Προσπαθώντας να αντισταθμίσει τις ανθυγιεινές παραμέτρους του δυτικού τρόπου ζωής που δεν μπορεί να αποφύγει, ο σύγχρονος άνθρωπος στρέφεται όλο και περισσότερο σε μια διατροφή όπου τα φρούτα και λαχανικά δεσπόζουν: Στο τραπέζι, στο ψυγείο, στο στομάχι του. Στον οργανισμό του τελικά: Πασχίζει να βιταμινωθεί, να προστατευτεί. Και να ζήσει καλύτερα.
Η πανδημία του COVID-19 ενδυνάμωσε αυτό το αντανακλαστικό- είναι μια θετική, παγκόσμια τάση που ήρθε για να μείνει. Ο κορονοϊός, μόνο την «μπούσταρε» περαιτέρω.
Οι εξαγωγές των ελληνικών φρούτων και λαχανικών, που ήδη βρίσκονταν σε ανοδική πορεία χρόνων, αναμένεται το 2020 να συντρίψουν το περσινό τους ρεκόρ.
Ο Γιώργος Πολυχρονάκης είναι καταπληκτικός γνώστης του εξαγωγικού τομέα των φρούτων και λαχανικών: Eίναι ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής, Διακίνησης Φρούτων, Λαχανικών και Χυμών (INCOFRUIT-HELLAS).
Η HuffPost Greece μίλησε μαζί του για την κατάσταση που διαμορφώνεται (και λόγω του κορονοϊού), ειδικά στον εξαγωγικό τομέα της αγροτικής παραγωγής. Και ποια πρέπει να είναι η ελληνική διαχείριση αυτής της μεμονωμένης οικονομικής επιτυχίας, εν μέσω μιας περιόδου ύφεσης (ή καθίζησης), σχεδόν σε κάθε άλλο πεδίο οικονομικής δραστηριότητας.
Δεν είναι μόνο ο τουρισμός ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της χώρας. Αν δεν το καταλάβουμε ούτε τώρα, δεν θα το καταλάβουμε ποτέ.
Οι ελληνικές εξαγωγές στα φρούτα και λαχανικά πριν τον κορονοϊό;
Η Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια έχει αυξήσει σημαντικά τις εξαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών: από 1.027.568 τόνους (αξίας 718,847 εκατομμυρίων ευρώ) το 2007, σε 1.587.915 τόνους (και 1.117,744 εκατομμύρια ευρώ) το 2019. Σε σχέση με το 2018, ο όγκος των εξαγωγών της περσινής χρονιάς (2019) αυξήθηκε κατά 3,6% και η αξία τους κατά 6,1%, καταγράφοντας ρεκόρ όλων των εποχών.
Συνεχίζοντας τις αυξητικές τάσεις του 2019, οι ελληνικές εξαγωγές νωπών φρούτων και λαχανικών εξακολούθησαν και το δίμηνο Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου 2020 με +32,1% σε αξία και +15,3% σε όγκο έναντι των αντίστοιχων μηνών του 2019. Πρωταγωνιστές αυτής της αυξητικής πορείας ήταν κυρίως τα ακτινίδια, τα πορτοκάλια και τα μανταρίνια.
Από την αρχή της πανδημίας μέχρι και σήμερα: πως κινούνται οι ελληνικές εξαγωγές φρούτων και λαχανικών; Σε ποια φρούτα/ λαχανικά έχουμε τη σημαντικότερη άνοδο στη ζήτηση από τις αγορές του εξωτερικού;
Τους μήνες της πανδημίας (Μάρτιο και Απρίλιο) - παρά το κλείσιμο των κέντρων εστίασης και άλλων καταστημάτων, αλλά και των δυσκολιών που υπήρξαν στις λαχαναγορές- η κατανάλωση των φρούτων και των λαχανικών αυξήθηκε.
Λόγω των περιορισμών στην κυκλοφορία τους, οι άνθρωποι αποθήκευσαν αυξημένες ποσότητες φρούτων και λαχανικών- και πρόσθεσαν στην ημερήσια διατροφή τους γεύματα με περισσότερα φρούτα και λαχανικά. Στο λιανικό εμπόριο παρατηρήθηκε αύξηση της ζήτησης των Ευρωπαίων καταναλωτών στην αρχή της κρίσης (μέχρι το Πάσχα με ενδείξεις σταθεροποίησης στη συνέχεια), ιδίως για τα προσυσκευασμένα προϊόντα και τα προϊόντα μακράς διάρκειας ζωής.
Τελικά το πρώτο τετράμηνο του 2020 οι ελληνικές εξαγωγές φρούτων και λαχανικών αυξήθηκαν έναντι του αντίστοιχου περσινού κατά 14% σε ποσότητα και 26,7% σε αξία: εξάγαμε συνολικα 551.000 τόνους έναντι 418,1 εκατομμυρίων ευρώ.
Περισσότερο ευνοημένα προϊόντα ήταν όσα θεωρούνται από το καταναλωτικό κοινό περισσότερο «βιταμινούχα»: εσπεριδοειδή, ακτινίδια αλλά και πιπεριές. Προφανώς αυτό είχε αντανάκλαση στην τιμή και, τελικά, στο εισόδημα των παραγωγών : ενδεικτικά, η τιμή των πορτοκαλιών από 0,22 ευρώ/κιλό τον Ιανουάριο, αυξήθηκε σταδιακά σε 0,40-0,45 ευρώ/κιλό τον Απρίλιο και η τάση αυτή εξακολουθεί μέχρι σήμερα.
Συγχρόνως υπήρξε μείωση των εισαγωγών το αντίστοιχο τετράμηνο στην χώρα μας κατά -5,0% σε όγκο, βελτιώνοντας το ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών στα οπωροκηπευτικά.
Όσον αφορά το 2020 λοιπόν, οι ενδείξεις από την εξαγωγική δραστηριότητα μέχρι και σήμερα (25/6/2020), βάσει προσωρινών στοιχείων του ΥΠ.Α.Α.Τ., δείχνουν αυξήσεις 20-25% σε αξία. Αν δεν υπάρξουν ζημιές λόγω καιρικών συνθηκών, οι εξαγωγές φρούτων και λαχανικών έχουν προοπτικές νέου ρεκόρ.
Προβληματικά/ τρωτά σημεία της ελληνικής παραγωγικής και εξαγωγικής δραστηριότητας στα οπωροκηπευτικά; Υπάρχουν;
Παρά τη θετική γενική εικόνα, εξακολουθούν να διακινούνται από Έλληνες και βαλκάνιους εμπόρους ατυποποίητα φρούτα και λαχανικά (κατ’ ευθείαν από τον αγρό) κυρίως προς τις γειτονικές αγορές. Ορισμένα προϊόντα διακινούνται σε μεγάλες ποσότητες που δεν καταγράφονται στα προσωρινά στοιχεία, ενώ σημειώνονται κρούσματα δυσφήμισης των ελληνικών φρούτων και λαχανικών. Είναι ευκαιρία για την Πολιτεία να επιληφθεί του θέματος και να τελειώσει αυτό το φαινόμενο προς όφελος των προϊόντων μας και της εθνικής οικονομίας τελικά.
Η τυποποίηση των νωπών οπωροκηπευτικών από την 1/1/2002 είναι υποχρεωτική και για τα προϊόντα που διακινούνται στη χώρα μας.
Ποιά είναι τα πλεονεκτήματα της τυποποίησης;
Έχει θετική επίδραση στην οργάνωση της παραγωγής και της εμπορίας των οπωροκηπευτικών, αξιοποιώντας καλύτερα την εγχώρια παραγωγή.
Διασφαλίζει τη νομιμότητα των συναλλαγών και τη διαφάνεια των αγορών, ενώ απομακρύνει από τις αγορές προϊόντα μη ικανοποιητικής ποιότητας.
Προστατεύει την υγεία και την οικονομία των καταναλωτών, αποκλείοντας προϊόντα που είναι προσβεβλημένα από εχθρούς και ασθένειες, υποβαθμισμένα λόγω κακής συντήρησης, φέρουν ορατές ξένες ύλες ή σώματα.
Κατοχυρώνει τελικά τα δέοντα πρότυπα εμπορίας.
Πώς εξηγείται αυτή η «άνοιξη» των ελληνικών εξαγωγών στα φρούτα και τα λαχανικά;
Την τελευταία εικοσαετία οι Έλληνες παραγωγοί υιοθέτησαν και εφάρμοσαν όλες τις σύγχρονες καλλιεργητικές μεθόδους, παράγοντας προϊόντα ποιότητας.
Οι εγκαταστάσεις τυποποίησης και συσκευασίας εκσυγχρονίστηκαν και το μάρκετινγκ βελτιώθηκε: μπήκαν στο χώρο επιχειρηματίες με γνώσεις και εξειδίκευση. Τα προϊόντα μας έγιναν πιο ανταγωνιστικά και βρήκαν θέση στα ράφια των μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ.
Η ποιότητα των ελληνικών προϊόντων;
Τα ελληνικά φρούτα και λαχανικά καλλιεργούνται από ανθρώπους με δεξιότητες υπό την ευεργετική επίδραση του μεσογειακού ήλιου, σε ένα περιβάλλον που είναι ακόμη καθαρό, όπως επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν. Η διατροφική τους αξία είναι αναμφισβήτητα υψηλή.
Ως προϊόντα είναι ελεγμένα και πιστοποιημένα: έχουν το κατάλληλο μέγεθος, ομοιογενές χρώμα, γεύση και φρεσκάδα.
Και ανταποκρίνονται στις προτιμήσεις του καταναλωτή, όχι μόνο λόγω της καλής τους εικόνας, αλλά βάσει των θρεπτικών και υγιεινών χαρακτηριστικών τους.
Εφαρμόστηκαν ειδικά μέτρα (όσον αφορά τη συγκομιδή, τον καθαρισμό, τη συσκευασία, την ιχνηλάτηση των προϊόντων) από τους Έλληνες παραγωγούς και εξαγωγείς λόγω της πανδημίας;
Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι δε σημειώθηκε μετάδοση μέσω κατανάλωσης τροφίμων από προηγούμενους παρόμοιους κορωνοϊούς (SARS-CΟV, MERS-CΟV). Και μέχρι τώρα δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ο νέος κορωνοϊός είναι διαφορετικός όσον αφορά τη μη- μετάδοσή του μέσω της κατανάλωσης τροφίμων.
O ιός ίσως μπορεί να βρεθεί σε φρούτα και σε λαχανικά (όπως και σε άλλα τρόφιμα) μόνο αν έχουν επιμολυνθεί από άτομο που νοσεί ή από επαφή τους με μολυσμένη επιφάνεια. Κατά τη διάρκεια της κρίσης έχει αποδειχθεί ότι η ζήτηση για ανοικτές συσκευασίες μειώνεται (σύμφωνα με μελέτη στην Σκανδιναβία τουλάχιστον κατά -50%), ενώ αυξάνεται για κλειστές συσκευασίες σε κουτιά, ή δίχτυα.
Λόγω της επιδημίας καθώς μειώθηκε η ζήτηση για μη τυποποιημένα και φρούτα και λαχανικά, η κατάλληλη συσκευασία καθίσταται λοιπόν όλο και πιο σημαντική. Το βιοδιασπώμενο πλαστικό είναι η καλύτερη εναλλακτική λύση για τα σημεία λιανικής, γιατί ως υλικό είναι πιο ευέλικτο και υγιεινό. Και οι λιανοπωλητές το προτιμούν για να προστατεύσουν την υγεία των καταναλωτών.
Όσον αφορά τη χώρα μας θεωρώ ότι όλες οι «υγιείς» επιχειρήσεις του τομέα των φρούτων και λαχανικών εφάρμοσαν επαρκή μέτρα πρόληψης και ελέγχου για την προστασία της υγείας των εργαζομένων τους. Έτσι αποτράπηκε και τυχόν επιμόλυνση των προϊόντων κατά τη συγκομιδή, την τυποποίηση και τη συσκευασία τους.
Πώς μπορεί να επιδράσει ο κορονοϊός στον αγροτικό τομέα τους επόμενους μήνες αλλά και σε βάθος χρόνου; Και πως πρέπει οι Έλληνες παραγωγοί και επιχειρηματίες να δράσουν;
Θεωρώ ότι οι καταναλωτές, παρά την μειωμένη αγοραστική τους δύναμη, θα αναζητήσουν τώρα περισσότερο από ποτέ τα φρούτα και λαχανικά.
Η σημασία της υγιεινής διατροφής, άρα και η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών θα ενισχυθεί από αυτήν την κρίση. Τα θρεπτικά συστατικά είναι σημαντική παράμετρος στην επιλογή τους, αλλά η ταυτότητα προέλευσης και η δυνατότητα ιχνηλασιμότητάς τους αποτελούν προϋποθέσεις για την αύξηση της ζήτησης. Οι καταναλωτές θέλουν να γνωρίζουν από πού προέρχεται το κάθε προϊόν, πως και πού παρήχθη, τι καλλιεργητικές πρακτικές ακολούθησαν οι παραγωγοί. Σε όλα τα παραπάνω ανταποκρίνονται τα οπωροκηπευτικά μας- και θα πρέπει να διαφυλάξουμε τη φήμη τους ώστε να πετύχουμε τη διεύρυνση των υφιστάμενων αγορών αλλά και το άνοιγμα νέων. Πρέπει να εφαρμόζουμε αυστηρά τους κανονισμούς της Ελλάδας και της Ε.Ε. όσον αφορά τις προδιαγραφές εμπορίας- ποιότητας: ειδικά η πλήρης ιχνηλασιμότητα παρέχει στον καταναλωτή ασφάλεια για την ποιότητα των προϊόντων και την τήρηση των κανόνων υγιεινής σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα.
Ποιές είναι οι προβλέψεις για την καλοκαιρινή περίοδο;
Υπάρχει μια ανησυχία για το τι θα συμβεί φέτος κατά τη διάρκεια της «παραδοσιακής» περιόδου διακοπών στις ευρωπαϊκές καταναλωτικές αγορές, όπου συνήθως οι άνθρωποι φεύγουν για διακοπές, τώρα όμως θα μείνουν στη χώρα τους. Δεν γνωρίζουμε ποια θα μπορούσε να είναι η επίδραση αυτής της αλλαγής στις πωλήσεις των θερινών νωπών φρούτων και λαχανικών- αναμένουμε ότι για εμάς θα είναι θετική και θα έχουμε αύξηση των εξαγωγών σε σχέση με πέρσι. Εκτιμούμε, όμως, ότι στο σύνολό της η απορρόφηση της ελληνικής παραγωγής θα αντιμετωπίσει προβλήματα, κυρίως λόγω της μεγάλης μείωσης στον αριθμό των επισκεπτών της χώρας. Η Πολιτεία πρέπει να λάβει άμεσα μέτρα για αντιμετώπιση αυτής της δυσμενούς εξέλιξης, ώστε να υποστηρίξει το εισόδημα των παραγωγών, αλλά και να εξασφαλίσει τη συνέχιση των καλλιεργειών.
Τι σημαίνει στρατηγικός σχεδιασμός στον αγροτικό τομέα; Υφίσταται σήμερα στην ελληνική περίπτωση;
Αναμένοντας ότι το παγκόσμιο εμπόριο φρούτων θα συνεχίσει να αυξάνεται για να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη ζήτηση για νέα, καλύτερα, καθαρότερα προϊόντα, είναι επείγουσα η χάραξη πολιτικής τόσο στην καλλιέργεια, όσο και στο εμπόριο, ιδιαίτερα στο εξαγωγικό. Οι μέθοδοι καλλιέργειας στη χώρα μας, η επάρκεια της ψυκτικής αλυσίδας και αποθήκευσης, η τυποποίηση, η συσκευασία και οι μεταφορές είναι οι σύγχρονες παράμετροι που καθιστούν τις επιχειρήσεις μας βιώσιμες, πιο ανταγωνιστικές, περισσότερο εξωστρεφείς. Αυτές είναι οι προφανείς παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη για άμεση ενεργοποίηση ενός στρατηγικού σχεδιασμού στον ελληνικό αγροτικό τομέα.
Επιβάλλεται η μελέτη των προοπτικών και των διαμορφουμένων τάσεων στις καταναλωτικές αγορές του εξωτερικού, ώστε να εφαρμόσουμε προγράμματα αναδιάρθρωσης των καλλιεργούμενων οπωροκηπευτικών με έμφαση στα παραδοσιακά.
Απαιτείται χάραξη ζωνών καλλιέργειας κατ’ είδος, εμπλουτισμός με νέες ποικιλίες και επέκταση ημερολογιακά της συγκομιδής, μεταποίησης και εμπορίας τους. Αρμόδιο όργανο είναι το Συμβούλιο Αγροτικής Ανάπτυξης που, όμως, χρήζει επανασύστασης με αντιπροσωπευτική συμμετοχή των θεσμικών φορέων παραγωγής και εμπορίας. Το ίδιο Συμβούλιο θα πρέπει να επιληφθεί και των βιολογικών προϊόντων.
Ο ρόλος της Ε.Ε. και το πολιτικό/οικονομικό περιβάλλον που αυτή διαμορφώνει στο αγροτικό πεδίο;
Πιστεύουμε ότι οι ισχύουσες διατάξεις της Ε.Ε., ιδίως όσον αφορά τις εισαγωγές στην Ε.Ε., χρειάζονται βελτίωση- ώστε να αποκατασταθεί η προτίμηση σε φρούτα και λαχανικά που παράγονται εντός της Ε.Ε. και προκειμένου να αποκατασταθεί τελικά η ισορροπία στην αγορά της Κοινότητας.
Οι εισαγωγές από τρίτες χώρες στην ΕΕ θα πρέπει να επανεξεταστούν- και να επανέλθουμε στις αρχικές δομές και αξίες που έδιναν προτεραιότητα σε προϊόντα των κρατών-μελών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την επιβολή στις εισαγωγές των ίδιων κανόνων και απαιτήσεων (όσον αφορά την καλλιέργεια και την κατανάλωση) που ισχύουν και για τα κοινοτικά προιόντα. Έτσι η Ε.Ε. θα κατορθώνει να απορροφά τη δική της παραγωγή- και σε καλύτερες τιμές.