Δημιούργησε αίσθηση η έρευνα σχετικά με το τι πιστεύουν οι Έλληνες για την πανδημία.1 Εύλογα. Δεν περιμένεις τόση εθελοτυφλία, καχυποψία, και ανορθολογική σκέψη από έναν λαό που καυχάται πως οι πρόγονοί του ανέπτυξαν την φιλοσοφία και τις επιστήμες.
Σοκάρουν τα ευρήματα. Αδικαιολόγητα, από μιαν άλλη πλευρά. Εδώ και πολλά χρόνια τα σημάδια βοούν. Άγνοια και ναρκισσιστικές φαντασιώσεις, συνεργαζόμενες, παράγουν τέρατα. Φτιάχνουν συγκεκριμένους ανθρωπότυπους. Πλάθουν την πραγματικότητα όπως θέλουν και, όταν αυτή αποδειχθεί διαφορετική, την καταγγέλλουν ως εχθρική!
Σε προηγούμενες αναρτήσεις μου2 είχα την ευκαιρία να δείξω ως αιτίες αυτής της ντροπιαστικής νεοελληνικής κατάστασης το έλλειμμα παιδείας, την απουσία θεσμικής συνείδησης, και την αυτοσυνειδησία περιούσιου λαού. Θα ήθελα εδώ να προβώ σε λίγες σύντομες αναφορές πάνω στο τι αντιλαμβανόμαστε ως παιδεία. Οδηγός των προβληματισμών μου θα είναι τα ευρήματα της συγκεκριμένης έρευνας.
«Μόνο το 37% (περίπου 1 στους 3) πιστεύει την επίσημη εκδοχή που υποστηρίζουν οι περισσότεροι επιστήμονες και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ότι ο ιός δημιουργήθηκε τυχαία στη φύση. Το 52% πιστεύει ότι είναι ανθρώπινο δημιούργημα. Η ομάδα αυτή χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες. Η πρώτη υποκατηγορία (30%) πιστεύει ότι ο ιός δημιουργήθηκε για κάποιο σκοπό και ότι ο σκοπός αυτός μπορεί να είναι η διενέργεια ενός πειράματος (μάλλον για τον έλεγχο πληθυσμών) που τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη σε παγκόσμια κλίμακα. Η δεύτερη υποκατηγορία (22%) πιστεύει ότι ο ιός δημιουργήθηκε κατά λάθος, ίσως έπειτα από ένα ατύχημα σε εργαστήριο».
Λίγο περισσότεροι από τους μισούς, δηλαδή, θεωρούν ότι ο νέος ιός κατασκευάσθηκε από τον άνθρωπο, αλλά ο 1 στους 3 πιστεύει ότι αυτό ήταν σκόπιμο ώστε να εξαλείψει μέρος της ανθρωπότητας! Αυτά για το συνολικό δείγμα.
Πάμε, όμως, στη διαφοροποίηση βάσει της εκπαίδευσης. «Όσον αφορά τη μόρφωση, έχει ενδιαφέρον ότι και οι ερωτώμενοι που κατέχουν μεταπτυχιακό τίτλο και όσοι έχουν απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δείχνουν το ίδιο ποσοστό αβεβαιότητας για τη δημιουργία του ιού (14% απαντούν ΔΓ/ΔΑ)… Όμως, στην πρώτη ομάδα το 47% πιστεύει ότι δημιουργήθηκε τυχαία στη φύση ενώ στη δεύτερη το 29% πιστεύει αυτό. Στην πρώτη, το 18% πιστεύει ότι δημιουργήθηκε σκοπίμως, ενώ στη δεύτερη το 36% πιστεύει αυτό».
Άρα, αφού το 53% των πιο μορφωμένων δεν πιστεύει πως ο ιός δημιουργήθηκε τυχαία στη φύση, αφαιρουμένου του 14% που δηλώνει άγνοια, παραμένει ένα 39% που θεωρεί βέβαιη ή πιθανή την κατασκευή του ιού. Με άλλα λόγια, οι 2 στους 5 με μεταπτυχιακό πιθανολογούν ο ιός να κατασκευάστηκε. Και εξ αυτών ο 1 στους 5 πιστεύει πως έγινε σκόπιμα!
Εννοείται ότι στην ομάδα με απολυτήριο Λυκείου βρίσκουμε καταβαράθρωση της κριτικής σκέψης και απογείωση της καχυποψίας. Μόνο ο 1 στους 3 θεωρεί ότι ο ιός δημιουργήθηκε τυχαία στη φύση. Αφαιρουμένου του 14% όσων δεν γνωρίζουν από το υπόλοιπο 71%, πέφτουμε πάνω σε ένα 57% που πρεσβεύει την κατασκευή του ιού. Και τέλος, λίγο περισσότεροι από 1 στους 3 θεωρούν ότι κατασκευάστηκε σκόπιμα!
Καταλήγουμε έτσι, αναπόφευκτα, στο υπαρξιακό ερώτημα «τι σημαίνει παιδεία;». Σίγουρα όχι την απόκτηση τυπικών τίτλων εκπαίδευσης. Απαράδεκτα πολλοί απόφοιτοι Λυκείου είναι λειτουργικά αναλφάβητοι, ανίκανοι ή απρόθυμοι να διαβάσουν και να αφομοιώσουν κείμενο. Επιπλέον, με έρευνες σαν αυτές επιβεβαιώνεται διαρκώς ότι όσο χαμηλότερο γίνεται το εκπαιδευτικό επίπεδο, τόσο οι άνθρωποι γίνονται ευεπίφοροι σε αίσθημα αδικίας η οποία παράγει μνησικακία, καθώς και σε μειονεξία που οδηγεί σε συνωμοσιολογία.
Ως προς κάποια βασικά κριτήρια (κατανόηση κειμένου, κριτική σκέψη, γενικές γνώσεις για το διεθνές γίγνεσθαι), άποψή μου είναι –και ξέρω ότι θα εγείρει αντιρρήσεις- πως η πλειονότητα των σημερινών αποφοίτων Λυκείου αντιστοιχεί στο επίπεδο των αποφοίτων Δημοτικού της εποχής 1950-1970. Αν και τότε συναντούσες τεχνίτες με εκπλήσσουσες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις και διαλεκτική ικανότητα, είτε αριστερούς που αισθάνονταν την υποχρέωση να μελετούν διαρκώς, είτε όσους είχαν τον καημό να σπουδάσουν και δεν μπόρεσαν λόγω φτώχειας, οπότε συνέχιζαν την αυτομόρφωση.
Πάλι να θυμίσω ότι δεν εξιδανικεύουμε το παρελθόν, δεν με εκφράζει αυτή η νοοτροπία καθόλου. Η παλιά εκπαίδευση είχε πολλές αναπηρίες με τα σημερινά κριτήρια, που δεν γίνονταν τότε αντιληπτές ως προβλήματα: αυταρχικότητα, εκπαιδευτικούς (ηρωικούς μεν αλλά συχνά) αφιλόξενους στην υποδοχή αποριών, κυριαρχία της μοναδικής άποψης, ελάχιστους πόρους, φτωχές υλικοτεχνικές υποδομές, απουσία εξωσχολικών πηγών πληροφοριών κ.ά. Δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε, όμως, ότι κάθε τίτλος σπουδών είχε αντίκρισμα.
Προφανώς το αντίκρισμα αυτό αποτελούσε τον φυσικό καρπό μιας εποχής η οποία δεν προσποιείτο κάτι. Δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί το πλαστό προσωπείο, το ψέμα της διαφήμισης, η κουλτούρα του λαϊφστάϊλ, η προώθηση μιας αυτοεικόνας τεχνητά διογκωμένης. Ο σύγχρονος εκλαϊκευμένος και βαθιά αφομοιωμένος πολιτισμός διέβρωσε τόσο πολύ κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής, ώστε δημιούργησε ένα πληθωριστικό εκπαιδευτικό τοπίο, όπου ευδοκιμούν τα ονόματα, ακριβώς όπως στον παλαιό οικονομικό πληθωρισμό χρειαζόσουν εκατομμύρια για να αγοράσεις λίγο λάδι.
Όπως δείχνουν τα ευρήματα, η εκπαίδευση κάνει όντως μια διαφορά. Ανεπαρκή, όμως, για τη δημιουργία υπεύθυνων πολιτών, κάτι που σε θέματα δημόσιας υγείας μπορεί να κοστίσει ζωές. Ας ενεργοποιηθούμε ώστε η ενδημική «ίωση» της αποσύνδεσης παιδείας και εκπαίδευσης να μην εξελιχθεί σε γενικευμένη πανδημία.
1 https://www.kathimerini.gr/1082628/article/epikairothta/ellada/dhmoskophsh-ths-pulse-rc-gia-thn-k-oi-misoi-pisteyoyn-oti-o-ios-kataskeyasthke. Βλ. και σχόλιο στο https://www.kathimerini.gr/1083049/opinion/epikairothta/politikh/otan-pisteyoyme-xwris-na-3eroyme.
2 α) https://www.huffingtonpost.gr/entry/perame-eidese-poio-einai-to-neo-taxiko-chasma_gr_5ba4f32be4b069d5f9d22731, β) https://www.huffingtonpost.gr/entry/poleplokos-o-kosmos-toso-to-cheirotero-yi-aeton_gr_5d14ba93e4b0d0a2c0acd402, γ) https://www.huffingtonpost.gr/entry/mia-seychrone-kai-aprosdokete-xenitia_gr_5e3bfa6ec5b6bb0ffc0bdac6.