Τα γεγονότα των ημερών συγκλονίζουν τον μέσο πολίτη αυτού του κόσμου. Το μεσημέρι της 9ης Οκτωβρίου η Τουρκία επίθεση στη βόρεια Συρία με στόχο την «εκκαθάριση» μίας ζώνης βάθους 40 χιλιομέτρων από Κούρδους, με επίσημο ισχυρισμό τη μετεγκατάσταση εκεί Σύρων προσφύγων, που σήμερα βρίσκονται σε τουρκικά εδάφη. Το ίδιο βράδυ, χερσαίες τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις διέβησαν τα τουρκο-συριακά σύνορα.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, το τουρκικό πυροβολικό ανταλλάσσει πυρά με τις κουρδικές δυνάμεις. Πάνω από 200 Κούρδοι έχουν σκοτωθεί από την τουρκική επίθεση, με πολλούς αμάχους και παιδιά ανάμεσά τους. Η προπαγάνδα του τουρκικού υπουργείου Άμυνας βεβαίως – όπως πάντα σε παρόμοιες περιπτώσεις στην ιστορία – λειτούργησε άψογα σε τηλεοπτικό και διαδικτυακό επίπεδο. Η ίδια η επιχείρηση έχει ονομαστεί «Πηγή Ειρήνης», ενώ εικόνες Τούρκων στρατιωτών που εμφανίζονται ως απελευθερωτές να μοιράζουν τρόφιμα σε χαμογελαστά παιδιά στη βόρεια Συρία κάνουν το γύρο των social media.
Η επέμβαση στη Συρία είναι η πραγματοποίηση ενός εδώ και πολύ καιρό προαναγγελθέντος σχεδίου, το οποίο σε πολλούς τόνους είχε διακηρύξει ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Μιλώντας για πόλεμο εναντίον των «τρομοκρατών», ο Ερντογάν ανέλυσε διεξοδικά το σχέδιο εθνοκάθαρσης που είχε και έχει στο μυαλό του, ως πρώτη φάση του οποίου θα μπορούσε να θεωρηθεί η επιχείρηση στο Αφρίν της Συρίας, το 2018, όπου εξακολουθούν να παραμένουν τουρκικά στρατεύματα.
Η περίπτωση των Κούρδων της βόρειας Συρίας φαινόταν αρχικά πιο περίπλοκη για τον αδίστακτο Τούρκο πρόεδρο. Όμως, τελικά, δεν ήταν και τόσο. Η συγκυρία ευνόησε τις επιδιώξεις του, καθώς στο τιμόνι της μόνης χώρας που προσέφερε ουσιαστική σταθερότητα στην περιοχή – των ΗΠΑ – βρίσκεται ο Ντόναλντ Τραμπ. Ένας άνθρωπος που περισσότερο τουιτάρει παρά κυβερνά, μία πραγματική καρικατούρα των media, ένας businessman που καταλαβαίνει πολλά από χρήματα, δύναμη και ένστικτα, αλλά ελάχιστα από διεθνείς συσχετισμούς και πολιτική. Πολλώ δε μάλλον από το πόσο κρίσιμος ήταν και οφείλει να συνεχίσει να είναι ο ρόλος της δικής του χώρας – της ισχυρότερης χώρας του πλανήτη – στη διαμόρφωση και διατήρηση των συσχετισμών αυτών.
Το βράδυ της περασμένης Κυριακής, ο Αμερικανός πρόεδρος φέρεται να έδωσε το «πράσινο φως» στον Ερντογάν να επέμβει στη Συρία, αρκεί να μην πειράξει τα αμερικανικά στρατεύματα. Σύντομα, ο πλανητάρχης αντελήφθη τη γκάφα ολκής στην οποία είχε υποπέσει, χωρίς μάλιστα να έχει ενημερώσει ή ζητήσει τη γνώμη κανενός επίσημου αμερικανικού θεσμού (State Department, Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας, Κογκρέσου, Στρατού κ.ο.κ.). Ο ίδιος έσπευσε να ανασκευάσει ξανά μέσω αλλεπάλληλων «χτυπημάτων» στο αγαπημένο του Twitter. Ήταν όμως πολύ αργά. Η τουρκική αεροπορία ήδη έκανε κόσκινο τις θέσεις των Κούρδων.
Η επίθεση ξεκίνησε και σε λιγότερο από 48 ώρες φάνηκε παγκοσμίως ότι γίνεται με τις ευλογίες όλων των μεγάλων διεθνών παικτών. Η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και δευτερευόντως το Βέλγιο και η Γερμανία κατέθεσαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών πρόταση καταδίκης της τουρκικής επίθεσης στη βόρεια Συρία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία – πρώην εχθροί, πάντα αλληλοκαχύποπτοι, μα τώρα «φίλοι» - μπλόκαραν από κοινού την έκδοση μιας τέτοιας απόφασης, θέτοντας veto.
Κάτι ανάλογο συνέβη και στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκεί τη «βρώμικη δουλειά» ανέλαβε η Ουγγαρία του «κακού παιδιού» Βίκτορ Όρμπαν. Η κυβέρνηση του τελευταίου διαφώνησε με την έκδοση ανακοινωθέντος-καταδίκης από το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων και έτσι για πολλοστή φορά σε ανάλογο ζήτημα το ανακοινωθέν δεν εξεδόθη. Μοναδική αντίδραση, η προσωπική δήλωση της Ύπατης Εκπροσώπου για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Φεντερίκα Μογκερίνι, εναντίον της επέμβασης. Βεβαίως, με την απαραίτητη διπλωματική γλώσσα που στρογγυλεύει γωνίες και λειαίνει επιφάνειες... Σε περίπου ανάλογο μήκος κύματος και η δήλωση του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ.
Κερασάκι στην τούρτα της διεθνούς ντροπής, η δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτεντμπεργκ, κατά τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, Κυριάκο Μητσοτάκη, στην Αθήνα, σε ερώτηση σχετικά με το πώς σχολιάζει το ΝΑΤΟ την τουρκική επίθεση: «Ο ρόλος του ΝΑΤΟ δεν είναι να τοποθετείται επί διεθνών ζητημάτων. Υπάρχουν διεθνείς οργανισμοί γι’ αυτό». Φήμες λένε ότι το ΝΑΤΟ είναι ένας από τους κλασικότερους διεθνείς οργανισμούς βέβαια. Αλλά ίσως αυτά να ανήκουν στη σφαίρα των θεωρητικών του δικαίου και η υψηλή πολιτική να κρύβει άλλα νοήματα, δυσνόητα και πολυπαραγοντικά.
Τούτων δοθέντων, βλέποντας κανείς τη μεγάλη εικόνα μπορεί να καταλήξει ότι η τουρκική επέμβαση στη Συρία κατέδειξε ότι κάθε άλλο παρά απομονωμένοι είναι οι Τούρκοι στην παρούσα φάση. Ο Πρόεδρος Τραμπ «πούλησε» ωμά τους πιο στενούς συμμάχους της χώρας του στην περιοχή, τους Κούρδους, που έδωσαν μάχες και έγιναν η αιχμή του δόρατος στον πόλεμο εναντίον των τζιχαντιστών, εξουδετερώνοντας τελικά τον ISIS. Τον στρατό των φυλακισμένων σαλαφιστών μουσουλμάνων, που σήμερα περιμένουν την επανενεργοποίησή τους μέσω Τουρκίας, προκειμένου να ανασυνταχθούν και να ξεκινήσουν εκ νέου το καταστροφικό τους έργο.
Περαιτέρω, το ομόδοξό μας έθνος του βορρά, οι Ρώσοι, ευλόγησαν επίσης την τουρκική εισβολή, καθώς εδώ και καιρό είδαν στο πρόσωπο του Τούρκου προέδρου έναν παράξενο σύμμαχο, που όμως σίγουρα είχαν ανάγκη σε μια εποχή όπου τα ευρωπαϊκά και διεθνή αναχώματα στον δικό τους οικονομικό και γεωπολιτικό επεκτατισμό έχουν καταστεί μόνιμο πρόβλημα. Ψιλά γράμματα, ίσως, βεβαίως αυτά για ικανές μερίδες στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας, που θα εξακολουθήσουν να κυκλοφορούν με τον θυρεό της Ρωσικής Ομοσπονδίας ως αυτοκόλλητο στις θήκες των smartphones τους.
Σε ευρωπαϊκό πεδίο, η εκκωφαντική σιωπή δεν μπορεί πια να κρύψει το πρόβλημα. Η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βέλγιο προσπάθησαν και σε ένα βαθμό έσωσαν την τιμή της Ενωμένης Ευρώπης στον ΟΗΕ. Ο ρόλος της Γερμανίας, ωστόσο, αν και φαινομενικά συμμαχικός των προαναφερθεισών χωρών, μόνο ξεκάθαρος δεν μπορεί να θεωρηθεί. Πιο ξεκάθαρα είναι, φυσικά, τα μεγέθη των γερμανικών επενδύσεων στην τουρκική οικονομία και τα οικονομικά οφέλη από την πώληση γερμανικού στρατιωτικού υλικού στον «κακό παιδί» της περιοχής. Το ευρωπαϊκό πρόβλημα στην εξωτερική δράση καλείται «έλλειψη ενιαίας φωνής». Και κατ’ επέκταση ανικανότητα δράσης. Η ανυπαρξία ευρωπαϊκού στρατού (βλ. σχετικά εδώ) με κύρια αιτία τη διάσταση απόψεων (ήτοι συμφερόντων) μεταξύ των γιγάντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης μαρτυρά του λόγου το αληθές. Και το σχήμα «οικονομικός γίγαντας – πολιτικός νάνος» συνεχίζει να καταδικάζει το ενωσιακό βραδυκίνητο οικοδόμημα σε θεαματική αδράνεια μπροστά στις μεγάλες κρίσεις.
Το δράμα που ξεκίνησε και έχει θύματα ήδη πολλούς αμάχους εκατέρωθεν της τουρκο-συριακής μεθωρίου, βρίσκεται στα πρώτα στάδια της εξέλιξής του. Αν και οι πολιτικές αναλύσεις χαρακτηρίζονται από δυσανεξία στα ευχολόγια, πρέπει να σημειωθεί ότι η κοινότυπη ευχή «ας πρυτανεύσει η λογική», μοιάζει τώρα πιο ζωτική από ποτέ.