Για τις τρομοκρατικές πρώτες ημέρες του πολέμου στην Ουκρανία και την εκκένωση της Μαριούπολη της οποίας ηγήθηκε, την φυγή ταλαντούχων Ελλήνων για εργασία στην Δανία και την μεταναστευτική πολιτική τη χώρας αλλά και τις σχέσεις Ελλάδας - Δανίας στον τομέα της ναυτιλίας, μίλησε πρέσβης μας στην Κοπεγχάγη, Φραγκίσκος Κωστελένος παραχωρώντας συνέντευξη στην HuffPost Greece και στην Έμη Λιβανίου-Ζησιοπούλου.
-Αγαπητέ κε Πρέσβη μετά από την Ουκρανία πλέον βρίσκεστε στην Δανία. Διαφορετικό περιβάλλον. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από το νέο σας πόστο;
Η Δανία, εκτός από μια όμορφη χώρα, συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον ανεπτυγμένων Κρατών σε όλους τους τομείς: οικονομία, εκπαίδευση, κοινωνικές παροχές, υγεία, περιβάλλον, κλπ. Προσφέρει επομένως εξαιρετικά καλές συνθήκες διαβίωσης και αποτελεί πόλο έλξης για φοιτητές, ερευνητές και εργαζόμενους από πολλές χώρες. Ιδιαίτερα η Κοπεγχάγη είναι μια πανέμορφη πόλη, με πολύ πράσινο, εξαιρετική ρυμοτομία, πολλά αξιοθέατα και προσελκύει πλήθος τουριστών όλες τις εποχές του χρόνου. Προσωπικά δε βρίσκω εντυπωσιακή την σύνδεση του αστικού ιστού με την θάλασσα, καθώς ακόμα και σε κεντρικά σημεία της πρωτεύουσας, σε πολλά κανάλια υπάρχουν πλαζ για κολύμπι και κωπηλασία με καγιάκ, δραστηριότητες που αγαπούν οι κάτοικοι και τις ασκούν ακόμα και τον χειμώνα.
-Η Δανία φαντάζει σαν ”γη της επαγγελίας” στο νέους ανθρώπους που ψάχνουν εργασία. Οι μισθοί, η ποιότητα ζωής και η σχεδόν μηδενική εγκληματικότητα κάνουν τη χώρα και κυρίως την πρωτεύουσα, την Κοπεγχάγη, δημοφιλή προορισμό. Ποιο είναι το σχόλια σας;
Η δυναμική και παραδοσιακά εξωστρεφής δανική οικονομία, με σταθερό πολιτικό σύστημα, βασισμένο στην εδραιωμένη κουλτούρα συναίνεσης και το υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης των πολιτών στους πολιτικούς και κρατικούς θεσμούς, επιδεικνύει επί σειρά ετών εντυπωσιακές επιδόσεις, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ανεργία που κυμαίνεται στο 2%. Είναι φυσικό επομένως να προσελκύει και πολλούς φοιτητές και εργαζόμενους από άλλες χώρες που στελεχώνουν τις μεγάλες, αλλά και τις μικρές και μεσαίες, εξωστρεφείς δανικές επιχειρήσεις. Διαθέτει επίσης καλά Πανεπιστήμια και ερευνητικά Κέντρα, στενά συνδεδεμένα με την αγορά εργασίας, γεγονός που καθιστά την εξεύρεση απασχόλησης μετά τις σπουδές εύκολη και γρήγορη. Με αποτέλεσμα πολλοί ξένοι φοιτητές και ερευνητές να παραμένουν εδώ μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους.
-Ποια είναι η πολιτική που ακολουθεί η Δανία στον τομέα της μετανάστευσης;
Η δανική μεταναστευτική πολιτική είναι σαφώς περιοριστική, ιδιαίτερα για πολίτες που προέρχονται από τις λεγόμενες εδώ «μη δυτικές χώρες». Αν και στηρίζεται από σχεδόν όλα τα πολιτικά κόμματα, περιλαμβανομένου και του μείζονος εταίρου του κυβερνητικού Συνασπισμού, τους Σοσιαλδημοκράτες, έχει επικριθεί από Διεθνείς Οργανώσεις, ιδίως το προτεινόμενο από την Κυβέρνηση σχέδιο για την ίδρυση Κέντρου Υποδοχής και Εξέτασης αιτήσεων ασύλου στη Ρουάντα, κατά το πρότυπο της Μεγάλης Βρετανίας. Πάντως, χαρακτηριστικό των αντιφάσεων επί του θέματος είναι το γεγονός ότι εκείνοι που ζητούν μια σχετική χαλάρωση των αυστηρών περιορισμών που υφίστανται ακόμη και για την νόμιμη και οργανωμένη μετανάστευση, είναι οι Ενώσεις Επιχειρήσεων και Εργοδοτών, δεδομένου ότι η έλλειψη υψηλά ειδικευμένου εργατικού δυναμικού (και όχι μόνο) είναι αδύνατο να καλυφθεί από την εγχώρια ή/και την ευρωπαϊκή αγορά και αποτελεί τροχοπέδη στην περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη της Δανίας.
-Θα συμβουλεύατε νέους από τη χώρα μας να αναζητήσουν εργασία στη Δανία;
Η απόφαση να μεταναστεύσει κάποιος στο εξωτερικό για εξασφάλιση εργασίας είναι ασφαλώς δύσκολη, ακόμα δε περισσότερο εάν πρόκειται για μεγάλο χρονικό διάστημα και περιλαμβάνει όλη την οικογένεια. Αυτό που παρατηρώ από την μέχρι τώρα εδώ εμπειρία μου είναι ότι, παρά την σημαντική μείωση της ανεργίας στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, συνεχίζεται η ροή προς την Δανία νέων κυρίως επαγγελματιών με καλή εκπαίδευση και υψηλή εξειδίκευση σε πολλούς τομείς. Και ενώ φυσικά αυτό είναι αναμφισβήτητα μια σημαντική και θετική εξέλιξη για τους συμπατριώτες μας, δεν μπορώ να μην αναλογιστώ ότι είναι ακριβώς οι άνθρωποι, των οποίων οι επαγγελματικές ικανότητες θα λείψουν από την Ελληνική οικονομία την τωρινή περίοδο που φαίνεται να σημειώνονται ισχυρές προοπτικές ανάπτυξης.
-Η Πρεσβεία μας είναι κοντά στους Έλληνες που ζητούν πληροφορίες και καθοδήγηση προκειμένου να ενταχθούν;
Δεδομένης της έλλειψης ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, όπως ανέφερα πιο πάνω, οι πληροφορίες για τις δυνατότητες απασχόλησης στην Δανία είναι πολύ διαδεδομένες και εύκολα διαθέσιμες μέσω δημόσιων και ιδιωτικών ηλεκτρονικών ιστοτόπων, ακόμα και στα αγγλικά.
-Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν συνήθως;
Η κυριότερη δυσκολία για απασχόληση εδώ είναι ασφαλώς η γνώση της γλώσσας. Αν και προσφέρονται από δημοτικές Αρχές δωρεάν μαθήματα δανικών για νεοεισερχόμενους στη χώρα για την καλύτερη και ταχύτερη ένταξή τους στην αγορά εργασίας, το γεγονός ότι για την πρόσβαση σε αυτά προϋπόθεση είναι η κατοχή άδειας παραμονής και εργασίας, κάνει τα πράγματα στην αρχή τουλάχιστον πιο δύσκολα. Επίσης, ιδίως στην Κοπεγχάγη, το κόστος της στέγασης είναι πολύ υψηλό, όπως άλλωστε και το γενικότερο κόστος διαβίωσης στη Δανία.
-Η Δανία είναι μεγάλη ναυτική δύναμη, όπως και η χώρα μας. Συνεργαζόμαστε επαρκώς σε αυτό τον τομέα;
Η μεγαλύτερη παγκοσμίως ιδιωτική ναυτιλιακή εταιρεία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων AP Møllers Maersk έχει τα τελευταία χρόνια ιδρύσει το Mærsk Mc-Kinney Møller Center for Zero Carbon Shipping, με σκοπό να προωθήσει την έρευνα και διάδοση νέων τεχνολογιών για την απανθρακοποίηση των θαλασσίων μεταφορών, σύμφωνα με τους σχετικούς Κανονισμούς που έχουν υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Διεθνή Οργανισμό Ναυτιλίας (International Maritime Organization, IMO). Στο Κέντρο, που συγκεντρώνει παράγοντες του τομέα, όπως ναυπηγεία, κατασκευαστές μηχανών για εμπορικά πλοία, εταιρείες καυσίμων και διαχειριστές λιμένων, συμμετέχουν και ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες. Ο κλάδος των θαλάσσιων μεταφορών, στον οποίο κυρίαρχη θέση έχουν ελληνικές εταιρείες, διεκπεραιώνει το 80% του παγκόσμιου εμπορίου σε όγκο, ενώ συμμετέχει κατά περίπου 3% στις εκπομπές αέριων του θερμοκηπίου (Green House Gas, GHG). Ωστόσο, δεδομένου ότι οι Κανονισμοί προβλέπουν συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και ότι οι επενδύσεις σε νέα πλοία και τεχνολογίες θα είναι άνευ προηγουμένου, η συνεργασία με το Κέντρο της Maersk μπορεί να αποβεί εξαιρετικά χρήσιμη, όχι μόνο για τις ελληνικές ναυτιλιακές, αλλά και για νέες επιχειρήσεις τεχνολογικής καινοτομίας που δραστηριοποιούνται στο cluster εμπορικής ναυτιλίας στην Ελλάδα.
-Στο προηγούμενο σας πόστο ηγηθήκατε της επιχείρησης εκκένωσης της Μαριούπολης. Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας συνοπτικά τι συνέβη εκείνες της ημέρες;
Ήταν πράγματι η μεγαλύτερη επαγγελματική πρόκληση της καριέρας μου και - ελπίζω – η πλέον έντονη συναισθηματικά εμπειρία της ζωής μου. Η Μαριούπολη, στην οποία είχα υπηρετήσει ως Γενικός Πρόξενος από το 2005 έως το 2008 και ήταν το κέντρο του Ελληνισμού της Ουκρανίας – περίπου 100.000 ελληνικής καταγωγής ουκρανοί στη Μαριούπολη και τα γύρω χωριά - απετέλεσε έναν από τους πρώτους στόχους της ρωσικής εισβολής και βρέθηκε πλήρως περικυκλωμένη από τις πρώτες κιόλας ημέρες του πολέμου. Με εντολή του τότε Υπουργού Εξωτερικών κου Νίκου Δένδια, είχα μεταβεί με τον συνάδελφο και νυν Επιτετραμμένο στην Πρεσβεία μας στο Κίεβο, Μανώλη Ανδρουλάκη, στη Μαριούπολη, λίγες μέρες πριν την έναρξη του πολέμου για ηθική και ψυχολογική ενίσχυση των Ελλήνων της Αζοφικής. Μετά την περικύκλωση, χρειάστηκε να οργανώσω την επείγουσα επιχείρηση εκκένωσης 10 ελλήνων δημοσιογράφων και συνεργατών τους που είχαν επίσης εγκλωβιστεί στην πόλη, καθώς και όσων ελλήνων πολιτών είχαν δικά τους αυτοκίνητα και μπορούσαν να ακολουθήσουν την αυτοκινητοπομπή. Τα λεωφορεία της εταιρείας, με την οποία είχαμε διαπραγματευθεί πριν την έναρξη της εισβολής μια τακτική επιχείρηση απομάκρυνσης ελλήνων πολιτών, είχαν καταστραφεί και πάντως δεν ήταν διαθέσιμα. Ασφαλώς κρίσιμη για την προετοιμασία και την εκτέλεση της επιχείρησης ήταν η λειτουργία της Μονάδας Διαχείρισης Κρίσεων του ΥΠΕΞ, υπό την καθοδήγηση του τότε Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου κου Θεμιστοκλή Δεμίρη και την συνεχή εμπλοκή του Υπουργού καθώς και η ενημέρωση των Διπλωματικών Αρχών μας στο Κίεβο και τη Μόσχα, για να εξασφαλίσουμε «ασφαλή διέλευση» της αυτοκινητοπομπής.
Η πρώτη ημέρα, 2 Μαρτίου 2022, ήταν και η πιο επικίνδυνη, διότι η αυτοκινητοπομπή με περίπου 60 οχήματα που μετέφερε, εκτός από τους έλληνες δημοσιογράφους, και 100 πολίτες, κυρίως γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους, έπρεπε να περάσει από τα στρατιωτικά σημεία ελέγχου, αρχικά του Ουκρανικού στρατού και κατόπιν των φιλο-ρωσικών Δυνάμεων της λεγόμενης «Αυτόνομης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονιέσκ». Η πλέον τρομακτική στιγμή ήταν όταν ο πυργίσκος με το πυροβόλο ενός άρματος μάχης στο ρωσικό μπλόκο στράφηκε και σημάδεψε την ακινητοποιημένη αυτοκινητοπομπή. Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα: «Δεν είναι δυνατόν να βάλουν κατά πολιτών!» Από αίσθηση ευθύνης και επίγνωση του καθήκοντος, δεν έχασα την ψυχραιμία μου, αν και αργότερα, όταν πια η επιχείρηση είχε φτάσει σε αίσιο τέλος, συνειδητοποίησα ότι πολλά πράγματα μπορεί να είχαν εξελιχθεί εντελώς διαφορετικά, από την παραμικρή λάθος κίνηση ή ενέργεια. Όπως επίσης, όταν, μετά από μια ώρα διαπραγματεύσεων και τον έλεγχο των οχημάτων, οι ρωσικές δυνάμεις μας επέτρεψαν να συνεχίσουμε την πορεία μας, όχι όμως από την οδό που θα μας οδηγούσε απευθείας προς την πόλη Ζαπορίζια, αλλά μέσα από το χωριό Μάνγκους, ο μισός πληθυσμός του οποίου ήταν ελληνικής καταγωγής. Τα μισά σπίτια του Μάνγκους ήταν κατεστραμμένα από τις μάχες που είχαν προηγηθεί, κάποια καίγονταν ακόμα, ενώ στον δρόμο έπρεπε να κινηθούμε ανάμεσα σε πολλά βλήματα όλμων και οβίδων που δεν είχαν εκραγεί. Σε έναν από του δρόμους του χωριού η αυτοκινητοπομπή δέχτηκε και μία προειδοποιητική βολή, ευτυχώς χωρίς συνέπειες, και αναγκαστήκαμε να κάνουμε αναστροφή. Το βράδυ της 2ας Μαρτίου φτάσαμε στη Ζαπορίζια και τα δυσκολότερα ήταν πλέον πίσω μας καθώς είμαστε στις ελεύθερες περιοχές της Ουκρανίας.
-Φοβηθήκατε για τη ζωή σας
Ίσως να μην ακούγεται λογικό ή πιστευτό, αλλά φοβήθηκα μόνον για τις ζωές των μελών της αυτοκινητοπομπής που με είχαν εμπιστευθεί για να τους βγάλω από την Μαριούπολη. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι μάλλον σταθήκαμε και πολύ τυχεροί.
-Τι πιστεύετε ότι θα συμβεί με αυτό τον πόλεμο;
Δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να γνωρίζει τι θα γίνει με τον πόλεμο. Εκείνο όμως που πιστεύω, έχοντας υπηρετήσει στην Ουκρανία αλλά και στη Ρωσία, στο Γενικό Προξενείο Νοβοροσίσκ, είναι ότι εάν νικήσει το δίκαιο του ισχυρότερου θα ηττηθεί η Ισχύς του Δικαίου.
-Τρομοκρατικά χτυπήματα ενόψει των εορτών των Χριστουγέννων και με δεδομένη την κατάσταση στο Ισραήλ φοβάται η Κυβέρνηση της Δανίας;
Εντελώς συμπτωματικά, ή μάλλον όχι και τόσο, στις 14 Δεκεμβρίου έγινε μεγάλη επιχείρηση των Αρχών Ασφαλείας στην Κοπεγχάγη και άλλες τοποθεσίες της Δανίας και συνελήφθησαν τρία άτομα ύποπτα για προετοιμασία τρομοκρατικών επιθέσεων, μάλιστα σε συνεργασία με γνωστή εγκληματική συμμορία που απλώνει τη δράση της σε περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Όπως ανακοινώθηκε, οι Αρχές είχαν αυξήσει τα μέτρα προστασίας, ήδη πριν την επιχείρηση, ιδιαίτερα για την προστασία Εβραϊκών στόχων στη χώρα. Καλούν τους πολίτες να συνεχίσουν ασφαλώς τις καθημερινές δραστηριότητές τους, προκειμένου να μην διαταραχθεί το εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, αλλά και παράλληλα να είναι σε επαγρύπνηση για τυχόν απειλές.
-Ποια ήταν η ωραιότερη εμπειρία σας στα τόσα χρόνια της πορείας σας;
Δεν είμαι βέβαιος εάν ήταν η ωραιότερη εμπειρία, πάντως η ένταση των συναισθημάτων και η τελική ανακούφιση καθώς κάθε μέρα πλησιάζαμε με την αυτοκινητοπομπή προς τα σύνορα της Μολδαβίας και από εκεί το πέρασμα στην Ρουμανία και στην ασφάλεια και η μετάβαση των ελλήνων πολιτών στους οικείους τους στην Ελλάδα, θα μου μείνουν αλησμόνητα.
-Επόμενο πόστο;
Επόμενο πόστο; Άγνωστο.