Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, μια διεθνής Ελληνίδα, «σύμβολο, μιας πρωτοπορίας», η πρώτη γυναίκα Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης στην 700 χρόνων ιστορία του και Καγκελάριος των Πανεπιστημίων Παρισίων. Μια γυναίκα μαχητής. Από τα προσφυγικά του Βύρωνα, τη φτώχεια, την κατοχή και την ενεργή δράση της στην αντίσταση, στο Παρίσι της διανόησης και της πολιτικής ζωής. Το κοριτσάκι, η κόρη του ψαρά, που έγινε σπουδαία γυναίκα, όχι μόνο δεν έχασε την ελληνικότητά της, αλλά την ανήγαγε σε αυτό που ανέκαθεν ήταν σε κοσμοπολιτισμό. Μια διαχρονική πρέσβης της Ελλάδας.
Για αυτή την οικουμενική Ελληνίδα η συγγραφέας- δημοσιογράφος Άννα Γριμάνη γράφει μια διαφορετική βιογραφία με τίτλο «Ελένη Γλυκατζή – Αρβελέρ, 600 μολύβια και 10 ποιήματα» (Εκδόσεις Γκοβόστη).
Η κα Γριμάνη «φωτίζει» με ένα μοναδικό τρόπο την εξέχουσα προσωπικότητα της Ελληνίδας με τη διεθνή ακαδημαϊκή καριέρα, αποκαλύπτοντάς μας τα σημαντικότερα γεγονότα της πολυδιάστατης διαδρομής της και τα πρόσωπα που καθόρισαν τη ζωή της. Στην παράθεση των κεφαλαίων, με το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, η συναρπαστική πορεία της ζωής της κας Αρβελέρ ξετυλίγεται σαν κινηματογραφική ταινία.
Πρόκειται για ένα βιβλίο γραμμένο με ιδιαίτερη ευαισθησία δεδομένης της μακροχρόνιας σχέσης εμπιστοσύνης και σεβασμού που διέπει την Άννα Γριμάνη με την Ελένη Αρβελέρ.
Το περιεχόμενο του βιβλίου βασίζεται στην καταγραφή σειράς συζητήσεων και την επιλεκτική απεικόνιση γεγονότων. Επίσης αναδεικνύονται μοναδικά φωτογραφικά ντοκουμέντα από το προσωπικό αρχείο της Ελένης Αρβελέρ.
Η HuffPost συνομίλησε με την κα Αννα Γριμάνη σε μια προσπάθεια να επιβεβαιώσει την αίσθηση του γράφοντος ότι το βιβλίο δεν είναι μια μελαγχολική ενατένιση μεγαλείων του παρελθόντος αλλά ένας οδοδείκτης για το μέλλον, μια αντιπρόταση στο χαμηλό ηθικό που χαρακτηρίζει τον Έλληνα τα τελευταία τουλάχιστον δέκα χρόνια.
Κυρία Γριμάνη διαβάζοντας τη βιογραφία της κας Αρβελέρ διακρίνω μια διαχρονική φρεκάδα, κάτι εφηβικό και νευρώδες, το οποίο αποδίδετε σχεδόν μυθιστορηματικά. Νιώθω πως μιλάει με το ίδιο πάθος σε όλα τα ηλικιακά στάδια της ζωής της. Είναι έτσι ή πρόκειται για δική μου αίσθηση;
Όταν έφτασε η στιγμή να καταγράψω όλα όσα -στοιχεία απο την ζωή της, μέσα απο τις συζητήσεις μας και τα διαβάσματα μου- είχα, διαπίστωσα ότι δεν γινόταν να γράψω μια κλασσική βιογραφία.
Η ουσιαστική γνώση μου για την ίδια, δηλαδή, η εμπιστοσύνη της, να εναποθέσει ανεκτίμητες πληροφορίες ζωής στις μακρές συζητήσεις μας, όσο και η δική μου σχέση με την γραφή, έφτιαξαν ένα άλλο μοντέλο παρουσίασης, δεξιοτεχνικά απαλλαγμένο από κάθε τυπικότητα.
Με προσωπικά στοιχεία, αφηγηματική γραφή και με την ″παρουσία″μου στην διαδρομή της- με λίγα λόγια, την ακολουθώ στα εξελικτικά βήματα της, καταγράφονται τα σημαντικά γεγονότα της ζωής της, αναδεικνύονται οι σχέσεις της με διεθνείς προσωπικότητες της πολιτικής, της ακαδημαικής κι επιχειρηματικής ζωής- τα ινσταντανέ και οι φωτογραφίες τους αποτελούν ντοκουμέντα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το κοινό.
Διεθνής Ελληνίδα, αυτόφωτη και αυτεξούσια- την συναντώ στις οικογενειακές της στιγμές, άλλοτε στο πρωινό Παρίσι- όταν η πόλη ξυπνά, ή πιο μετά, στο γραφείο της στην Σορβοννη, την ακούω την εποχή που διαδραματίζει βαρυσήμαντο ρόλο ως Πρύτανης της Ακαδημίας και Καγκελάριος των Πανεπιστημίων Παρισίων-υπεύθυνη για την εκπαίδευση μετά τον υπουργό Παιδείας- την παρατηρώ, σε όλα τα στάδια της πολύκυμαντης διαδρομής της.
Ωστόσο, πίσω απο την ακαδημαική σκηνή όπου πρωταγωνίστησε στο άκρως απαιτητικό αλλά και σαγηνευτικό Παρίσι, κατέθεσα τις αποχρώσεις των συναισθημάτων της, την πρωτοπόρο αντίληψη και δράση της, την ελληνικότητα της, την κριτική σκέψη της, την ικανότητα της να διοικεί, την προσωπική αποκωδικοποίηση της παιδικής και νεανικής ζωής της.
Από το πλαίσιο του Εμφύλιου και της Αντίστασης, στην προοπτική που σου δίνουν τα όνειρα- όταν είσαι φτιαγμένος και αποφασισμένος για να τα ακολουθήσεις. Σε διεθνές περίγραμμα, ως εξέχουσα ακαδημαϊκή προσωπικότητα της Ευρώπης και δημόσιο πρόσωπο της Γαλλίας, ο αναγνώστης την γνωρίζει ως ηρωίδα μιας πολυσήμαντης ζωής, σε κινηματογραφικό ρυθμό, με διαδοχή εικόνων και σκηνών από την πραγματικότητα γεγονότων, που ξετυλίγονται με μυθιστορηματική υφή.
Πώς προέκυψε η απόφαση να ασχοληθείτε με τη βιογραφία της κας Αρβελέρ και πως σας εμπιστεύθηκε κάτι τόσο δύσκολο δεδομένου ότι η περιπέτεια της ζωή της μοιάζει απίθανο να αποτυπωθεί σε ένα μόνο βιβλίο;
Την κυρία Αρβελέρ την γνωρίζω απο το Παρίσι. Την ξανασυνάντησα ως δημοσιογράφος κι έκτοτε, η κοντινή παρουσία της, το πνεύμα και η αξιότητά της μου συνιστούν ζωτικά κι αναντικατάστατα σημεία αναφοράς. Τις κατα καιρούς συνεντεύξεις μας, διαδέχτηκε σειρά άλλων συζητήσεων κι ακολούθως βιωματικές αφηγήσεις τόσο για την ακαδημαϊκή δράση της–όσο και για λεπτομέρειες ζωής- με σημασία. Έτσι, μου εμπιστεύθηκε το κοινωνικό και ιδιωτικό περίγραμμα της διαδρομής της, αποθεματικά της σκέψης της – τον κόσμο της, να πω− ώστε αυτόν, να τον αποδώσω μ’ ένα προσωπικό σύγχρονο ύφος γραφής και συναφή με την αλήθεια της.
«Κάθε προσωπική ζωή», μου είπε, «είναι ένα ιδιαίτερο, ιδιωτικό κτήμα που δεν μπορείς να το περιγράψεις παρά μόνον σε μια κατάλληλη στιγμή».
Όταν γραφοταν το βιβλίο και της τηλεφωνούσα καποιες φορές, μου έλεγε, ”χειρίσου το όπως νομίζεις”. Όταν διάβασε το κείμενο, ήταν στο Παρίσι εκείνη την εποχή, μου τηλεφώνησε ενθουσιασμένη, δίνοντας μου ολόθερμα την έγκριση της. Πιστεύω ότι με εμπιστεύτηκε, διότι με εκτιμά. Επίσης, γνώριζε την γραφή μου. Το πλούσιο υλικό των στοιχείων που έχει καταγραφει, εάν έπρεπε στο σύνολο του να αποδοθεί, δεν έφταναν ούτε...τρεις εκδόσεις.
Πώς γνωριστήκατε με την κα Αρβελέρ;
Είχα την τιμή να την επισκεφτώ στο γραφείο της στη Σορβόννη, με την προτροπή Γάλλων φίλων μου, που ως φοιτητές της, εκπλήρωναν στο πρόσωπο της, το δικό τους σύγχρονο όραμα γνώσης. Η αναφορά τους σε εκείνην, ″η ισχυρή Ελληνίδα Πρύτανης″ χαρακτηριζόταν από μια έντονη έκφραση σεβασμού και αναγνώρισης. Προσωπικά, δεν την είχα καθηγήτρια, μιλήσαμε τότε, ως φοιτήτρια κι εγώ δημοσιογραφίας στο Παρίσι. Μου έδωσε μιαν ιδιαίτερη σημασία, γιατί ήμουν Ελληνίδα. Ακόμη, γνώριζε απο την Αθηνά Καλιανέση προσωπικότητα του εκδοτικού κόσμου -εκδόσεις Κέδρος- το βιβλίο που είχα εκδώσει εκεί, αρκετά μικρή, το ″Χάρτινο Τραίνο″. Αργότερα επίσης μου είπε, ότι της είχε κάνει εντύπωση, ότι ενώ μείναμε συζητωντας, αρκετή ώρα στο γραφείο της, δεν της ζήτησα τίποτε. Έπειτα, πέρασαν αρκετά χρόνια και την ξανασυνάντησα, όπως σας είπα, ως δημοσιογραφος της εφημερίδας ″Τα Νέα″.
Πόσο χρόνο σας πήρε να ετοιμάσετε το βιβλίο;
Δυόμισι χρόνια συλλογής στοιχείων και γραφής και...δυόμισι δεκαετίες συναισθηματικής αποτύπωσης αυτής της γνωριμίας.
Εξηγήστε μου σας παρακαλώ πώς προέκυψε ο τίτλος του βιβλίου;
Τα 600 μολύβια σηματοδοτούν ένα αληθινό περιστατικό- το περιγράφω στο βιβλίο- ενώ αναπληρώνουν...το ένα μολύβι, που δεν είχε δικό της, στα παιδικά χρόνια του σχολείου, στο Βύρωνα. Τα 600 Μολύβια σε ένα κουτί στο συρτάρι του γραφείου της στη Σορβόννη, σκιαγραφούν...600 και πλέον στιγμιότυπα ζωής, που βέβαια, δεν ξέρουμε εάν έφτασαν...αλλά έτσι συγκεντρωμένα- όπως οι μυστικές υποσχεσεις εαυτού- έγιναν για εμένα, έμπνευση κι ένα αξεπέραστο σημείο αναφοράς.Θεώρησα, ότι δεν υπήρχε, γοητευτικότερος τίτλος για το βιβλίο, από αυτόν.
Ο εκδότης, Κώστας Γκοβόστης, συμπλήρωσε πολύ ωραία, στον τίτλο, τα 10 Ποιήματα -τα ανέκδοτα ποίηματα της, τα οποία μάς παραχώρησε για την έκδοση.
Έπειτα από τόσες ώρες μαζί της και τόσες συζητήσεις, τι είναι αυτό που σας συνεπήρε από την προσωπικότητά της;
Θαυμάζω την αντιληπτική ικανότητα της –το εύρος αυτής– και ότι, κάθε έκφανσή της, είναι σύγχρονη. Η δεξιότητα της να συγκρατεί από όλα-το σημαντικό. Η διαπερατότητά, η αυθεντία της, η ελληνικότητά της, η οξύνοια, κι εντέλει η προσωπική σοφία της. Κυρίως όμως, την αγαπώ πολύ.
Διαβάζουμε την ιστορία ενός κοριτσιού που οι γονείς της ήρθαν πρόσφυγες από την Σμύρνη. Ένα κορίτσι όχι της αστικής τάξης, ένα φτωχό κορίτσι που έμενε στον Βύρωνα, που ήταν στην αντίσταση και είχε πάντα σαν φυλαχτό τη συμβουλή της μητέρας της: «Να έχεις επίγνωση της θέσης σου». Η φράση αυτή εμπεριέχει ένα όριο. Πώς αυτό το κορίτσι που δεν είχε λεφτά για μολύβια ή για να πάρει ένα milk shake στο Παρίσι κατάφερε να γίνει η πρώτη γυναίκα πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης; Πώς αντιλαμβανόταν αρχής εξ΄ αρχής τη θέση της στον κόσμο;
Ότι είναι ένας άνθρωπος με ικανότητες. Νομίζω, ότι ως προσωπικότητα, έθετε τις δυνατότητες της σε πρώτο πλάνο, υπερασπιζόταν μαχητικά τις επιλογές της, ο πηχυς των προσδοκιών για την εξέλιξη της,-από την αρχή ήταν υψηλός-ενώ πρώτη, εκείνη, είχε απαιτήσεις απο τον εαυτό της. Ονειρεύτηκε το Παρίσι σε μια εποχή που αυτο φάνταζε ανέγγιχτη προοπτική.
Η ακαδημαϊκή και προσωπική κουλτούρα της, η μόρφωση της δηλαδή, ήταν το βασικό όπλο της. Διέθετε επίσης, ευστροφία, πείσμα, όπως και την ικανότητα να σταθεί σε οποιοδήποτε περιβάλλον και να επικοινωνήσει άνετα, από έναν φοιτητή, έως έναν αρχηγό κράτους.
Δίδασκε για το Βυζάντιο και διοικούσε. ’Εγινε σύμβολο, μιας πρωτοπορίας, με το κύρος και τη modernité μιας γυναίκας η οποία μετά την αναγόρευσή της, παρέστη στην επίσημη δεξίωση της Ακαδημαϊκής κοινότητας των Παρισίων το 1976, με κίτρινο σμόκιν και καθολική επίγνωση της θέσης της: η πρώτη γυναίκα Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης στην 700 χρόνων ιστορία του.
Σας εκμυστηρεύεται σε κάποιο σημείο του βιβλίου «δεν έχω αυτοπεποίθηση». Δεν νομίζετε ότι είναι λίγο οξύμωρο;
Μπορεί, και να είναι οξύμωρο συγκριτικά με τα δυναμικά αποτυπώματα της διαδρομής της- καθώς πέρα απο τα εξωγενή γεγονότα που απηχούν ποικιλοτρόπως στη ζωή ενός ανθρώπου- αυτά βασίστηκαν στη επίγνωση του εαυτού και των ικανοτήτων της. Όμως ξέρετε, η αυτοπεποίθηση, δεν ακυρώνει ενδεχόμενες πτυχές ευαλώτητας που μπορεί και ποτέ να μην μας εγκαταλείπουν.
Στο βιβλίο περιγράφετε μια κοσμοπολίτικη ζωή και ένα πολυπολιτισμό που θα τον ζήλευε ο καθένας. Συναναστρέφεται με την αφρόκρεμα της διανόησης της Ευρώπης, μιας διανόησης που όμοιά της δεν υπάρχει σήμερα. Συναναστρέφεται με γίγαντες της πολιτικής, δεν τους αντιμετωπίζει σαν φτωχός συγγενής και χαίρει του σεβασμού τους. Πιστεύετε ότι έπαιξαν ρόλο οι καταβολές της. Η αίσθηση της ελληνικότητας της όπως αυτή πραγματικά είναι, κοσμοπολίτικη και όχι περιχαρακωμένη;
Οι καταβολές της είναι αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητας της. Η ελληνικότητα της, συνείδηση και θέση στο διεθνές περιβάλλον.
Ένα από τα σημεία στο βιβλίο που με έχουν εντυπωσιάσει είναι το σχόλιο που κάνει ο Γάλλος πρόεδρος Μιτεράν όταν βλέπει την κα Αρβελέρ, πρόεδρο όλων των Πανεπιστημίων της Γαλλίας να μιλάει στα ελληνικά με τον πρόεδρο του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης τον John Bradimas:
«Δεν μίλησαν ούτε γαλλικά, ούτε αγγλικά. Μίλησαν ελληνικά. Ε! Αυτό είναι αυτοκρατορία».
Ναι,το περιστατικό αυτό, εντυπωσιάζει πράγματι με την ευφυή παρατήρηση του προέδρου Μιτεράν, κι ως γεγονός αποδίδει και την έντονη προσωπικότητα της κυρίας Αρβελέρ η οποία αξιοποιούσε κάθε περίσταση για να δηλώσει την ελληνική ταυτότητα της και να μιλήσει για τον ελληνικό πολιτισμό. Όσο για το συγκεκριμένο στιγμιότυπο είναι και χαριτωμένο.
Βάσει αυτών που συζητήσαμε καταλήγω πως το βιβλίο δεν είναι μια μελαγχολική ενατένιση μεγαλείων του παρελθόντος αλλά ένας οδοδείκτης για το μέλλον. Θα συμφωνούσατε ότι η περίπτωση της κας Αρβελέρ, η οποία κατάφερε να γίνει ο καλύτερος πρεσβευτής της Ελλάδας και του ελληνικού πνεύματος κάτω από τις πλέον αντίξοες συνθήκες είναι ένα παράδειγμα για τον κάθε Έλληνα σήμερα; Μια αντιπρόταση στο χαμηλό ηθικό που μας χαρακτηρίζει τουλάχιστον εδώ και μια δεκαετία;
Είπατε, για έναν εύστοχο ορισμό: οδοδείκτης. Και συμφωνώ εντελώς μαζί σας.
Κάθε φορά που βλέπω την κυρία Αρβελέρ, σκέφτομαι ότι, οι τοποθετήσεις της, αυτό που λέμε, η στάση ζωής της, ακόμη και σήμερα, σου προσφέρει μέλλον!
Το ξεκάθαρο ‘θέλω’ για την ζωή, χαρακτηριστικό της− όπως και των ανθρώπων με σημαντική επιρροή στα πράγματα. «Μπορεί να είμαι ο άνθρωπος που διαλέγεται με τον εαυτό του», μου έχει πει, «όμως πάντοτε με αναφορά που είναι έξω-ατομική».
Εσείς, πόσο αλλαγμένη βγήκατε από αυτό το «ταξίδι»;
Ποιός σας είπε ότι ”βγήκα″; Ακόμη αισθάνομαι ότι την συναντώ σε κάποιο κεντρικό σημείο στο Παρίσι και ακούω τις οξυδερκείς παρατηρήσεις της για τον κόσμο. Δεν με άλλαξε αυτό το ″ταξίδι″, παρά δυνάμωσε τις προσωπικές μου παραμέτρους- στοιχείο που μου επεσημαίνει πάντοτε, η ίδια. Ότι είπαμε, και ότι λέμε, αποθηκεύεται ως συλλογισμός και ως αίσθημα. Θα την ευχαριστώ, πάντοτε για την ανεκτιμητη παρουσία της στη ζωή μου, για την σοφία της και την αγάπη που μου χαρίζει, καθώς και για το κίτρινο σμόκιν!
Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από το βιβλίο Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. 600 μολύβια και 10 ποιήματα και μας παραχωρήθηκε ευγενικά από τον εκδοτικό οίκο για την παρουσίαση του βιβλίου
Η Άννα Γριμάνη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε δημοσιογραφία στο Παρίσι. Ξεκίνησε την καριέρα της στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, και τον Περιοδικό Τύπο, ΕΝΑ, ΕΙΚΟΝΕΣ και άλλες εκδόσεις.
Η στήλη της ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ & ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΚΤΟΣ στο περιοδικό Κ της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ(2008-2017) ανέδειξε περισσότερους από 450 διακεκριμένους Έλληνες Επιστήμονες που διαπρέπουν σε Ακαδημαϊκά Ιδρύματα κι Ερευνητικά Κέντρα στο εξωτερικό. Όπως και οι κεντρικές συνεντεύξεις της, επιφανών ακαδημαϊκών προσωπικοτήτων στα περιοδικά Κ και GK (Καθημερινή) και Limited Edition (Καθημερινή/ Eurobank).
Αρχισυντάκτρια και παρουσιάστρια της εκπομπής ΩΡΑΙΟΙ ΩΣ ΕΛΛΗΝΕΣ στην κρατική τηλεόραση (ΕΤ1)–ωριαία πορτραίτα κορυφαίων Διεθνών Ελλήνων Επιστημόνων στο εξωτερικό, με γυρίσματα στην Ευρώπη και ΗΠΑ και σε πρώτη παρουσίαση τους στην ελληνική τηλεόραση.
Ως πρόεδρος (2015 -2018) Ανθρωπιστικού Οργανισμού για άπορα παιδιά της Ελλάδας, με συγγενή καρδιοπάθεια, συνεργάστηκε με σημαντικά ονόματα της τέχνης, διοργανώνοντας μεγάλες εκδηλώσεις στο Μέγαρο Μουσικής και το Ωδείο Ηρώδου Αττικού ενώ από την εθελοντική θέση της, και υπό την άμεση διοικητική ευθύνη της, υποστηρίχτηκαν 106 άπορα παιδιά με καρδιοπάθεια.
Έχει συγγράψει την βιογραφία, Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, 600 Μολύβια και 10 Ποιήματα (2021, εκδ. ΓΚΟΒΟΣΤΗ).
Έχει εκδώσει τέσσερις ποιητικές συλλογές (εκδ.ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ). Τπογράφει το Επίμετρο στο βιβλίο της Ελένης Αρβελέρ Πόσο Ελληνικό είναι το Βυζάντιο; (2016, εκδ. GUTENBERG).
Μέλος της Τιμητικής Επιτροπής Μεντόρων του μη κερδοσκοπικού Οργανισμού HOPEgenesis, με ιδρυτή τον Δρ. Στέφανο Χανδακά, πρόεδρο του ΜΗΤΕΡΑ.
Γράφει στην ελληνική έκδοση της Huffington Post.
Αρχισυνταξία του επίσημου ιστορικού ντοκιμαντέρ «2.500 Έτη Φωτός», της Τιμητικής Κοσμητείας του Επετειακού Έτους ‘Θερμοπύλες- Σαλαμίνα 2020’’, «Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη».