Το πολιτικό θερμόμετρο ανεβαίνει, όσο πλησιάζουμε προς τις 6 Νοεμβρίου 2020, όταν οι Αμερικανοί ψηφοφόροι θα κληθούν να αποφασίσουν για τον επόμενο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Μέχρι τότε, οι καμπάνιες (τηλεοπτικές και μη) των υποψηφίων Ντόναλντ Τραμπ και Τζο Μπάιντεν αναμένεται να οξύνουν ολοένα και περισσότερο την πολιτική αντιπαράθεση. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο, είναι να παρακολουθήσουμε τον τρόπο που το κάνουν.
Αναμφίβολα, τα γεγονότα μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ και οι μαζικές κινητοποιήσεις και αντιδράσεις που επακολούθησαν, όχι μόνο σε αμερικανικούς δρόμους, αλλά ανά τον κόσμο, έπληξαν βαρύτατα την δημόσια εικόνα και τις πολιτικές του Ντόναλντ Τράμπ. Αυτό σημαίνει πως οποιαδήποτε αναφορά στο συγκεκριμένο περιστατικό, ζημιώνει περαιτέρω τον νυν πρόεδρο. Από την άλλη, ο Μπάιντεν, έχοντας στο πλευρό του τον Μπαράκ Ομπάμα, τον πρώτο αφροαμερικανό πρόεδρο στην ιστορία των αμερικανικών εκλογών, μόνο οφέλη μπορεί να αποκομίσει συγκριτικά με τον αντίπαλό του, στο θέμα αυτό.
Διαβάστε επίσης: Η άλλη Αμερική
Τα επιτελεία των δύο υποψηφίων, γνωρίζουν άριστα τα τρωτά σημεία και των δύο, και φροντίζουν επικοινωνιακά να αποφεύγουν την ευθεία αντιπαράθεση επάνω σε αυτά. Αυτό ισχύει ακόμα και στην περίπτωση του Τραμπ, ο οποίος σε γενικές γραμμές αγνοεί τις επιταγές του κόμματος. Επιπροσθέτως, οι υπεύθυνοι επικοινωνίας φροντίζουν να αναδείξουν εκείνα τα σημεία που θεωρούνται «τα δυνατά χαρτιά» του κάθε υποψηφίου, και αναλόγως χαράζεται η αντίστοιχη στρατηγική των τηλεοπτικών μηνυμάτων.
Πρόσφατα, για τις ανάγκες της προεκλογικής εκστρατείας του Ντόναλντ Τραμπ δημοσιεύθηκε ένα τηλεοπτικό σποτ στο οποίο μια ηλικιωμένη γυναίκα, ενώ βρίσκεται μόνη της στο σπίτι και παρακολουθεί κάποιο ειδησεογραφικό δελτίο στην τηλεόραση το οποίο αναφέρεται στη μείωση της χρηματοδότησης των αστυνομικών τμημάτων των ΗΠΑ, δέχεται επίθεση από έναν διαρρήκτη. Η τηλεοπτική αφήγηση καταλήγει στην φράση «Δεν θα είσαι ασφαλής στην Αμερική του Joe Biden.» Δεν είναι τυχαίο μάλιστα, που ο Τραμπ αποκαλεί συχνότατα τον αντίπαλό του ως “Sleepy Joe”.
Το επίμαχο τηλεοπτικό σποτ:
Σύμφωνα με τους καθηγητές πολιτικής επιστήμης, George Marcus και Michael Mackuen1, υπάρχουν δύο συναισθηματικά μοντέλα τα οποία διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων κατά την διάρκεια των προεκλογικών περιόδων, και πάνω σε αυτά βασίζονται οι στρατηγικές κατευθύνσεις των πολιτικών εκστρατειών και κατ’ επέκταση των τηλεοπτικών διαφημίσεων. Έτσι, γίνεται λόγος για την πολιτική του ενθουσιασμού και την πολιτική του φόβου. Αναμφισβήτητα, το προεκλογικό σποτ του Ντόναλντ Τραμπ ανήκει στην τελευταία κατηγορία. Η επιλογή δε, της θεματικής του και ο χρονισμός του, δεν είναι καθόλου τυχαία. Σε μια χώρα που συνεχίζει να πλήττεται από τη πανδημία του κορωνοϊού, η ανάδειξη της κρισιμότητας της ασφάλειας των πολιτών, επιχειρεί να «αλλάξει» την επικαιρότητα και να «μεταφέρει» την κουβέντα σε ένα άλλο θέμα, συγκριτικά πιο ασφαλές για τον ίδιο τον Τραμπ. Και αυτή η «αλλαγή του θέματος» γίνεται πολύ επιτυχημένα μέσα από την πολιτική του φόβου.
Εκστρατείες Νίξον και Μπους
Στο παρελθόν, και άλλοι υποψήφιοι πρόεδροι ακολούθησαν την ίδια πολιτική, όπως είναι για παράδειγμα, οι περιπτώσεις των εκστρατειών του Ρίτσαρντ Νίχον και του Τζωρτζ Ουώκερ Μπους (George W. Bush).
Το 1968, ο Νίξον ήταν εκείνος που είχε λάβει το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων για την υποψηφιότητα του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής σε μια δύσκολη συγκυριακά περίοδο, κατά την οποία η χώρα είχε ενεργό συμμετοχή στον πόλεμο του Βιετνάμ. Η καμπάνια εκείνη βρίθει από αρνητικές ασπρόμαυρες εικόνες πολέμου και συγκρούσεων και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής της πολιτικής του φόβου.
Ενδεικτικό τηλεοπτικό προεκλογικό σποτ υπερ του Νίξον:
Το 2002, η Αμερική υπό την προεδρία του Τζορτζ Μπους του νεώτερου, και με νωπές ακόμη τις μνήμες της 11ης Σεπτεμβρίου, εισέβαλε στο Ιράκ θεωρώντας πως ο Σαντάμ Χουσέιν κατείχε όπλα μαζικής καταστροφής. Στην προεκλογική καμπάνια του 2004, ακολουθήθηκε η στρατηγική του φόβου, με διάφορα τηλεοπτικά σποτ να εμπεριέχουν πολεμικές εικόνες και αναφορές στην 11η Σεπτεμβρίου, αποπροσανατολίζοντας την κοινή γνώμη από τα πραγματικά οικονομικά προβλήματα της χώρας.
Ενδεικτικό τηλεοπτικό προεκλογικό σποτ υπερ του Τζορτζ Μπους του νεώτερου
Σε άρθρο2 του Αλ Γκόρ στο επιστημονικό περιοδικό Social Research, το 2004, αιτιολογείται ο χρονισμός (σ.σ. των σποτ) από τον υπεύθυνο επικοινωνίας marketing του προέδρου Μπους. Σύμφωνα με τον τελευταίο, ήταν σχεδιασμένα «να προβληθούν τη διαφημιστική περίοδο αμέσως μετά την Labour Day (σ.σ. πρώτη Δευτέρα κάθε Σεπτέμβριο), γιατί τότε ξεκινούν συνήθως οι διαφημιστικές εκστρατείες για ”ένα νέο προϊόν”». Υποννοώντας σαφώς, πως το ”παλαιό προϊόν” ήταν ο πόλεμος εναντίον του Οσάμα Μπιν Λάντεν και της Αλ Γκάιντα.
Δεν θα ήταν υπερβολή ωστόσο να αναφερθεί ότι τα μηνύματα της καμπάνιας του Μπους μοιάζουν με αυτά της εκστρατείας επανεκλογής του Franklin D. Roosevelt, το 1944, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν εικόνες από την επίθεσης της Ιαπωνίας στις 7 Δεκεμβρίου 1941, και συμβούλευε τους Αμερικανούς να θυμούνται το Pearl Harbor («Remember Pearl Harbor»).
Πόσο αποτελεσματική είναι η πολιτική του φόβου;
Είναι σαφές πως δεν είναι εύκολο να καθοριστούν πόσες από τις προηγούμενες προεκλογικές εκστρατείες στις ΗΠΑ, φέρουν ξεκάθαρα το στίγμα της πολιτικής του φόβου, καθώς καμπάνιες τέτοιου βεληνεκούς, μπορεί σε σημεία, να εμπεριέχουν εξίσου και στοιχεία πολιτικής ενθουσιασμού. Τα δύο προαναφερθέντα παραδείγματα, ωστόσο, φέρουν ξεκάθαρα τα χαρακτηριστικά της πολιτικής του φόβου, κυρίως διότι αφορούν περιόδους όπου η χώρα συμμετείχε ενεργά σε πολεμικές συγκρούσεις και αυτό σίγουρα παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού μηνύματος.
Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς εν τέλει, πως και στις δύο περιπτώσεις που αναφέρθηκαν, Νίξον και Μπους κατάφεραν να εκλεγούν και να επανεκλεγούν αντίστοιχα, και αυτό καθιστά την πολιτική του φόβου ιδιαίτερα επιτυχημένη ως μέθοδο συμμετοχής ή/και κινητοποίησης των ψηφοφόρων. Μένει να διαπιστώσουμε, εάν στις 6 Νοεμβρίου, η ίδια τακτική θα βοηθήσει τον Ντόναλντ Τραμπ να επανεκλεγεί πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
1 Marcus, George E., and Michael B. Mackuen. “Anxiety, Enthusiasm, and the Vote: The Emotional Underpinnings of Learning and Involvement During Presidential Campaigns.” The American Political Science Review 87, no. 3 (1993): 672-85. Accessed July 28, 2020. doi:10.2307/2938743.
2 Gore, Al. “The Politics of Fear.” Social Research 71, no. 4 (2004): 779-98. Accessed July 28, 2020. www.jstor.org/stable/40971977.