Τα προβλήματα στο παγκόσμιο εμπορικό περιβάλλον εξακολουθούν να δυσχεραίνουν τους εμπορευόμενους, τους καταναλωτές, τις κυβερνήσεις, αλλά και να απασχολούν τους αναλυτές των Διεθνών Οικονομικών και Εμπορικών Οργανισμών. Το 2020, ο βαθμός αβεβαιότητας περί των εμπορικών και οικονομικών θεμάτων παραμένει σημαντικά υψηλός καθώς παρατηρείται αυξανόμενος αριθμός επιβολής νέων περιορισμών, αριθμητικά και θεσμικά, του παγκόσμιου εμπορίου, αυξάνονται οι εντάσεις μεταξύ των κυβερνήσεων και των εμπορικών συνασπισμών και αυξάνεται, ως εκ τούτου, ο κίνδυνος επενδύσεων σε διασυνοριακή βάση.
Η παγκόσμια οικονομία και οι διεθνείς αγορές χρειάζονται τη θέσπιση κάποιου λειτουργικού κανονιστικού πλαισίου που να διευκολύνει την αύξηση του Παγκόσμιου Ακαθάριστου Προϊόντος. Όμως, εμπορικοί κανόνες χωρίς εποπτεία και σύστημα επίλυσης διαφορών είναι γράμμα κενό. Ποια είναι η πραγματικότητα για το 2020 και για τα επόμενα έτη; Αναζητείται φορέας και διοικητική μορφή που να προστατεύει αποτελεσματικά τα εμπορικά και οικονομικά συμφέροντα των χωρών, παρά την παράλυση του πολυμερούς συστήματος επίλυσης διαφορών στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), αλλά και σε συναφείς οικονομικούς διεθνείς Οργανισμούς. Το οξύμωρο στον ΠΟΕ είναι ότι παρά την γενική απραξία και απαξίωση του θεσμού, τα περισσότερα κράτη μέλη δείχνουν να αγωνιούν για το μέλλον του Οργανισμού και να επιθυμούν να συνεχίσουν τη λειτουργία του, όμως χωρίς να προτείνεται κάτι καινούργιο για να τροποποιήσει την εσωτερική οργανωτική δομή του, το καθεστώς λήψης αποφάσεων και το σύστημα προσφυγών και επίλυσης διαφορών μεταξύ των συμμετεχόντων παικτών στο παγκόσμιο εμπόριο.
Απλά, επαναλαμβάνεται, επίμονα και μονότονα, η κριτική προς τον, μέχρι πρότινος πολλά υποσχόμενο για το εμπόριο, Οργανισμό, ο οποίος κατηγορείται δημόσια ότι δεν διαχειρίζεται την παγκόσμια οικονομία αμερόληπτα, αλλά υποστηρίζει τις πλούσιες αναπτυγμένες χώρες και τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, βλάπτοντας τις μικρότερες αναπτυσσόμενες και υπό ανάπτυξη φτωχές χώρες, οι οποίες έχουν λιγότερη διαπραγματευτική δύναμη και τεχνογνωσία. Οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις αντικαθίστανται από πλειονομερείς ή/και με διμερείς συμφωνίες. Οι χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) αμφισβητούν ανοικτά τη διεθνή καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τον Καναδά, τη Σιγκαπούρη, το Βιετνάμ και την Ιαπωνία και επιδιώκει συμφωνίες με Αυστραλία, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία και την Ένωση Χωρών Νοτιοανατολικής Ασίας. Η συμμαχία του Ειρηνικού εξακολουθεί να αυξάνει το εμπόριο και άλλες συμφωνίες στη Λατινική Αμερική. Τέλος, οι ΗΠΑ φαίνεται να προτιμούν τις διμερείς εμπορικές συμφωνίες, με εντυπωσιακότερη την αναμενόμενη με την Κίνα, εν μέσω εντάσεων και επιβολή φόρων εισαγωγής δισ. εκατ. Δολ. ΗΠΑ.
Όλες οι αναλυτικές λεπτομέρειες της σημερινής κατάστασης στο παγκόσμιο εμπόριο περιγράφονται στην τελευταία Ετήσια Έκθεση 2019 του Γενικού Διευθυντή του ΠΟΕ Roberto Azevêdo για τη ‘Γενική Εικόνα των Εξελίξεων στο Παγκόσμιο Εμπορικό Περιβάλλον’, η οποία εξετάζει τη μορφή του εμπορίου για το χρονικό διάστημα 16 Οκτωβρίου 2018 έως 15 Οκτωβρίου 2019. Τα κυριότερα συμπεράσματα της Έκθεσης είναι:
Καταγράφεται σημαντική αύξηση της επιβολής νέων, και σχετικών, εμπορικών προστατευτικών μέτρων στο παγκόσμιο εμπόριο, τα οποία στρεβλώνουν την εύρυθμη διεξαγωγή του και προξενούν ιδιαίτερα προβλήματα στην οικονομία.
Η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου μειώθηκε σημαντικά κατά την περίοδο αυτή. Ο ΠΟΕ υποβάθμισε τις προβλέψεις του για την ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου το 2019 στο 1,2%, σε σύγκριση με την πρόβλεψη του Απριλίου 2019 στο 2,6%. Η σημαντική αυτή μείωση οφείλεται στην περαιτέρω επιδείνωση των περιοριστικών μέτρων για το εμπόριο και την εντονότερη επιβράδυνση της αύξησης του ΑΕΠ σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη με ιδιαίτερη βαρύτητα στο παγκόσμιο εμπόριο.
Ύψος περιοριστικών μέτρων εισαγωγών ανά χρονική περίοδο (δισ. Δολ. ΗΠΑ)
Τα κράτη μέλη του ΠΟΕ επέβαλαν 102 νέα περιοριστικά μέτρα εισαγωγών που δυσχεραίνουν το εμπόριο, ύψους 746,9 δισεκατομμύρια Δολ. ΗΠΑ. Ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει αύξηση κατά 27% και είναι ο μεγαλύτερος που σημειώθηκε από τον Οκτώβριο του 2012.
Τα είδη των περιορισμών των εισαγωγών που εφαρμόστηκαν από το 2009 μέχρι σήμερα εξακολουθούν να ισχύουν, γεγονός που υποδηλώνει ότι το 7,5% των παγκόσμιων εισαγωγών επηρεάζεται από τους περιορισμούς που θεσπίστηκαν κατά τη δεκαετία 2009-2019. Στο τέλος του 2018, το ύψος των παγκόσμιων εισαγωγών που επηρεάζεται από διάφορα είδη εισαγωγικών περιορισμών, και τα οποία έχουν θεσπίσει τα κράτη μέλη του ΠΟΕ, εκτιμάται ότι ανέρχεται στα 1,5 τρισεκατομμύρια Δολ. ΗΠΑ. Αντίθετα, τα κράτη μέλη του ΠΟΕ εφάρμοσαν 120 νέα μέτρα διευκόλυνσης του παγκόσμιου εμπορίου, ύψους 544,7 δισεκατομμυρίων Δολ. ΗΠΑ.
Ο μηνιαίος μέσος όρος των πράξεων συμμόρφωσης προς τους εμπορικούς κανόνες του ΠΟΕ παρέμεινε σταθερός, σε σύγκριση με το 2018. Σημειώνεται ότι το 2ο εξάμηνο του 2019 αυξήθηκε ο αριθμός διερεύνησης των μέτρων αντιντάμπινγκ μεταξύ των μελών του ΠΟΕ.
Τα συμπεράσματα της Έκθεσης αυτής συμπεριλαμβάνουν και τα κράτη μέλη της Ομάδας G20, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Αναπτύξεως (OECD) και της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) και υπογράφονται από τους αντίστοιχους Γεν. Διευθυντές Angel Gurria και Mukhisa Kituyi.
Μέσα σε αυτό το χάος και την έλλειψη οδικού χάρτη προς ένα βιώσιμο υπόδειγμα ανάπτυξης, εκτιμάται ότι όλοι οι παίκτες επιθυμούν τη δημιουργία εμπορικών βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων, τα οποία να υπηρετούν ταυτόχρονα και έναν κοινωνικό σκοπό. Αναζητείται το πλέον λειτουργικό σύστημα επίτευξης στόχων, ο αποτελεσματικότερος τρόπος λήψης αποφάσεων και ο πιο εφαρμόσιμος τρόπος επίλυσης διαφορών και επιβολής κυρώσεων.
Ο μετασχηματισμός όλων σχεδόν των Διεθνών Οργανισμών από γραφειοκρατικά όργανα σε πραγματικά βοηθητικά εργαλεία του Εμπορίου, των εμπορευόμενων και των καταναλωτών κρίνεται επιτακτικός καθώς και οι οργανωτικές και διοικητικές αλλαγές απολύτως αναγκαίες. Οι Οργανισμοί καλούνται να μετασχηματιστούν, εάν θέλουν να συνεχίσουν το έργο τους, σεβόμενοι απολύτως τους φιλόδοξους σκοπούς του Καταστατικού Χάρτη τους, από τους οποίους έχουν ξεφύγει. Τόσο το 2020, όσο και η επόμενη δεκαετία αναμένεται να αφιερωθεί στο σκοπό αυτό.