρόπο μέσα σ′ αυτό το μέτρημα πρέπει να βάλεις και τον τρόπο που εσύ υπάρχεις σε ροή μέσα σ′ αυτό) ήταν αυτό.
Ούτως ή άλλως και στη σκηνοθετική σύλληψη του όλου πράγματος, αυτό που επιδιώξαμε εξαρχής είναι πώς αποκαλύπτεται σταδιακά ο τρόπος που το παρασκήνιο και η σκηνή γίνονται ένα. Ίσως, το τείχος που χωρίζει αυτά τα δύο, μόνο φαινομενικά υπάρχει. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ λεπτό.
-Ένα σχόλιο σας για το Βραβείο του Γιώργου Λάνθιμου στο Φεστιβάλ Βενετίας;
Τον θαυμάζω πολύ και για το είδος του σινεμά που κάνει και για το γεγονός ότι, είτε δουλεύοντας εδώ, είτε έξω, ακολουθεί έναν δικό του τρόπο, ο οποίος εξελίσσεται. Πέρα από το βραβείο, αυτό που κάνει είναι θαυμαστό. Όπως και η δημιουργική του διαδικασία. Φαίνεται πολύ εμπνευστικός ο τρόπος που κινείται.
-Κινηματογραφικά; Ετοιμάζετε κάτι;
Γράφω ένα σενάριο που ελπίζω μέσα στον χειμώνα να το έχω ολοκληρώσει, για να περάσω σιγά σιγά στο στάδιο της προπαραγωγής. Αλλά επειδή είναι λίγο δύσκολο, εννοώ, έχει κάποιες απαιτήσεις, δεν μπορώ να το προσδιορίσω χρονικά. Είμαι στη διαδικασία γραφής εδώ και δύο χρόνια.
Ο ταλαντούχος κύριος Λυγίζος
Ο θεατρικός σκηνοθέτης και κινηματογραφιστής Έκτορας Λυγίζος πρωτοεμφανίστηκε με τις μικρού μήκους ταινίες «Εσωτερικό σπιτιού με γυναίκα που καθαρίζει μήλα» (Κρατικό βραβείο, 2002) και «Αγνά Νιάτα» (Φεστιβάλ Βενετίας 2004) και, στο θέατρο, με το έργο Ο κόσμος στον βυθό του Gary Owen (Θέατρο του Νότου, Θέατρο Αμόρε, 2005). Είναι η δεύτερη φορά που σκηνοθετεί για τη Στέγη. Η προηγούμενη ήταν με τη φάρσα Room Service των John Murray και Allen Boretz τον Δεκέμβριο του 2013. Έχει ανεβάσει περίπου είκοσι έργα, μεταξύ άλλων των Αισχύλου, Ευριπίδη, Μπέκετ, Τσέχοφ, Ίψεν, Βέρντι, Ζαρρύ, Κουμεντάκη, Γουόλς, Μάτεσι κ.ά., στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, στο Εθνικό Θέατρο, στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στο Φεστιβάλ Αθηνών, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Θέατρο του Νότου (Θέατρο Αμόρε), στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, στο Bios κ.ά. Με τη μεγάλου μήκους ταινία «Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού» (2012) συμμετείχε σε περισσότερα από 50 διεθνή φεστιβάλ, λαμβάνοντας 15 βραβεία και διακρίσεις, μεταξύ αυτών και το βραβείο καλύτερης ταινίας από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου. Πρόκειται για μια ελεύθερη διασκευή στο μυθιστόρημα «Η πείνα» του Knut Hamsun, την οποία γύρισε στα Εξάρχεια και την Κυψέλη, μέσα σε μόλις έναν μήνα.
Συντελεστές
Μετάφραση, Διασκευή & Σκηνοθεσία: Έκτορας Λυγίζος
Σκηνικό: Κλειώ Μπομπότη
Κοστούμια: Άλκηστη Μάμαλη
Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης
Συνεργασία στην κίνηση – σωματική προετοιμασία: Χαρά Κότσαλη
Σχεδιασμός μακιγιάζ και μαλλιών: Ιωάννα Λυγίζου
Σχεδιασμός Ήχου: Brian Coon
Βοηθός Σκηνοθέτη: Εύα Βλασσοπούλου
Βοηθός Σκηνογράφου: Ελένη Αηδόνη
Βοηθός Ενδυματολόγου: Αλεξάνδρα Γιαννακανδροπούλου
Κατασκευή Σκηνικού: Παναγιώτης Λαζαρίδης
Κατασκευή γυναικείων κοστουμιών: Ελένη Κομνηνού
Κατασκευή ανδρικών κοστουμιών: Γιώργος Παρλιάρος
Διεύθυνση Παραγωγής: Ηλέκτρα Αρζιμάνογλου
Εκτέλεση Παραγωγής: Grasshopper
Παραγωγή: Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση
Παίζουν: Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Μιχάλης Κίμωνας, Γιάννης Κλίνης, Σοφία Κόκκαλη, Έμιλυ Κολιανδρή, Έκτορας Λυγίζος, Άννα Μάσχα, Άρης Μπαλής, Αρετή Σεϊνταρίδου
Με υπέρτιτλους στα αγγλικά: τα Σαββατοκύριακα 13 & 14, 20 & 21 Οκτωβρίου 2018.
Info
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Συγγρού 107
10 - 21 Οκτωβρίου 2018 (εκτός Δευτέρας-Τρίτης)
Κεντρική Σκηνή, 20:30
Εισιτήρια
Κανονικό: 7,8,12,18,22 €
Μειωμένο, Φίλος, Παρέα 5-9 άτομα: 7,10,14,18 €
Παρέα 10+ άτομα: 6,9,13,16 €
ΑμεΑ, Ανεργίας: 5 €
Συνοδός ΑμεΑ: 7,10 €
Κάτοικος Γειτονιάς: 7€
Ομαδικές κρατήσεις στο groupsales@sgt.gr