Είναι εύκολο να κουλουριαστούμε και να ξεχαστούμε διαβάζοντας ένα βιβλίο ή παρακολουθώντας μια σειρά στο Netflix όταν ο καιρός έξω είναι κακός. Ποιος θέλει να πάει για πεζοπορία ή να βγει στον κήπο όταν έχει κεραυνούς και βροντές;
Αλλά γίνεται να το ζούμε «τεμπέλικα» όταν έξω είναι χαρά θεού; Να μην «εκμεταλλευτούμε» δηλαδή τον ηλιόλουστο καιρό; Αυτή η σκέψη μπορεί να επηρεάσει τη διάθεσή μας και να μας κάνει να νιώθουμε άσχημα για τον εαυτό μας.
Εάν αισθανόμαστε ένοχοι με το να χαλαρώνουμε σε εσωτερικούς χώρους όταν ο καιρός είναι υπέροχος, δεν είμαστε οι μόνοι. Η ”ενοχή της ανεκμετάλλευτης λιακάδας” και η αυτοεπιβαλλόμενη ντροπή που νιώθουμε όταν μένουμε μέσα μια ηλιόλουστη μέρα, είναι μια κοινή εμπειρία.
«Ο όρος ”ενοχή της ανεκμετάλλευτης λιακάδας” έγινε viral τη φετινή άνοιξη στο TikTok και περιγράφει ένα κοκτέιλ συναισθημάτων ενοχής, άγχους, λύπης, FOMO (Fear Of Missing Out δηλαδή ο Φόβος ότι απουσιάζουμε από κομβικά γεγονότα) και για μερικούς ανθρώπους, ακόμη και ντροπής», εξηγεί στην HuffPost η Έμιλι Χεμεντίνγκερ, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο. «Επίσης μπορεί να καταλήξουμε να πιστεύουμε ότι δεν αξίζουμε ως άτομα επειδή δεν είμαστε παραγωγικοί και χάνουμε τον καιρό μας άδικα», προσθέτει η ειδικός.
Γιατί νιώθουμε ένοχοι όταν θέλουμε να αράξουμε μέσα μια ηλιόλουστη μέρα
«Όταν είναι ωραία έξω, οι άνθρωποι τείνουμε να νιώθουμε ότι πρέπει να αξιοποιούμε την ημέρα στο έπακρο. Και αν δεν το κάνουμε, τότε μπορεί να αισθανόμαστε ότι απογοητεύουμε τον εαυτό μας ή ότι δεν τον φροντίζουμε», επισημαίνει ο Δρ. Γκάλι Σαλτς, κλινικός καθηγητής ψυχιατρικής στο NewYork-Presbyterian.
Ένας άλλος παράγοντας που συμβάλλει στο αίσθημα ενοχής είναι η πεποίθηση ότι οι ηλιόλουστες μέρες είναι περιορισμένες. Και ενώ κάτι τέτοιο φυσικά δεν ισχύει, αυτή η νοοτροπία μας κάνει να νιώθουμε ακόμη πιο απαίσια, αν αφήσουμε έστω και μια ηλιόλουστη μέρα να πάει «χαμένη».
Δηλαδή η ενοχή είναι ένα άχρηστο συναίσθημα;
Φυσικά και όχι. Η ενοχή, σε πολλές περιπτώσεις, είναι χρήσιμη: Μπορεί να μας θυμίσει ότι πρέπει να δουλέψουμε με τον εαυτό μας, να ζητήσουμε συγγνώμη για κάτι που είπαμε ή να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας.
Αλλά σε άλλες καταστάσεις, όπως αυτή που συζητάμε εδώ, το μόνο που καταφέρνει η ενοχή, είναι να μας προκαλέσει σύγχυση και άγχος.
Και ποιος είναι ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε όλο αυτό;
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η εμμονή της σύγχρονης κοινωνίας με την παραγωγικότητα εντείνουν τις ενοχές μας όταν μένουμε μέσα, ενώ έξω έχει ηλιοφάνεια. Με άλλα λόγια η κοινωνία δεν επιβραβεύει την παραγωγικότητα μόνο στην εργασία, αλλά σε όλους τους τομείς της ζωής και αυτό επιδεινώνει την ενοχή λόγω ηλιοφάνειας.
Άλλωστε, από παιδιά, μας λένε να μην χάνουμε χρόνο, να μην καθόμαστε. Διαφορετικά, θεωρούμαστε τεμπέληδες. Όλη αυτή η πίεση, από ό,τι φαίνεται έχει αντίκτυπο και στην ενήλικη ζωή. Έτσι, πολλοί άνθρωποι καταλήγουμε να εξισώνουμε την αυτοεκτίμησή μας με το πόσο απασχολημένοι είμαστε, το τι πετυχαίνουμε και το τι βλέπουν οι άλλοι σε εμάς.
Και ενώ η αγωνία της ασταμάτητης «συλλογής» επιτευγμάτων, περιουσιών, εμπειριών, αναμνήσεων είναι κοινή, μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην κατάθλιψη. Και το γεγονός ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας βομβαρδίζουν με εικόνες και βίντεο άλλων ανθρώπων που απολαμβάνουν τον καλό καιρό, δεν βοηθά. Γιατί συνήθως βλέπουμε φωτογραφίες φίλων που πηγαίνουν βόλτα με τα ποδήλατα ή για πικνίκ στα πάρκα. Σπάνια θα δούμε ανάρτηση από κάποιον που περνά μια έναστρη καλοκαιρινή νύχτα βλέποντας ταινία στο σαλόνι.
Πέρα λοιπόν από τις εσωτερικευμένες καπιταλιστικές αξίες της παραγωγικότητας και αποφυγής της σπατάλης χρόνου, όταν βλέπουμε τους άλλους να κάνουν περιπετειώδη πράγματα, αυτό ξυπνά την ανθρώπινη ανάγκη μας να γίνουμε και εμείς ένα με το πλήθος που γιορτάζει την καλοκαιρία. Ιδίως αν είμαστε άτομα επιρρεπή στο άγχος και την κατάθλιψη και συγκρίνουμε συχνά τον εαυτό μας με άλλους ανθρώπους. Σε αυτή την περίπτωση η αρνητική αυτοκριτική μπορεί να γίνει αφόρητη.
Πώς θα αντιμετωπίσουμε την ενοχή της ανεκμετάλλευτης λιακάδας
1. Αρχικά συνειδητοποιούμε τι ακριβώς νιώθουμε
Αρχικά, πρέπει να καταλάβουμε γιατί νιώθουμε ένοχοι που μένουμε σε εσωτερικούς χώρους. Βιώνουμε το περίφημο FOMO (τη σημασία του οποίου εξηγούμε παραπάνω) ή ανησυχούμε ότι δεν θα έχουμε άλλη ευκαιρία να βρεθούμε ξανά έξω σύντομα; Μόλις εντοπίσουμε τι κρύβεται πίσω από την ενοχή μας, μπορούμε επιτέλους να την αντιμετωπίσουμε κατά μέτωπο.
Εάν βιώνουμε το FOMO θα πρέπει να αποδείξουμε στον εαυτό μας ότι στην πραγματικότητα, δεν χάνουμε τίποτα το συνταρακτικό επειδή μείναμε για λίγο να χαλαρώσουμε στο σπίτι. Κάνουμε απλώς αυτό που έχουμε περισσότερη ανάγκη και σίγουρα θα βρεθεί κάποια άλλη ευκαιρία να βγούμε βόλτα. Αρκεί να το επιθυμούμε και όχι να κάνουμε καταναγκαστικά έργα.
2. Η άσκηση της ευγνωμοσύνης θα μας φτιάξει τη διάθεση
Παίρνουμε ένα ημερολόγιο και κάνουμε μια λίστα με πρόσφατα γεγονότα που μας έδωσαν χαρά. Έτσι θα δούμε ότι δεν χάνουμε τον καιρό μας και ότι είμαστε δραστήριοι.
3. Αν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας κάνουν να αισθανόμαστε χειρότερα αποσυνδεόμαστε
Τουλάχιστον για εκείνη την ημέρα.
4. Αν φοβόμαστε ότι δεν κάνουμε αρκετά, καλύτερα να είμαστε λίγο πιο επιεικείς με τον εαυτό μας
Η εξάσκηση της αυτοσυμπόνιας σε αυτή την περίπτωση σημαίνει να δίνουμε στον εαυτό μας την άδεια να μην είναι σούπερ παραγωγικός κάθε μέρα. Στην πραγματικότητα, είναι εξαιρετικά ωφέλιμο τόσο για τη σωματική, όσο και για την ψυχική μας υγεία να αφιερώνουμε χρόνο για ξεκούραση και ανεφοδιασμό. Για αυτόν τον λόγο πρέπει να σκεφτούμε πώς θα επαναφορτίσουμε την ενέργειά μας και όχι πώς θα ξεφαντώσουμε για να μην «χάσουμε τη μέρα».
5. Ακούμε το σώμα μας
Εάν χρειαζόμαστε ξεκούραση, δίνουμε στον εαυτό μας την άδεια να χαλαρώσει.
Είναι μια κοινή παρανόηση ότι πρέπει σώνει και ντε να διασκεδάζουμε ξέφρενα όλο το καλοκαίρι. Μια τέτοια προσδοκία δεν είναι καν ρεαλιστική.
Άλλωστε, διασκέδαση δεν είναι μόνο ο χορός και τα πάρτι. Για εμάς ίσως διασκέδαση είναι ένα καλό βιβλίο, μια ωραία ταινία ή ακόμη ακόμη το να κοιτάζουμε το ταβάνι κάτω από το κλιματιστικό. Οπότε, ας απορρίψουμε την ιδέα ότι πρέπει να είμαστε απασχολημένοι κάθε φορά που ξεπροβάλλει ο ήλιος.