Όταν ο δρ. Λοκ Μπάντουιν ήταν προπτυχιακός φοιτητής, πριν από 40 χρόνια αντιμετώπιζε προβλήματα με τον βραδινό ύπνο. Και έψαχνε εναγωνίως τη λύση. Ευτυχώς όμως, τη βρήκε σε ένα μάθημα γνωστικής ψυχολογίας. Όταν άκουσε πρώτη φορά για την έννοια της ανίχνευση της οπτικής κίνησης. Μια έννοια που αναφέρεται στην ικανότητα του οπτικού συστήματος να αντιλαμβάνεται και να επεξεργάζεται την κίνηση με βάση τα μεταβαλλόμενα μοτίβα του φωτός στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού μας.
«Σκέφτηκα ότι αν κατανοήσω το σύστημα του εγκεφάλου που ελέγχει την έναρξη του ύπνου θα μπορούσα ίσως να επινοήσω μια τεχνική για να ξεγελάσω το μυαλό μου και να καταφέρω να αποκοιμηθώ», μας λέει σήμερα ο Μπάντουιν, που πλέον είναι επίκουρος καθηγητής εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser στη Βρετανική Κολομβία.
Η τεχνική του εδραιώθηκε με τον όρο «cognitive shuffling» η οποία στη γλώσσα μας αποδίδεται ως «γνωστικό ανακάτεμα».
Τι είναι όμως το γνωστικό ανακάτεμα;
To γνωστικό ανακάτεμα είναι στην ουσία ένα παιχνίδι που παίζουμε με τον εαυτό μας. Για κάθε γράμμα μιας λέξης που επιλέγουμε τυχαία, σκεφτόμαστε λέξεις που να ξεκινάνε από το ίδιο γράμμα. Και για κάθε γράμμα μπορούμε να σκεφτούμε όσες λέξεις χωράνε μέσα σε 5 δευτερόλεπτα. Για παράδειγμα, έχουμε τη λέξη γάλα. Και σκεφτόμαστε γιόγκα, γρίφος, γαλοπούλα, γλόμπος, Ισπανία, ιδιώτης, ιδρώτας, φακός, φακές, φόρμα, φράκο και ούτω καθεξής.
«Αν και αυτή η τεχνική εκ πρώτης μπορεί να μην ακούγεται τρομερά ηρεμιστική, απομακρύνει από το μυαλό μας τα προβλήματα και στρέφει την προσοχή μας σε άλλες εικόνες. Με αυτόν τον τρόπο μας βοηθά να έρθουμε εγκεφαλικά σε μια πιο χαλαρή κατάσταση», εξηγεί η δρ. Φαρίχα Φίνμπεργκ, ιατρός ύπνου και νευρολόγος στο Millennium Physician Group της Φλόριντα η οποία συχνά προτείνει την εν λόγω τεχνική στους ασθενείς της που αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου.
Και ένα έξτρα tip για να το κάνουμε πιο πικάντικο
Μερικές φορές, για κάθε λέξη που μας κατεβαίνει στο μυαλό, μπορούμε να σκεφτούμε και τον εαυτό μας σε μια συνθήκη που να σχετίζεται με τη λέξη. Αν για παράδειγμα πάρουμε τη λέξη «πρίζα» και πάμε με αυτόν τον τρόπο στη λέξη «πιάνο» ίσως μας διασκεδάσει και μας χαλαρώσει να σκεφτούμε τον εαυτό μας να παίζει μουσική.
Πώς λειτουργεί το γνωστικό ανακάτεμα
Yπάρχει έρευνα που εξηγεί τα τί και τα πώς. Σύμφωνα με την δρ Λέα Κέιλορ, κλινική ψυχολόγο και συγγραφέα με έδρα τη Λουιζιάνα: «Εκτός από το να απομακρύνει το μυαλό μας από τις ανησυχίες, το γνωστικό ανακάτεμα προκαλεί στον εγκέφαλο μια κατάσταση που θυμίζει σε μεγάλο βαθμό τη φυσική διαδικασία έναρξης του ύπνου».
Καθώς συντελείται η φυσική μετάβαση από τον ξύπνιο στον ύπνο, οι άνθρωποι βλέπουμε μικρά και κατακερματισμένα όνειρα που προφανώς ακολουθούν μη γραμμικά μοτίβα σκέψης. Οπότε, η σκόπιμη σύναψη γνωστικών πλεγμάτων με τυχαίο τρόπο μπορεί να αναπαράγει αυτή τη γνωστική κατάσταση προϋπνίας, βοηθώντας μας να αποκοιμηθούμε πολύ γρήγορα. Με απλά λόγια, παίρνουμε την φυσική τάση του εγκεφάλου να «ανακατεύει» πράγματα και καταστάσεις όταν νυστάζουμε και την εφαρμόζουμε ακόμα κι όταν δεν νυστάζουμε και μας βασανίζει η αϋπνία.
Πώς θα γίνουμε εξπέρ στο γνωστικό ανακάτεμα
Πρώτα από όλα, οι λέξεις που μας κατεβαίνουν στο μυαλό δεν χρειάζεται να έχουν μεταξύ τους την παραμικρή λογική σύνδεση. Έπειτα, αν με ένα γράμμα το να σκεφτούμε λέξεις μας παίρνει λίγο περισσότερο χρόνο από 5 δευτερόλεπτα, το αφήνουμε να συμβεί. Εκτός αν νιώθουμε ότι παιδευόμαστε τρομερά, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με το γράμμα ωμέγα. Αν πάλι απολαμβάνουμε αυτή τη μικρή πρόκληση, συνεχίζουμε ακάθεκτοι.
Όσοι το έχουν δοκιμάσει συνήθως αναφέρουν ότι γνωστικό ανακάτεμα τους στέλνει για ύπνο μέσα σε 15 λεπτά. Αν πιάσουμε τον εαυτό μας να ασχολείται με την συγκεκριμένη τεχνική για περισσότερα από 20 λεπτά και αρχίσουμε να νιώθουμε απογοήτευση, είναι καλύτερο να τα παρατήσουμε και να σηκωθούμε από το κρεβάτι. Ίσως το σώμα μας δεν είναι έτοιμο για ύπνο και χρειάζεται μια άλλη δραστηριότητα για να περιέλθει σε χαλαρή κατάσταση.
Ένα μεγάλο «αλλά»
Προκειμένου να διαπιστώσουμε αν λειτουργεί ή όχι, θα πρέπει να δοκιμάσουμε το γνωστικό ανακάτεμα αρκετές νύχτες σερί. Από εκεί και ύστερα όμως, η εν λόγω τεχνική δεν αντικαθιστά τη σωστή υγιεινή ύπνου.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να:
Πηγαίνουμε για ύπνο μια συγκεκριμένη ώρα
Επιλέγουμε ένα σκοτεινό και δροσερό περιβάλλον
Μην καταναλώνουμε καφέ, αλκοόλ, πολύ αλμυρό φαγητό και υπερβολικά γλυκά σνακ πριν τον ύπνο
Δύο ώρες πριν ξαπλώσουμε να αποφεύγουμε τις οθόνες
Αν πάρουμε όλα αυτά τα μέτρα αλλά εφαρμόσουμε και την τεχνική του «γνωστικού αχταρμά» θα αρχίσουμε να κάνουμε όνειρα γλυκά. Ας εμπιστευτούμε τους ειδικούς.
(Mε πληροφορίες από CNN).