Ας το ξαναπούμε. ”Κτίσιμο εμπιστοσύνης” με την Τουρκία υπό τις παρούσες συνθήκες είναι αδύνατο. Κάποιοι επαναλαμβάνουν απίθανα πράγματα, έξω από κάθε αναλυτική λογική. Εξισορρόπηση, αύξηση κόστους, ενθάρρυνση εναλλακτικών σεναρίων, πολλά μπορούν να βοηθήσουν σε ήπιο κλίμα.
Όμως η ”εμπιστοσύνη” στις διεθνείς σχέσεις σημαίνει σταδιακή αλλά έμπρακτη και συστηματική απομάκρυνση από την εστιασμένη αμοιβαιότητα (specific reciprocity) προς μορφές μεικτής και διάχυτης αμοιβαιότητας (mixed & diffuse reciprocity) στις διαδράσεις μεταξύ των δρώντων, εν προκειμένω μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Δεν βρισκόμαστε σε αυτό τον δρόμο, ούτε κατά διάνοια. Η Τουρκία εμμένει στις απόψεις της και τη στρατηγική της.
Ας ξαναπούμε και αυτό, μήπως και αρχίσουν κάποιοι ανεκδιήγητοι ”αναλυτές” και ”σύμβουλοι” να σκέφτονται. Στις σχέσεις της με χώρες όπως η Ελλάδα και το Ισραήλ, η Τουρκία έχει συνηθίσει τον κατακερματισμό και την περιχαράκωση των οικονομικών και λειτουργικών διαστάσεων από τις γεωπολιτικές.
Έχει καλές εμπορικές - οικονομικές σχέσεις και με τις δύο. Μάλιστα με το Ισραήλ οι σχέσεις βελτιώνονται περαιτέρω τα τελευταία χρόνια, ενώ ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός με την ισλαμιστική κατεύθυνση του καθεστώτος Ερντογάν εντείνεται.
Αφήστε τα ξαναζεσταμένα περί ”λειτουργιστικών” προσεγγίσεων που θυμηθήκατε. Είναι σημαντικό, όπως έχω εξηγήσει κατά καιρούς, να αντιληφθούμε σε αυτό το πλαίσιο ότι οι σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας πρέπει να φύγουν από την προβληματική εμμονή σε μια αίτηση πλήρους ένταξης που ουσιαστικά είναι ξεπερασμένη και να εστιαστούν σε ένα καθεστώς ειδικών σχέσεων που θα περιλαμβάνει σαφή και ισχυρή πολιτική και γεωπολιτική αιρεσιμότητα.
Όμως αυτό δεν θα πρέπει να συγχέεται με μια ξαναζεσταμένη λειτουργιστική προσέγγιση για την εξέλιξη προς την ειρήνη, όπως λανθασμένα νομίζουν κάποιοι.
Στη βασική λειτουργιστική λογική, υποτίθεται ότι ξεκινάμε από κάποια επιμέρους ζητήματα αμοιβαίου οφέλους και χαμηλής πολιτικής και σταδιακά διαμορφώνονται συνθήκες εμπιστοσύνης. Πρόκειται για γνωστή, παλαιότατη και πολλαπλώς δοκιμασμένη προσέγγιση, η οποία σε ορισμένα περιβάλλοντα δουλεύει και σε άλλα όχι.
Όσοι αφελώς επιμένουν να την εφαρμόσουν στις σχέσεις μας με την Τουρκία θα απογοητευτούν οικτρά. Βέβαια, για να είμαι απολύτως σαφής, θα απογοητευτούν στο μέτρο που στόχος μας παραμένει – όπως επιμένω από χρόνια – όχι απλώς η πρόσκαιρη αποφυγή συγκρούσεων αλλά μια βιώσιμη ειρήνη με την Τουρκία χωρίς υποχωρήσεις απέναντι στα αναθεωρητικά σχέδιά της.
Το καθεστώς στη γείτονα έχει χαράξει μια σαφή αναθεωρητική στρατηγική που ενέχει κινδύνους αβυσσαλέας αντιπαράθεσης στην περιοχή.