Στον παγκόσμιο χάρτη του επιχειρείν, περίοπτη θέση κατέχουν, για τη μεγάλη τους εμβέλεια και ευρηματικότητα, η ελληνική έμπορο-επιχειρηματική διασπορά του μακρύ 19ου αιώνα και ιδιαίτερα η ελληνόκτητη ποντοπόρος ναυτιλία του 20ού και του 21ου αιώνα. Η ελλαδική επιχειρηματικότητα, από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους ως και τις παραμονές της Κρίσης ‒ίσως λόγω της έντονης κατά βάση εσωστρέφειάς της‒ δεν τράβηξε το διεθνές ενδιαφέρον. Ωστόσο, στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα κάτι αλλάζει!
Μέσα στην οδύνη και τις αντιξοότητες της δεκαετούς Κρίσης, καθώς το ΑΕΠ και η εικόνα της Ελλάδας καταρρακωνόταν, εμφανίστηκε ένα «ανέλπιστο» μικρό οικονομικό θαύμα το οποίο τράβηξε αμέσως το διεθνές ενδιαφέρον. Αυτό το «θαύμα» ήταν η γέννηση ‒εκ του μηδενός‒ ενός δυναμικού και ευέλικτου οικοσυστήματος startup(per)s, στο επίκεντρο του οποίου βρισκόταν η καινοτομία και εξωστρέφεια.
Στο σύντομο αυτό άρθρο, θα παρουσιάσουμε κάποια από τα βασικά ευρήματα της λεπτομερούς χαρτογράφησης του οικοσυστήματος της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων για την περίοδο της Κρίσης (2010-2016) που υλοποιείται στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης του ΟΠΑ, από το 2016 και ύστερα, και αφορά ένα δείγμα 255 startups και των 443 ιδρυτών τους που φιλοξενήθηκαν στις επτά σημαντικότερες θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας της επταετούς αυτής περιόδου. Αφού αναφερθούμε επιγραμματικά στο συνολικό δείγμα, θα επικεντρωθούμε στις εκκολαπτόμενες startups επιχειρήσεις που είχαν εξωστρέφεια, για τον λόγο ότι η επαύξηση της διεθνοποιημένης επιχειρηματικότητας θεωρείται εθνική προτεραιότητα δεδομένου του χρόνιου ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας.
Γενικά χαρακτηριστικά του οικοσυστήματος των startups επιχειρήσεων
Όπως φάνηκε μέσα από την έρευνα, το οικοσύστημα αυτό είναι ευέλικτο, καθώς ανταποκρίθηκε/αντέδρασε έγκαιρα στις ποικίλες μεταβαλλόμενες οικονομικές και θεσμικές συνθήκες αυτής της επταετούς περιόδου. Ας πούμε όμως λίγα λόγια για το προφίλ των startup(per)s.
Από τη μία, σκιαγραφήσαμε το προφίλ του/ης επιχειρηματία, που ήταν κατά βάση νεανικής ηλικίας (20-29), με υψηλή μόρφωση, κοσμοπολίτης/ισσα και με ένα ευρύ συνδυασμό δεξιοτήτων. Από την άλλη, οι εκκολαπτόμενες startups ήταν καινοτόμες και χαρακτηρίζονταν σε μεγάλο ποσοστό από high-tech μεθόδους παραγωγής (διαδικασία παραγωγής, business model κ.τ.λ.), ακόμα και σε παραδοσιακούς κλάδους και δραστηριότητες, ενώ το B2C (Business to Consumer) ήταν παρών σε σημαντικό βαθμό, χωρίς βέβαια να απουσιάζει και το B2B (Business to Business) και ο συνδυασμός τους. Τέλος, στο νέο μοντέλο καθίσταται σημαντική και άξια σχολιασμού η απουσία του οικογενειακού στοιχείου, παράγοντας ο οποίος έρχεται σε αντίθεση με τις ως επί το πλείστον παραδοσιακές οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα.
Τα χαρακτηριστικά των διεθνοποιημένων startups
Περίπου το ένα τρίτο του δείγματός μας είχε μια διεθνοποιημένη παρουσία (όπως 100mentors, Rtsafe, Owiwi κτλ), εφόσον είχε καταφέρει να εξασφαλίσει πελάτες στο εξωτερικό, ενώ κάποιες από αυτές ήταν born globals (δηλαδή εγχειρήματα προσανατολισμένα εξαρχής αποκλειστικά προς τη διεθνή αγορά), στοιχείο αρκετά ενδιαφέρον, αν αναλογιστούμε ότι το δείγμα αφορούσε startups επιχειρήσεις αρχικών σταδίων.
Ας δούμε, λοιπόν, τι διαφορετικό παρουσίαζαν οι startups επιχειρήσεις που έχουν πελάτες στο εξωτερικό συγκριτικά με το συνολικό πληθυσμό των startups του δείγματός μας.
Για τους ιδρυτές: Οι περισσότεροι ιδρυτές ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 30-39, για τους οποίους τα οικονομικά και η πληροφορική συνιστούν τις πιο δημοφιλείς σχολές των σπουδών τους. Επίσης, ιδιαίτερο γνώρισμα των ιδρυτών είναι η έντονη εμπειρία τους στο εξωτερικό, στοιχείο το οποίο ενδεχομένως τους διευκόλυνε να βρουν πελάτες στη διεθνή αγορά.
Για την επιχείρηση: Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, καταγράφηκαν αισθητά λιγότερες startups με έδρα την Αθήνα, με πιο έντονη την παρουσία τους στην επαρχία και στο εξωτερικό. Θεματικά, οι περισσότερες σχετίζονται με τη γεωργία, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (software-hardware) και την εκπαίδευση. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η παρουσία τους στον κλάδο των high tech προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής, με λίγο μεγαλύτερο βαθμό Β2C, στοιχείο λογικό μιας και αυτό αποτελεί βασικό γνώρισμα για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Τέλος, παρατηρήθηκε ότι οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις έχουν πιο μεγάλη βιωσιμότητα.
Τελικά σχόλια με το μάτι στραμμένο στο αύριο
Αξιολογώντας τα στοιχεία της ανάλυσης για την περίοδο της Κρίσης και με στόχο τη δημιουργία προτάσεων πολιτικής, θεωρούμε ότι:
-Η εξωστρέφεια δεν είναι τυχαίο αποτέλεσμα, καθώς προϋποθέτει κάποιες ειδικές δεξιότητες των ιδρυτών αλλά και την πιο τεχνική κατεύθυνση των εγχειρημάτων τους, παρά την αδυναμία πιο ισχυρής παρουσίας τους σε B2Β δράσεις.
-Επίσης, η εξωστρέφεια συνδέεται με την αυξημένη βιωσιμότητα.
-Η γεωγραφική κατανομή των διεθνοποιημένων startups στον ελλαδικό χώρο παρουσιάζει ενδιαφέρον και χρήζει περισσότερης ανάλυσης. Ας αρκεσθούμε εδώ στο σχόλιο ότι η κινητικότητα στο επίπεδο του επιχειρείν δείχνει ότι «Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα».
Αυτό τον καιρό, γίνονται σημαντικές ανακατατάξεις στο οικοσύστημα των startups επιχειρήσεων, λόγω του κλυδωνισμού που έχει επιφέρει η νόσος COVID-19. Ιδιαίτερα θετικό για τις μακροχρόνιες προοπτικές του νέου επιχειρείν είναι η ταχύτατη αναταπόκριση από σημαντική μερίδα του οικοσυστήματος στην προκαλούμενη ανάγκη για την υιοθέτηση και επέκταση της ψηφιοποίησης. Μπορούμε να πούμε ότι η πανδημία έχει λειτουργήσει ως επιταχυντής της δημιουργικότητας στις νεοφυείς επιχειρήσεις. Ευελπιστούμε δε στην αύξηση του brain gain, ώστε να έρθουν νέα άτομα με πείρα από ξένες αγορές, και προσδοκούμε το νέο πλαίσιο μεταρρυθμιστικών αλλαγών να ενδυναμώσει την ίδρυση, λειτουργία και εξωστρέφεια και διεθνοποίηση των startups.
Οψόμεθα!
Η έρευνα είναι διαθέσιμη εδώ