Υπάρχουν σαφείς δείκτες ότι βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια μιας παγκόσμιας ενεργειακής επανάστασης που έχει το μέγεθος της βιομηχανικής επανάστασης και την ταχύτητα της ψηφιακής εξέλιξης. Οι γιγάντιες μεταβολές των παγκόσμιων ενεργειακών συστημάτων που εδραιώνονται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ηλεκτρικά οχήματα, θα έχουν τεράστιες επιδράσεις σε οικονομικό, επιχειρηματικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Πλέον οι μεταβολές του ενεργειακού τομέα και των μεταφορών γίνονται ταυτόχρονα, συνδέονται άμεσα και δείχνουν να επηρεάζουν εμφανώς την αγορά.
Tο 2017, η πτώση των τιμών της ανανεώσιμης ενέργειας και ιδιαίτερα της ηλιακής ήταν θεαματική. Στην Αμερική από το 2009 έως το 2017 η Μεγαβατώρα μειώθηκε κατά 70% από τα 350 στα 50 δολάρια. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (World Economic Forum), o άνθρακας σήμερα κοστίζει διπλάσια τιμή συγκριτικά με την ηλιακή και αιολική ενέργεια. Ανάλογες τιμολογιακές μεταβολές παρουσιάζουν και τα ηλεκτρικά οχήματα όπως αναφέρει η έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας 2017 (International Energy Agency, ΙΕΑ).
H κλιματική αλλαγή είναι ένας σημαντικός παράγοντας που ασκεί πίεση στη μεταστροφή αυτή, με την κατανάλωση και παραγωγή ενέργειας να ευθύνονται για τα δύο τρίτα των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι θερμοκρασίες έχουν ήδη αυξηθεί περισσότερο από 1 βαθμού Κελσίου και η Συμφωνία του 2015 στο Παρίσι για τον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς, αποτέλεσε σημαντικό σημείο καμπής στον ενεργειακό τομέα. Πλέον οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης έχουν ενσωματώσει στην ατζέντα τους εθνικές πολιτικές κατευθύνσεις για τη μείωση των εκπομπών σε όλο το ενεργειακό φάσμα.
Μαθήματα από το Ηνωμένο Βασίλειο
Ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε ενέργεια αποτελεί μια από τις σημαντικότερες απειλές για την τη βιωσιμότητα της οικονομίας και την κοινωνική ευημερία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα. Οι υψηλές τιμές στην προμήθεια και παραγωγή ενέργειας προβλέπεται να συνεχίσουν ανοδική πορεία, ενώ η χρήση των ορυκτών καυσίμων καθίσταται πλέον μη βιώσιμη λύση. Πρόκειται για μια ζοφερή εικόνα, καθώς οι πολιτικές κατευθύνσεις και στρατηγικές φαίνεται για την ώρα να βρίσκονται σε αδιέξοδο για το μέλλον της ενεργειακής υποδομής στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Την ίδια στιγμή που οι πόροι της Ελλάδας της επιτρέπουν να αποτελέσει κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, το Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε αρκετά ώριμο, αναλαμβάνοντας τον έλεγχο του δικού του ενεργειακού μέλλοντος και επενδύοντας στο βιώσιμο μοντέλο της αποκεντρωμένης ενέργειας.
Η αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (Decentralised energy) αναφέρεται στην ενέργεια που βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές και δεν εξαρτάται από το κύριο δίκτυο. Μπορεί επίσης να συμπεριλαμβάνει την παραγωγή ενέργειας από τα απόβλητα, την ταυτόχρονη παραγωγή θερμότητας και ενέργειας, τη τηλεθέρμανση και τηλεψύξη, καθώς και τη βιομάζα, τη γεωθερμική και ηλιακή ενέργεια. Το μοντέλο αυτό αποσκοπεί στη μείωση των τιμών παραγωγής, βελτιώνει την ενεργειακή ασφάλεια, περιορίζει τον άνθρακα και κάνει τις τοπικές κοινότητες βιώσιμες και ανθεκτικές. Σε πρακτικό επίπεδο η αποκεντρωμένη ενέργεια εξυπηρετεί από ένα κτίριο ή μια κοινότητα, έως και την ηλεκτροδότηση μιας ολόκληρης πόλης.
Και ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο ίσως να μην έχει τον περισσότερο ήλιο, έχει ένα από τα καλύτερα αιολικά συστήματα στον κόσμο. Η τιμή της αιολικής ενέργειας, υποστηριζόμενη από κρατική χρηματοδότηση, συνεχίζει να μειώνεται δραματικά. Υπάρχει μια ευρεία πολιτική συναίνεση ότι η δράση για το κλίμα αποτελεί προτεραιότητα, τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά. Όπως επεσήμανε η κ. Claire Perry, υπουργός Ενέργειας, υπάρχουν δύο μόνο χώρες στον κόσμο που κάνουν αρκετά για τη μεταβολή στο μοντέλο της αποκεντρωμένης ενέργειας που ανταποκρίνεται στον παγκόσμιο στόχο των 2 βαθμών Κελσίου, η Κίνα και το Ηνωμένο Βασίλειο. Να τονίσουμε ότι η Βρετανία είναι σήμερα παγκόσμιος ηγέτης στη δράση για την κλιματική αλλαγή και το 2008 κατέστη το πρώτο έθνος παγκοσμίως που θέσπισε έναν εθνικό νόμο για την αλλαγή του κλίματος και την κατάργηση του άνθρακα.
Επιχειρηματικές ανάγκες
Οι άνθρωποι τόσο σε κοινωνικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο, διευρύνουν τις ενεργειακές τους απαιτήσεις καθιστώντας αναγκαία την ανταπόκριση των κρατών να εναρμονιστούν με τις σύγχρονες ενεργειακές τάσεις. Είναι πλέον κρίσιμο ζήτημα για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων να μεταβούν στο νέο και αυτόνομο μοντέλο ενέργειας.
Οι πιο σημαντικοί ηγέτες των παγκόσμιων επιχειρήσεων έχουν δεσμευτεί να επιτύχουν ολοκληρωτικά τους στόχους για το κλίμα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Περισσότεροι από 130 κορυφαίοι οργανισμοί προσχώρησαν στην πρωτοβουλία RE100 (100% Renewable Power) της Climate Group, από τη BMW και τη Citi Bank έως την Marks & Spencer και την BT Group.
Μια εκθετική καμπύλη τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της τηλεόρασης, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων, δεν είναι φυσικά μοναδική στη σύγχρονη οικονομία μας. Οι αλλαγές στην ενέργεια θα είναι εξίσου ισχυρές με αυτές της κινητής και ψηφιακής επανάστασης. Θα υπάρξουν αναμφίβολα όμοιοι νικητές και ηττημένοι όταν πρόκειται για τον παγκόσμιο μετασχηματισμό της ενέργειας. Εκείνοι που θα ξεχωρίσουν, είναι οι προμηθευτές ή παραγωγοί που θα εντάξουν στις υπηρεσίες τους καινοτόμα προγράμματα διανομής και διαχείρισης ενέργειας και θα αξιοποιήσουν νέες ευκαιρίες με τεράστιες δυνατότητες.
Ποια θα είναι η στάση της Ελλάδας στην ενεργειακή μετάβαση;
Είναι σαφές ότι η χώρα χρειάζεται ριζική μεταρρύθμιση στον τρόπο με τον οποίο εκμεταλλεύεται και παράγει ενέργεια. Οποιαδήποτε επένδυση σε υποδομές αντανακλά χρηματοδοτικά προβλήματα. Μια από τις προκλήσεις της Ελλάδας για την αποκεντρωμένη ενέργεια είναι να «ξεκλειδώσει» τις ιδιωτικές επενδύσεις. Η θέσπιση νέων ρυθμιστικών μέτρων για επενδύσεις σε βιώσιμα μοντέλα θα συμβάλει στην προσέλκυση θεσμικών επενδυτών. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας μια άκρως θετική συνεργασία μεταξύ δημόσιου τομέα και ιδιωτικών επενδυτών. Τέτοιες επενδύσεις περιλαμβάνουν βιώσιμα και εμπορικού ενδιαφέροντος έργα που δεν αποφέρουν μόνο έσοδα στη χώρα αλλά αποσβένουν τη δαπάνη σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό περιθώριο. Ο δημόσιος τομέας επομένως είναι το κλειδί για την απελευθέρωση της ενεργειακής ανάπτυξης.
Δεδομένου ότι οι ενεργειακές εταιρείες επικεντρώνονται στην παραγωγή ή τη διανομή ενέργειας ως κύρια δραστηριότητά τους, υπάρχουν σπάνια πόροι για την εκτίμηση της κλιματικής αλλαγής. Με την πλήρη ή μερική χρηματοδότηση έργων, τη χρήση αποθεματικών κεφαλαίων ή φθηνού δημόσιου δανεισμού, οι πάροχοι ενέργειας θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν μια νέα ροή εσόδων μέσω της παραγωγής και της πώλησης ενέργειας χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) μπορεί να θέσει νέους όρους με μεγάλα αναπτυξιακά περιθώρια, όσον αφορά θέματα προμήθειας, εμπορίας και τιμολόγησης.
Το βασικό εμπόδιο για τη μαζική αφομοίωση της αποκεντρωμένης ενέργειας δεν είναι η έλλειψη τεχνογνωσίας. Είναι εμπόδιο θεσμικό. Υπάρχει σημαντική αδυναμία σχεδιασμού και στρατηγικής, έλλειψη συντονισμού και ανεπαρκής αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων στον δημόσιο τομέα. Οι φορείς ενέργειας δεν κατανοούν ακόμη το ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν στα προγράμματα ανάπτυξης και υλοποίησης αναπτυξιακών έργων. Ενώ υπάρχει έλειψη πολιτικής βούλησης, υπάρχει και έλλειψη οράματος και ενθουσιασμού για να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία.