Στο απόγειο της κρίσης της προμήθειας εμβολίων στην Ευρώπη τον Μάρτιο, το μονοδοσικό εμβόλιο της Johnson & Johnson (J&J) κατά του κορονοϊού χαρακτηρίστηκε ως «καταλύτης που έρχεται για να αλλάξει το παιχνίδι». Ωστόσο, δύο μήνες μετά τη διάθεσή του, έχει τη χαμηλότερη χρήση από τα τέσσερα εγκεκριμένα εμβόλια στην Ε.Ε.
Τα προβλήματα εφοδιασμού, οι ανησυχίες για την ασφάλειά του, οι βελτιωμένες προμήθειες των ανταγωνιστικών εμβολίων και οι στρατηγικές εμβολιασμού των χωρών έχουν συμβάλει στον περιορισμό της χρήσης του.
Παρά το σαφές υλικοτεχνικό πλεονέκτημα του - ότι δεν απαιτεί επαναληπτική δόση - η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει χορηγήσει μόνο περίπου τις μισές από τις προβλεπόμενες δόσεις, με το ποσοστό απορρόφησής του να είναι πολύ χαμηλότερο από οποιοδήποτε αντίπαλο εμβόλιο κατά της COVID-19, συμπεριλαμβανομένου του AstraZeneca (AZN.L) , το οποίο έχει επίσης μεγάλα προβλήματα εφοδιασμού και ασφάλειας.
Αυτό είναι άσχημα νέα για την J&J, και επίσης εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της εκστρατείας εμβολιασμού της ΕΕ, καθώς η ρυθμιστική αρχή του μπλοκ για τα φάρμακα (EMA) επιμένει ότι το εν λόγω εμβόλιο μπορεί να σώσει ζωές.
Ειδικότερα, τα προβλήματα εφοδιασμού έχουν απογοητεύσει τις Βρυξέλλες, οι οποίες έχουν ήδη αποφασίσει να μην παραγγείλουν τις 100 εκατομμύρια πρόσθετες δόσεις του εμβολίου J&J ενώ δεν έχουν ακόμη αποφανθεί τι θα κάνουν με μια επιπλέον παραγγελία στα σκαριά άλλα 100 εκατομμύρια δόσεις που χάνονται στα τέλη Ιουνίου.
Πηγές της ΕΕ αναφέρουν ότι, εάν τελικά προχωρήσει η παραγγελία, οι επιπλέον δόσεις πιθανότατα θα γίνουν δωρεά σε χώρες εκτός του μπλοκ.
Το εν λόγω εμβόλιο έχει επίσης συναντήσει τεράστιες δυσκολίες και στην αμερικανική αγορά.
Μεγάλες ελπίδες
Πριν από τρεις μήνες, η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική.
«Ενα εμβόλιο μίας δόσης μπορεί να κάνει τη διαφορά στην ταχύτητα της διάθεσης», δήλωνε η Επίτροπος Υγείας της ΕΕ, Στέλλα Κυριακίδου, στις 11 Μαρτίου, την ημέρα έγκρισης του εμβολίου της J&J για χρήση στην ΕΕ.
Εκείνη την εποχή, η προσπάθεια εμβολιασμού του μπλοκ των 27 εθνών αντιμετώπιζε προβλήματα, κυρίως λόγω των μεγάλων περικοπών στις αναμενόμενες προμήθειες από την AstraZeneca. Και το εμβόλιο της J&J, που αρχικά αναμενόταν να φτάσει στις αρχές Απριλίου, θεωρήθηκε κομβικής σημασίας για την ενίσχυση της εμβολιαστικής εκστρατείας.
Παρά μια αρχική καθυστέρηση δύο εβδομάδων, οι αξιωματούχοι της ΕΕ ήταν ακόμα αισιόδοξοι. «Το εμβόλιο θα επιταχύνει μαζικά τον ρυθμό στην ΕΕ», δήλωνε ο κορυφαίος ευρωβουλευτής σε θέματα υγείας, Πέτερ Λίζε, στις 12 Απριλίου.
Αλλά δύο μήνες αργότερα, μόνο περίπου 12 εκατομμύρια δόσεις έχουν παραδοθεί στην ΕΕ από τα 55 εκατομμύρια που αναμένονται έως τα τέλη Ιουνίου. Τα προβλήματα παραγωγής στον υπεργολάβο της J&J, Emergent, οδήγησαν την ΕΕ να αρνηθεί περίπου 20 εκατομμύρια δόσεις αυτόν τον μήνα και το μπλοκ δεν αναμένει η J&J να επιτύχει τους στόχους παράδοσης.
Από τις δόσεις που παραδόθηκαν εγκαίρως, μόνο περίπου οι μισές - έξι εκατομμύρια - έχουν χορηγηθεί, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC). Αυτό είναι το χαμηλότερο ποσοστό χορήγησης από τα τέσσερα εμβόλια COVID-19 που εγκρίθηκαν τον EMA.
Ενδεικτικά, μέχρι την Τρίτη, έχει χορηγηθεί πάνω από το 90% των περίπου 250 εκατομμυρίων εμβολίων της Pfizer και σχεδόν το 85% των τουλάχιστον 30 εκατομμυρίων της Moderna
Περίπου το 75% των σχεδόν 70 εκατομμυρίων εμβολίων της AstraZeneca έχουν επίσης χορηγηθεί στους Ευρωπαίους.
Στη Γαλλία, τη δεύτερη πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της ΕΕ, η λήψη του εμβολίου J&J είναι στο μισό του μέσου όρου του μπλοκ - μόλις στο 22% των δόσεων που είχαν χορηγηθεί ως τα μέσα Ιουνίου.
Το χάσμα είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό αν ληφθεί υπόψη το απόθεμα αυτών των εμβολίων με τις δύο δόσεις, τα οποία πρέπει να χορηγούνται πιο προσεκτικά ώστε να διασφαλίζεται η διαθεσιμότητα της δεύτερης δόσης. Τέτοιες προφυλάξεις, για παράδειγμα, δεν απαιτούνται για το μονοδοσικό εμβόλιο της J&J.
Ενας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρνήθηκε να σχολιάσει τη χαμηλή απορρόφηση, προσθέτοντας ότι η Κομισιόν και οι κυβερνήσεις «είναι προς το παρόν απογοητευμένες φυσικά με τον αριθμό των παραδόσεων, αλλά ελπίζουν ότι αυτές οι παραδόσεις θα αυξηθούν με την πάροδο του χρόνου».
Η J&J έχει πει επανειλημμένα ότι θα παραδώσει τις 200 εκατομμύρια δόσεις που έχει παραγγείλει η ΕΕ, αλλά αρνήθηκε να σχολιάσει τον στόχο του δεύτερου τριμήνου και τη χαμηλή πρόσληψη.
Εμβόλιο για τα νησιά
Ενας ακόμη λόγος για τη χαμηλή απορρόφηση του J&J είναι ότι είχε τεθεί για λίγο σε αναστολή και αντιμετώπισε ορισμένους περιορισμούς, λόγω της σύνδεσής του με πολύ σπάνια, αλλά δυνητικά θανατηφόρα, περιστατικά πήξης αίματος.
Το εμβόλιο της AstraZeneca αντιμετώπισε παρόμοια εμπόδια που σχετίζονται με την ασφάλεια και τους αυστηρότερους περιορισμούς στη χρήση του στην ΕΕ, αλλά εξακολουθεί να έχει μεγαλύτερη υιοθέτηση.
Ωστόσο, τα ζητήματα ασφάλειας του εμβολίου της AstraZeneca προέκυψαν μόνο μετά τη χορήγησή του σε πολλούς ανθρώπους στην Ευρώπη, ενώ οι πιθανές παρενέργειες του J&J ήταν γνωστές ακόμη και πριν από την κυκλοφορία του στην Γηραιά Ηπειρο, μετά την διάθεσή του στις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Δεν υπάρχει στρατηγικός λόγος για τη χαμηλή χορήγηση αυτού του εμβολίου», δήλωσε ο Γκουίντο Ράσι, πρώην διευθυντής του EMA και επί του παρόντος σύμβουλος της ιταλικής κυβέρνησης για την επείγουσα κατάσταση της COVID-19.
Είπε ότι μια από τις εξηγήσεις για τη χαμηλή διάθεσή του είναι ότι έγινε διαθέσιμο μετά από τα άλλα εμβόλια, κι αφότου πολλά από τα πιο ευάλωτα άτομα είχαν ήδη εμβολιαστεί, καθιστώντας έτσι τη χρήση του λιγότερο επιτακτική.
Κατά ειρωνικό τρόπο, το υλικοτεχνικό πλεονέκτημα που προσφέρει (σ.σ μια μόνο δόση) μπορεί επίσης να έχει μειώσει τη χρήση του, καθώς οι αρχές προσπάθησαν να το χρησιμοποιήσουν σε πιο απομακρυσμένες περιοχές με λιγότερους κατοίκους.
«Ως εμβόλιο της μίας δόσης, έχει θεωρηθεί προτιμότερο να χορηγείται σε μέρη όπου θα ήταν πιο προβληματικό να χορηγούνται τα εμβόλια δύο φορές, όπως τα νησιά και τα μέρη που είναι πιο δύσκολα προσβάσιμα», εκτίμησε ο Ράσι.