Του Γιώργου Ατσαλάκη, Οικονομολόγου, Αναπληρωτή Καθηγητή Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
Όταν δύο κράτη που κατά καιρούς βρέθηκαν σε αντιπαράθεση ξεκινούν διάλογο με σκοπό την ενίσχυση των εμπορικών τους δεσμών, αυτή η εξέλιξη συμβολίζει μια εποχή στροφής προς την αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία, φέρνοντας πλείστα πιθανά οφέλη, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Κάποια από τα πρωτεύοντα πλεονεκτήματα περιλαμβάνουν:
1. Οικονομική Άνθηση: Η εμπορική συνεργασία μπορεί να ενισχύσει την οικονομία κάθε χώρας, μέσα από την αύξηση των εξαγωγών και των εισαγωγών, ενθαρρύνοντας έτσι την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
2. Πολιτική Σταθερότητα: Η ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική συνεννόηση και συμφιλίωση, μειώνοντας τις εντάσεις και ενισχύοντας την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή.
3. Διαφοροποίηση της Οικονομίας: Η αλληλεπίδραση μεταξύ πρώην αντιπάλων μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων κλάδων και στη διαφοροποίηση των οικονομιών, μειώνοντας την εξάρτηση από μονοκλαδικές βιομηχανίες.
4. Κοινωνική Πρόοδος και Πολιτιστική Ανταλλαγή: Οι αυξημένες εμπορικές σχέσεις ενθαρρύνουν την αλληλεπίδραση και την πολιτιστική ανταλλαγή μεταξύ των λαών, ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή και την κατανόηση.
5. Αμοιβαία Ασφάλεια και Στρατηγική Συνεργασία: Η οικοδόμηση θετικών εμπορικών σχέσεων μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία συμμαχιών ή στρατηγικών εταιρικών σχέσεων, ενισχύοντας την αμοιβαία ασφάλεια και την πρόληψη συγκρούσεων.
6. Βελτίωση της Παγκόσμιας Εικόνας: Η αποκατάσταση και η βελτίωση των διπλωματικών και εμπορικών σχέσεων μπορεί να βελτιώσει την εικόνα των εμπλεκόμενων χωρών στη διεθνή σκηνή, αυξάνοντας την παγκόσμια επιρροή τους.
7. Αύξηση της Ανταγωνιστικότητας: Η συνεργασία μπορεί να οδηγήσει σε καινοτομίες, βελτίωση των προϊόντων και των υπηρεσιών, και σε αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στην παγκόσμια αγορά.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ενώ τα πιθανά οφέλη είναι σημαντικά, η διαδικασία έναρξης και διατήρησης του εμπορίου μεταξύ ιστορικών αντιπάλων μπορεί να είναι περίπλοκη και γεμάτη προκλήσεις. Απαιτεί προσεκτικές διαπραγματεύσεις, μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και συχνά την υποστήριξη διεθνών οργανισμών ή άλλων εθνών για τη διευκόλυνση και τη διατήρηση των νεοσύστατων εμπορικών σχέσεων.
Η διαδικασία δημιουργεί πολυπλοκότητες και απαιτεί προσεκτικές, σκόπιμες στρατηγικές για τη διασφάλιση βιώσιμης επιτυχίας καθόσον η Τουρκία θεωρείται άκρως αναξιόπιστη. Ακολουθούν ορισμένες δράσεις που θα μπορούσε να αναλάβει η Τουρκία για την προώθηση σχέσεων οικοδόμησης εμπιστοσύνης με την Ελλάδα, οι οποίες θα μπορούσαν να μετριάσουν την εκτίμηση για την αναξιόπιστη Τουρκία.
Μονομερή Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης: Να προβεί η Τουρκία σε σταδιακή μείωση κάθε είδους φραγμών στα αγαθά από θα εξάγει η Ελλάδα στην Τουρκία.
Διαφάνεια στις πολιτικές: Να επικοινωνεί με σαφήνεια στις εμπορικές πολιτικές και αλλαγές, αποφεύγοντας ξαφνικές αλλαγές που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως εχθρικές.
Προώθηση της διαπροσωπικής επαφής: Η έναρξη φοιτητικών, καλλιτεχνικών ή επαγγελματικών ανταλλαγών μπορεί να βοηθήσει στην άμβλυνση των αντιλήψεων και στην οικοδόμηση δεσμών μεταξύ των ανθρώπων.
Τουρισμός: Η ενθάρρυνση του τουρισμού μεταξύ των χωρών μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη αμοιβαία κατανόηση και εκτίμηση του πολιτισμού και των αξιών του άλλου.
Συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς: Η εποικοδομητική συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς ή περιφερειακούς συνασπισμούς όπου και οι δύο χώρες είναι μέλη μπορεί να οικοδομήσει μια πλατφόρμα διαλόγου και συνεργασίας. Η μέχρι τώρα εμπειρία μας όμως δεν είναι καθόλου ελπιδοφόρα.
Κοινά έργα: Η συμμετοχή σε διεθνή ή περιφερειακά έργα υποδομής, περιβαλλοντικά ή ανθρωπιστικά έργα μπορεί να θέσει τις βάσεις για συνεργασία χωρίς άμεση διμερή εμπλοκή.
Οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια: Η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας κατά τη διάρκεια φυσικών καταστροφών ή κρίσεων στον τομέα της υγείας μπορεί να προετοιμάσει το έδαφος για τη βελτίωση των σχέσεων.
Αναπτυξιακή βοήθεια: Η παροχή αναπτυξιακής βοήθειας σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και οι υποδομές μπορεί να θεωρηθεί ως χειρονομία καλής θέλησης.
Στρατηγική Επικοινωνία με Δημόσια διπλωματία: Η συμμετοχή του πληθυσμού της άλλης χώρας μέσω των μέσων ενημέρωσης και του πολιτιστικού περιεχομένου μπορεί να βοηθήσει στη διαμόρφωση μιας θετικής εικόνας.
Εποικοδομητική ρητορική: Αποφυγή επιθετικής ή κατηγορητικής ρητορικής σε διεθνή φόρουμ και αντ′ αυτού εστίαση στα κοινά συμφέροντα και τα αμοιβαία οφέλη του εμπορίου.
Αξιοποίηση τρίτων διαμεσολαβητών: Σε περιπτώσεις διαφορών, η χρήση διεθνούς διαιτησίας ή διαμεσολαβητών μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση ζητημάτων χωρίς κλιμάκωση των εντάσεων.
Οι Σύμμαχοι ως Μεσάζοντες: Μερικές φορές, οι αμοιβαίοι σύμμαχοι μπορούν να ενεργήσουν ως αποτελεσματικοί μεσάζοντες στη διευκόλυνση των αρχικών διαλόγων ή διαπραγματεύσεων.
Ενώ αυτές οι ενέργειες μπορούν να βοηθήσουν στην προετοιμασία των βάσεων για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η οικοδόμηση εμπιστοσύνης είναι μια σταδιακή διαδικασία. Απαιτεί συνεχή προσπάθεια, υπομονή και συχνά προθυμία συμμετοχής χωρίς την προσδοκία άμεσης αμοιβαιότητας. Ο απώτερος στόχος θα πρέπει να είναι η δημιουργία μιας κατάστασης win-win όπου και οι δύο χώρες συνειδητοποιούν ότι τα οικονομικά και, ενδεχομένως, τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα εξυπηρετούνται από τη διατήρηση ειρηνικών και συνεργατικών σχέσεων.
Δυστυχώς όμως τίποτα από τα παραπάνω δεν βλέπουμε από την πλευρά της Τουρκίας. Οι ελιγμοί όπως «η Διακήρυξη των Αθηνών» που κάνει είναι προσωρινοί για να αποφύγει την δεινή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Είναι ένας τακτικισμός για να τις δώσουν οι ΗΠΑ τα F-16 και να πάρει ότι άλλη βοήθεια μπορεί από την Δύση, ξεγελώντας και πάλι τους δυτικούς. Μόλις περάσουν οι κίνδυνοι, και πάρει αυτά που θέλει, όσο ψηλά και εάν έχουν φθάσει οι εμπορικές συναλλαγές μας, η Τουρκία θα συνεχίσει τις απειλές κατά της Ελλάδος και θα συνεχίσει να εποφθαλμιά το Αιγαίο και τα νησιά μας, την Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Γνωρίζει πολύ καλά ότι ιστορικά, εάν δεν ελέγχεις αυτές τις περιοχές, καμία αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να κρατήσει τον Μαρμαρά, τα στενά του Ελλήσποντου και του Βόσπορου για πολύ καιρό.
Η περιοχή του Μαρμαρά από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας, μετέπειτα από την Βυζαντινή αυτοκρατορία, και την οθωμανική, αποτελούσε μια από τις πιο παραγωγικές γεωργικά περιοχές στον κόσμο. Η θάλασσα του Μαρμαρά είναι ένα φυσικό λιμάνι, πλαισιωμένο από τα στενά σημεία του Βοσπόρου στα βόρεια και των Δαρδανελίων στο νότο. Η περιοχής ως μια από τις πιο κερδοφόρους εμπορικούς δρόμους του κόσμου, ήταν ιστορικά «μήλο της έριδος». Ο Βόσπορος, ο Μαρμαράς και τα Δαρδανέλια προσφέρουν τη μοναδική πλωτή θαλάσσια διαδρομή από τη Μαύρη Θάλασσα προς τους ωκεανούς του κόσμου, γεγονός που ενισχύεται από μεγάλους ευρωπαϊκούς ποταμούς όπως ο Δούναβης, ο Δνείπερος, ο Δνίστερος κλπ., που ρέουν στη Μαύρη Θάλασσα και μεταφέρουν τα εμπορεύματα των χωρών που διαπερνούν. Η περιοχή αντιπροσωπεύει το 75% του ΑΕΠ της Τουρκίας, με κατά πολύ υψηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ, σημαντικά υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο και ξεπερνώντας αυτό των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών.
Για να μπορέσει μια χώρα να κρατήσει αυτή την περιοχή, θα πρέπει να έχει ισχυρό ναυτικό για τη φύλαξη του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων και την προβολή ισχύος στη Μαύρη Θάλασσα και στο Αιγαίο Πέλαγος. Επιπλέον θα πρέπει να ελέγχει τα στρατηγικά σημεία όπως το πέρασμα Darial στην Γεωργία, το πέρασμα Derbent, στο Αζερμπαϊτζάν, το Bessarabian Gap μια στενή, επίπεδη περιοχή ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και τα Καρπάθια Όρη, και τις Iron Gates ένα στενό φαράγγι λαξευμένο από τον ποταμό Δούναβη ανάμεσα στα Καρπάθια και τα Βαλκάνια, προσφέρει ένα πέρασμα προς τον Μαρμαρά από την Κεντρική Ευρώπη.
Επί πλέον θα πρέπει να ελέγχει το Αιγαίο, την Κύπρο, τις Κουρδικές περιοχές της Τουρκίας, της Συρία και του Ιράκ. Σήμερα η Τουρκία δεν ελέγχει τα περισσότερα από αυτά τα στρατηγικά σημεία και κινδυνεύει να χάσει ακόμα και τις κουρδικές περιοχές της Τουρκίας. Ο έλεγχος αυτών των σημείων, μαζί με τη ναυτική υπεροχή και τον έλεγχο της Ανατολίας, διασφαλίζει την ασφάλεια των εκάστοτε κατακτητών της περιοχής και σήμερα των Τούρκων.
Η Τούρκοι διακατέχονται από το ηθικό ιστορικό βάρος ότι έχουν έρθει από άλλες περιοχές και κατακτήσαν εδάφη που πάντοτε τα κατοικούσαν κυρίως Έλληνες και άλλοι λαοί, και μετέπειτα η Βυζαντινή αυτοκρατορία η οποία συνέχισε ως κοιτίδα του ελληνικού πολιτισμού. Η Τουρκία είτε τουρκοποιήσε και εξισλάμισε όποιον είχε απομείνει στην επικράτεια της, είτε τους εκδίωξε από την χώρα. Αυτού του είδους οι απάνθρωπες πολιτικές οδήγησαν στην γενοκτονία 1,5 εκ. Αρμενίων και στην γενοκτονία και το ξεριζωμό των Ελλήνων από τα εδάφη που κατοικούσαν πάνω από 3 χιλιετίες.
Σήμερα, έναν αιώνα αργότερα, μετά το βίαιο εκτουρκισμό των ντόπιων, τις σφαγές και τις γενοκτονίες, η μόνη σημαντική εθνική μειονότητα που παραμένει εντός της της Τουρκίας μετά την ίδρυσή της είναι οι Κούρδοι στα νοτιοανατολικά της χώρας που πολύ συχνά ξεσηκώνονται.
Ο φόβος της Τουρκίας θα μεγαλώνει όσο χάνει τον έλεγχο των στρατηγικών σημείων που θα μπορούσαν να προστατεύσουν την περιοχή του Μαρμαρά και να διατηρήσουν την οικονομική της ισχύ. Όσο πιο πολλά στρατηγικά σημεία χάνει τόσο θα αυξάνεται η πιθανότητα να απολέσει την περιοχή του Μαρμαρά και των στενών στο μέλλον και θα κερδίζει έδαφος η πιθανότητα να περιοριστεί στην εσωτερική Ανατολία. Ένα από τα στρατηγικά σημεία που εποφθαλμιά είναι τα ελληνικά νησιά και το Αιγαίο μας. Για αυτό δεν μπορεί να θεωρείτε αξιόπιστη στις εμπορικές της συναλλαγές.