Τα δημοτικά συμβούλια συνήθως ελέγχονται από αδιάφορους, ανεπαρκείς ή και διεφθαρμένους συμβούλους.
Παρά ταύτα είναι δημοκρατικά εκλεγμένοι. Βέβαια, εξαρτάται από το πώς ορίζει κανείς τη δημοκρατία. Γιατί είναι το ποσοστό συμμετοχής του κόσμου στις αυτοδιοικητικές εκλογές που καθορίζει πόσο αληθινά αντιπροσωπευτικές είναι. Στον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών, στις 26 Μαΐου 2019, η συμμετοχή ήταν 58,43% και στον δεύτερο γύρο 41,89%. Αντίστοιχα, στον πρώτο γύρο των δημοτικών εκλογών, η συμμετοχή έφτασε το 59,02%, ενώ στις 2 Ιουνίου το ποσοστό συμμετοχής ήταν 44,83%.
Από αυτούς που ψηφίζουν, οι περισσότεροι το θεωρούν ως ένα είδος γκάλοπ για τους πραγματικούς πολιτικούς ηγέτες που βρίσκονται στην κεντρική διοίκηση, δηλαδή στην κυβέρνηση. Εντούτοις παραμένουν εκπρόσωποι των δημοτών. Ή μήπως όχι; ποιος δημότης ξέρει ποιοι είναι οι δημοτικοί σύμβουλοι του Δήμου του; σχεδόν κανείς. Οι δημοτικοί σύμβουλοι που το ξέρουν αυτό, γνωρίζουν επίσης ότι μπορούν να διανύσουν μια θητεία χωρίς καμία λογοδοσία, επιχορηγούμενης από τα χρήματα των δημοτών.
Το πρόβλημα με την τοπική αυτοδιοίκηση είναι ότι δεν εκπροσωπεί πραγματικά το λαό. Οι σύμβουλοι, αντί να χειρίζονται τα πράγματα προς όφελος των δημοτών, τα χειρίζονται για να εδραιώσουν τη δική τους εξουσία, ευκολία και όφελος. Δήμοι των 60.000 και πλέον δημοτών είναι υπερβολικά μεγάλοι για να μπορεί ο εκάστοτε δημότης να γνωρίζει πραγματικά τον δήμαρχο του ή το δημοτικό σύμβουλο που υποτίθεται ότι τον εκπροσωπεί. Μοιραία λοιπόν οι δημότες αποφασίζουν βασισμένοι σε αυτό που προβάλλεται στα κοινωνικά δίκτυα, στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο, και τα υπόλοιπα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ακριβώς όπως γίνεται και με τους βουλευτές.
Η λύση φυσικά δεν είναι να αποδυναμωθεί η τοπική αυτοδιοίκηση αφαιρώντας της πόρους και εξουσίες, αλλά να επιστραφεί η εξουσία στους απλούς δημότες και να απομακρυνθεί από τους κομματικούς μηχανισμούς των δημοτικών παρατάξεων, ώστε να είναι πραγματικά υπόλογη στους δημότες της.
Μια λύση θα ήταν να δημιουργηθούν σε κάθε μεγάλο Δήμο, μικρές εκλογικές περιφέρειες της τάξης των 300 νοικοκυριών. Αυτές, θα μπορούν να εκλέξουν το δικό τους μικρό συμβούλιο, όπως σε ένα χωριό. Ο πρόεδρος του συμβουλίου θα είναι ο εκπρόσωπος τους στο Δήμο. Έτσι θα προέκυπταν περίπου 500 σύμβουλοι ανά Δήμο. Αυτοί με τη σειρά τους θα μπορούσαν να εκλέξουν ένα εκτελεστικό συμβούλιο. Με αυτό τον τρόπο ο Δήμος θα αποκτούσε κάτι σαν «Δημοτική Βουλή» και «Δημοτική Κυβέρνηση». Μόνο που στην περίπτωση αυτή και σε αντίθεση με την κεντρική διοίκηση, η κυβέρνηση θα εκλεγόταν από τη βουλή. Έτσι ώστε κάθε σύμβουλος να είναι συνεχώς σε άμεση επαφή με τους δημότες που τον ψήφισαν και να λογοδοτεί. Αυτό σημαίνει αληθινή δημοκρατία.
Από τη στιγμή βέβαια που θα καταφέρεις να δημιουργήσεις γνήσια δημοκρατικές τοπικές κοινωνίες, το πράγμα δεν θα μείνει εκεί. Μόλις εδραιωθούν, θα απαιτήσουν μεγαλύτερες εξουσίες. Οι πολιτικοί της κεντρικής διοίκησης, η κυβέρνηση με άλλα λόγια, θα φοβηθούν να τις κρατήσουν για τον εαυτό τους, κι έτσι θα προκύψει αντιπροσωπευτική περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Με αυξημένες πλέον εξουσίες και αρμοδιότητες, οι οποίες μοιραία θα αφαιρεθούν από την κεντρική διοίκηση. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο βουλευτές και κυρίως υπουργοί, θα διαπιστώσουν ότι έχουν πλέον μειωμένες εξουσίες σε σχέση με πριν.
Οι εκάστοτε κυβερνήσεις, όπως και η αντιπολίτευση, αξιωματική και ελάσσονα, δεν είναι παρά μηχανισμοί εξουσίας που διαταράσσονται κάθε 4 χρόνια από τις εκλογές. Εδώ και πολλές δεκαετίες, οι εκλογείς βαθμιαία αποκλείονται από την διακυβέρνηση της χώρας σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Η συμμετοχή τους περιορίζεται απλώς στο ποιους θα ψηφίσουν κάθε 4 χρόνια από έναν κατάλογο ο οποίος τους παρουσιάζεται χωρίς εκείνοι να έχουν κανένα λόγο στην κατάρτισή του.
Από την άλλη οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι, η τοπική αυτοδιοίκηση κατά κανόνα είναι αναποτελεσματική αν όχι και διεφθαρμένη. Τόσο πολύ μάλιστα, που όλος ο κόσμος το ξέρει. Γι’ αυτό άλλωστε τις σημαντικότερες εξουσίες εξακολουθεί να τις διατηρεί η κεντρική διοίκηση έχοντας αφήσει τις πιο ασήμαντες στην αρμοδιότητα των Δήμων. Έστω και έτσι όμως, ακόμα και με αυτές της μικρές εξουσίες που ακόμα έχουν οι Δήμοι, είναι καιρός να περάσουμε σε ένα πιο δημοκρατικό μοντέλο εκπροσώπησης των δημοτών. Απειλή για την κεντρική διοίκηση δεν υπάρχει λόγω των μειωμένων εξουσιών της, οπότε ο δρόμος θεωρητικά τουλάχιστον, είναι ανοιχτός, την επόμενη φορά έστω, για να γίνουν οι τομές που χρειάζονται, έτσι ώστε να περάσουμε στον σταδιακό εκδημοκρατισμό της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αυτό θα απαιτήσει και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών η οποία δεν είναι καθόλου βέβαιη.