«Ο σοφός δεν στεναχωριέται για αυτά που δεν έχει, αλλά χαίρεται γι’ αυτά που έχει».
Επίκτητος
Μπορεί πλέον να έχουμε περάσει σε μια νέα φάση της πανδημίας, χωρίς lockdown και περιορισμούς, όμως ο φόβος της ασθένειας έχει παραμείνει και στο σκηνικό έχει προστεθεί η αγωνία για την ενεργειακή και οικονομική κρίση, οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία και οποιοδήποτε είδος απώλειας μπορεί να είχε το κάθε άτομο στη ζωή του τα περασμένα χρόνια.
Οι γιορτές – που ούτως ή άλλως για μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων είναι ψυχικά επώδυνες- τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εμποτιστεί από έναν εξαναγκασμό βίωσης μόνο ευχάριστων συναισθημάτων, με αποτέλεσμα αυτήν την περίοδο να παρατηρείται έξαρση της ψυχικής δυσφορίας και αύξηση της αίσθησης της μοναξιάς.
Η εικόνα που προβάλλεται συνήθως αυτές τις μέρες είναι αυτή της ευτυχισμένης οικογένειας που μαζεύεται γύρω από το γιορτινό τραπέζι και περνά υπέροχα, όμως αυτό πολλές φορές απέχει από την πραγματικότητα.
Η ευγνωμοσύνη αυτές τις μέρες
Χριστούγεννα δεν σημαίνει μόνο δώρα και συναντήσεις. Χριστούγεννα σημαίνει αναμνήσεις, θαλπωρή, ψυχική ζεστασιά. Η παραμονή στο σπίτι μπορεί να ενισχύσει επιπλέον την πνευματική και συναισθηματική τους διάσταση και αυτήν της προσφοράς προς τον εαυτό και τους άλλους. Σ’ αυτό το πλαίσιο, μπορεί να φανεί ιδιαίτερα βοηθητική η έκφραση της ευγνωμοσύνης.
Η ευγνωμοσύνη έχει κεντρίσει πολλές φορές το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας και κυρίως τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι έρευνες που αποδεικνύουν τα ευεργετικά της αποτελέσματα. Το γενικό συμπέρασμα των ερευνών είναι πως η έκφραση της ευγνωμοσύνης μπορεί να έχει θετική επίδραση στην ψυχή, στο πνεύμα και στο σώμα (Διδαγγέλου, 2020). Έμφαση έχει δοθεί και στην κοινωνική διάστασή της, με τους επιστήμονες να διατείνονται πως όταν είμαστε ευγνώμονες ωθούμαστε να εξετάσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους και να δούμε αν και πώς μας έχουν υποστηρίξει.
Ο καθηγητής Ρόμπερτ Εμμονς (2003), ένας από τους πιο γνωστούς ειδικούς στο θέμα της ευγνωμοσύνης, υποστηρίζει ότι η ευγνωμοσύνη μάς κάνει να εκτιμούμε την αξία των πραγμάτων -όσο μικρά ή μεγάλα κι αν είναι αυτά- και να μην τα θεωρούμε δεδομένα. Ο ίδιος θεωρεί πως η ευγνωμοσύνη μάς ωθεί στο να είμαστε περισσότερο ενεργοί και να εστιάζουμε στα θετικά γεγονότα, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζονται οι χαρές που παίρνουμε απ’ τη ζωή.
Προσοχή, όμως: οι επιστήμονες τονίζουν ότι ευγνωμοσύνη δεν είναι το να συνειδητοποιεί κανείς ότι είναι καλύτερος από τους άλλους. Μερικές φορές ευχαριστούμε για όσα έχουμε κοιτάζοντας τι δεν έχουν οι άλλοι ή όταν βλέπουμε ότι είναι χειρότεροι από εμάς. Αυτό όμως δεν είναι ευγνωμοσύνη, είναι απλά σύγκριση.
Επιπλέον, για να έχουμε θετικά αποτελέσματα από την ευγνωμοσύνη απαιτείται όχι μόνο η εκτίμηση των θετικών πλευρών μιας κατάστασης, αλλά και ένα βήμα πέρα από αυτό, το να τη δείξουμε ή να την εκφράσουμε. Θα πρέπει, δηλαδή, να προχωρήσουμε και σε πράξεις. Η ευγνωμοσύνη όχι μόνο μας ενθαρρύνει να δούμε τα δώρα που έχουμε λάβει, αλλά και να τα ανταποδώσουμε (Διδαγγέλου, 2020).
Όσον αφορά τους τρόπους έκφρασης της ευγνωμοσύνης, υπάρχουν πολλοί, όπως είναι η λεκτική έκφραση με το να πούμε σε κάποιον πόσο εκτιμούμε κάτι που έκανε ή είπε, η προσφορά ενός δώρου, μια αγκαλιά, μια χειρονομία, οτιδήποτε μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά μας και την εκτίμησή μας.
Ένα άλλος τρόπος έκφρασης της ευγνωμοσύνης είναι το γράψιμο και η τήρηση ημερολογίου ευγνωμοσύνης. Έχει αποδειχτεί πως όταν γράφουμε εκφράζοντας στην ευγνωμοσύνη μας, τα ευεργετικά αποτελέσματα μπορεί να είναι πολλαπλάσια απ’ ό,τι αν απλά γράφαμε ή αν εκφράζαμε μόνο λεκτικά την ευγνωμοσύνη.
Ερευνητές βρήκαν ότι ενήλικες που έγραφαν σε ημερολόγιο ευγνωμοσύνης, έστω και για μία μόνο εβδομάδα, απέκτησαν μεγαλύτερη αισιοδοξία, ασκούνταν περισσότερο, αντιμετώπισαν λιγότερες ασθένειες και σωματικούς πόνους (Emmons & McCullough, 2003).
Ο καθηγητής Θετικής Ψυχολογίας Martin Seligman βρήκε πως όταν συμμετέχοντες σε έρευνά του έγραψαν γράμμα ευγνωμοσύνης προς ένα άτομο που ποτέ πριν δεν το είχαν ευχαριστήσει και του το παρέδωσαν προσωπικά, υπήρξε τεράστια αύξηση της ευτυχίας τους και μάλιστα αυτό διήρκεσε περισσότερο από ένα μήνα (Seligman, Steen, Park & Peterson, 2005).
Σε τελική ανάλυση, η ευγνωμοσύνη είναι στάση ζωής, ένα πρίσμα θετικής οπτικής των όσων συμβαίνουν. Σ’ αυτό το πλαίσιο, είναι σκόπιμο ν’ αναρωτιόμαστε κάθε μέρα ποια είναι η δική μας πράξη ευγνωμοσύνης για σήμερα και να κρατάμε ένα ημερολόγιο ευγνωμοσύνης.
Παρακάτω δίνονται κάποιες προτάσεις για γραπτή έκφραση της ευγνωμοσύνης στις γιορτές:
Κάνε μια λίστα με όλα όσα έχεις αυτές τις γιορτές για τα οποία νιώθεις ευγνωμοσύνη.
Για ποια πράγματα νιώθεις ευγνωμοσύνη για την χρονιά που πέρασε;
Για ποια πράγματα θα ήθελες να νιώσεις ευγνωμοσύνη στο τέλος της νέας χρονιάς;
Γράψε ένα γράμμα σε κάποιον που αισθάνεσαι ευγνωμοσύνη. Αφού το διαβάσεις ξανά, αν θέλεις στείλε το ως δώρο.
Συμπλήρωσε την παρακάτω πρόταση: αυτή ακριβώς την στιγμή είμαι ευγνώμων για…
Κάνε μία λίστα με όλα όσα έχεις και αισθάνεσαι ευγνωμοσύνη. Μπορείς να τη συμπληρώνεις κάθε μέρα με κάτι νέο.
Κάνε μία λίστα με όσες αναμνήσεις σε κάνουν να νιώθεις ευγνωμοσύνη.
Επέλεξε μία στιγμή για την οποία νιώθεις ευγνωμοσύνη και περίγραψέ την με κάθε λεπτομέρεια.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που χαμογέλασες; Πώς μπορείς να εκφράσεις την ευγνωμοσύνη σου γι’ αυτή τη στιγμή;
Με ποιους τρόπους μπορείς να δείχνεις την ευγνωμοσύνη σου στον εαυτό σου;
Με ποιους τρόπους μπορείς να δείχνεις την ευγνωμοσύνη σου στο σώμα σου;
Με ποιους τρόπους μπορείς να δείχνεις την ευγνωμοσύνη σου στα αγαπημένα σου πρόσωπα;
Με ποιους τρόπους μπορείς να θυμίσεις στους άλλους την αξία της ευγνωμοσύνης;
Την Πρωτοχρονιά θα αποχαιρετίσουμε ακόμα μια δύσκολη χρονιά και θα καλωσορίσουμε ένα νέο έτος που δεν γνωρίζουμε τι θα φέρει. Παρ’ όλα αυτά, οι φετινές γιορτές μπορούν να γίνουν αξέχαστες και για ευχάριστους λόγους. Η ελπίδα, η αισιοδοξία και η ευγνωμοσύνη μπορούν να γίνουν οι τρεις μάγοι που θα φωτίζουν τις μέρες των γιορτών και όλο τον υπόλοιπο χρόνο.
Βιβλιογραφία:
Ελληνική
Διδαγγέλου, Δ. (2020). Ευγνωμοσύνη. Για μια ζωή γεμάτη ικανοποίηση. Αθήνα: Καστανιώτης.
Διδαγγέλου, Δ. (2021). Κάθε μέρα κι ένα ευχαριστώ. Αθήνα: Καστανιώτης.
Αγγλική
Emmons, R., McCullough, M.E. (2003). Counting blessings versus burdens: An experimental investigation of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal of Personality and Social Psychology, 84(2), 377-389.
Lyubomirsky, S. (2008). The how of happiness: A scientific approach to getting the life you want. New York: Penguin Press.
Pennebaker, J.W. (2004). Writing to heal: A guided journal for recovering from trauma and emotional upheaval. Oakland CA: New Harbinger Publications.
Seligman, M. E. P., Steen, T., Park, N., Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: Empirical validation of interventions. American Psychologist, 60 (5): 410-421.