Πρόσφατα, με τη βοήθεια επιστημόνων υπό την επίβλεψη της ερευνητικής ομάδας SmartRue του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, και εκ μέρους του European Climate Foundation (ECF), το ελληνικό γραφείο της Greenpeace πραγματοποίησε μία εκτενή μελέτη και δημιουργήσαμε σενάρια για την ενεργειακή μετάβαση στα Ιόνια νησιά, συγκεκριμένα στην Κέρκυρα και την Ζάκυνθο.
Όμως, επικεντρωθήκαμε σε μία δίκαιη μετάβαση, σε αυτή που προέρχεται από την ίδια την κοινότητα, με τοπική ιδιοκτησία των έργων ανανεώσιμης ενέργειας, συμμετοχή των πολιτών και διαμοιρασμό των οφελών στην κοινωνία.
Σε μία χώρα σαν τη δική μας, που περίπου το 19% της συνολικής επιφάνειας αποτελείται από τα νησιά μας, η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να γίνει με τρόπο που κανένα νησί και κανένας κάτοικος δεν θα μείνει πίσω.
Η γεωλογική μορφολογία της χώρας μας είναι κάτι που πρέπει να ληφθεί υπόψη από αυτή και τις επόμενες κυβερνήσεις ώστε να φροντίσουν η μετάβαση σε χαμηλές εκπομπές άνθρακα και σε πηγές καθαρής ενέργειας να γίνει δίκαια, γρήγορα, και κυρίως με τη συμμετοχή της ίδιας της κοινωνίας.
Για να κάνουμε λοιπόν μία σωστή και ολοκληρωμένη μελέτη, ρωτήσαμε και τους ίδιους τους κατοίκους των νησιών! Σε διαδικτυακή έρευνα που πραγματοποιήσαμε από τον Οκτώβριο του 2020 ως τον Φεβρουάριο του 2021, ρωτήσαμε τη γνώμη των κατοίκων σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις ενεργειακές κοινότητες.
Συγκεντρώσαμε 173 ολοκληρωμένες απαντήσεις: 42 από την Ζάκυνθο και 131 από την Κέρκυρα. Η πλειοψηφία των απαντήσεων προήλθε από γυναίκες (52%) και από τις ηλικίες 35-44 (40,4%), ενώ το 50,8% είχε πτυχίο πανεπιστημίου και εργάζεται με πλήρη απασχόληση (39,8%). Τέλος, η συντριπτική πλειοψηφία, δηλαδή το 81,5%, ήταν οικιακοί καταναλωτές ενέργειας.
Ένα εύρημα που μας εντυπωσίασε είναι ότι παρά το ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιο για τις ενεργειακές κοινότητες, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (43,93%) δεν ήξερε τίποτα για αυτές!
Ταυτόχρονα, το 52,6% δεν έχει απολύτως καμία πληροφορία για το αν υπάρχουν ή όχι πρωτοβουλίες στους δήμους τους για την ανανεώσιμη ενέργεια. Τι σημαίνουν τα παραπάνω;
Δυστυχώς, ότι ενώ υπάρχει η νομοθεσία και οι προϋποθέσεις για πολλούς πολίτες να δημιουργήσουν ενεργειακές κοινότητες, οι ιθύνοντες δεν έχουν φροντίσει για την επαρκή και ολοκληρωμένη ενημέρωση και εμπλοκή των πολιτών σε αυτές. Αν τα πράγματα ήταν αλλιώς, πολύ πιθανόν να είχαμε δεκάδες περισσότερες ενεργειακές κοινότητες στη χώρα, από τους πολίτες για τους πολίτες!
Το καλό νέο είναι ότι αφού δώσαμε στους συμμετέχοντες έναν σύντομο ορισμό για τα έργα ενεργειακών κοινοτήτων, είδαμε ότι φαίνονται πρόθυμοι να συμμετέχουν σε ένα τέτοιο έργο στο μέλλον.
Το 41,86% απάντησε ότι σίγουρα θα συμμετέχει, ενώ το 45,35% απάντησε “ίσως”. Επίσης, το 86,12% των ερωτηθέντων έχει θετική (49,13%) ή πολύ θετική (36,99%) γνώμη για την ανανεώσιμη ενέργεια. Η πλειοψηφία (70,52%) πιστεύει ότι το δυναμικό ανανεώσιμης ενέργειας στα νησιά τους πρέπει να αξιοποιηθεί.
Το πιο σημαντικό απ’ όλα; Οι πολίτες θέλουν να πάρουν την ενέργεια στα χέρια τους! Το 39,88% των ερωτηθέντων προτιμά να έχει τον κεντρικό ρόλο στην παραγωγή η ίδια η τοπική κοινωνία, μέσα από συνεργασίες, και να δημιουργηθούν μικρότερες ενεργειακές κοινότητες μαζί με ανθρώπους από τον ευρύτερο κύκλο φίλων και συγγενών.
Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι το μοντέλο του “business as usual”, με τον ιδιωτικό τομέα να κυριαρχεί στο έργο, είναι η επιλογή με τη μικρότερη αποδοχή: μόλις το 4,05% πιστεύει ότι τον κεντρικό ρόλο στην παραγωγή ενέργειας πρέπει να έχει ο ιδιωτικός τομέας.
Με βάση και τη γνώμη των πολιτών λοιπόν, για να επιτευχθεί ο στόχος για τη συμμετοχή της ανανεώσιμης ενέργειας στην ηλεκτρική ζήτηση και στα δύο νησιά, και λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική απαιτούμενη εγκατεστημένη ισχύ ανά τεχνολογία, τα αρχικά κόστη της επένδυσης και την έκταση που απαιτείται για την εγκατάσταση, καταλήξαμε στα παρακάτω δύο σενάρια:
Τα Ιόνια νησιά έχουν καλό δυναμικό ηλιακής ενέργειας, άφθονη διαθέσιμη γη καθώς και επαρκές κτιριακό περιβάλλον για να υποστηρίξουν την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών. Επιπλέον, οι πολυάριθμες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που λειτουργούν στον τουριστικό τομέα των νησιών μπορούν να παρέχουν εύκολα χώρο για εγκαταστάσεις Φ/Β. Έτσι θα έχουν άμεσο οικονομικό όφελος, μειώνοντας τους λογαριασμούς ρεύματός τους και δημιουργώντας ένα βιώσιμο προφίλ για τις επιχειρήσεις τους.
***