Αν πριν από δεκαετίες, στην εποχή του «rooms to let» στόχος ήταν να έρθουν περισσότεροι τουρίστες στη χώρα μας, σήμερα οι ανάγκες προσαρμόζονται στις επιταγές της κλιματικής κρίσης, αφενός, και αφετέρου στη βιωσιμότητα των προορισμών και των τουριστικών υποδομών.
Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν όλοι, επιχειρήσεις, δήμοι και περιφέρειες, αλλά και η κυβέρνηση, μέσω του Υπουργείου Τουρισμού.
Στο φετινό συνέδριο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, με τίτλο “Reframing Tourism”, επιχειρήθηκε η ανάλυση των δεδομένων και ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του Τουρισμού για την κοινωνία, το περιβάλλον και την οικονομική ανάπτυξη.
Μολονότι επιχειρήσεις και κυβέρνηση κινούνται προς τον ίδιο στόχο, εντούτοις και πάλι επισημάνθηκαν τα αγκάθια αυτής της πορείας.
Βέβαια, κάπου είναι λογικό οι επιχειρήσεις «να ζητούν» και η κυβέρνηση «να αρνείται» να ικανοποιήσει όλα τα αιτήματα, έχοντας το γενικό πρόσταγμα, όντας υπεύθυνη απέναντι σε ολόκληρη την κοινωνία, όμως κάποια στιγμή θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με πιο αποτελεσματικό τρόπο η βραχυχρόνια μίσθωση που «πνίγει» τους ενοικιαστές, η φορολόγηση μέσω του «τέλους κλιματικής κρίσης», ο αυξημένος ΦΠΑ στον Τουρισμό και το θέμα της έλλειψης εργατικών χεριών (και) στον τουρισμό.
Αυτά επισήμανε στο Συνέδριο και μάλιστα τα έθιξε με κομψό τρόπο, έχοντας απέναντί του υπουργούς, ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ, Γιάννης Παράσχης, οποίος ανέφερε ότι: «η οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα επαναπροσδιορίζουν τις ανάγκες, τον δημόσιο διάλογο και τα τουριστικά μεγέθη, διαμορφώνοντας έναν νέο πλαίσιο ανάπτυξης για τον ελληνικό Τουρισμό».
O πρόεδρος του ΣΕΤΕ τόνισε ότι η χρονιά ορόσημο στον τουρισμό χαρακτηρίστηκε από μια σημαντική αλλαγή στον δημόσιο διάλογο σχετικά με τη βαρύτητα της βιωσιμότητας περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά. Στο πλαίσιο αυτό, επισήμανε ο Γιάννης Παράσχης, ο ΣΕΤΕ καλείται να επιτελέσει με τον καλύτερο και πλέον αξιόπιστο τρόπο τη θεσμική του αποστολή, εκφράζοντας την ενότητα του τουριστικού τομέα, και εκκινώντας σειρά θεσμικών πρωτοβουλιών για τη μετάβαση των τουριστικών επιχειρήσεων σε βιώσιμη επιχειρηματικότητα.
Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ αναφέρθηκε στους στρατηγικούς πυλώνες του Συνδέσμου για τα επόμενα χρόνια (επενδύσεις και ανταγωνιστικότητα, υποδομές, διαχείριση προορισμών, αγορά εργασίας) τονίζοντας ότι οι λύσεις για τα θέματα αυτά είναι απαραίτητο να εντάσσονται σε ολοκληρωμένη προσέγγιση ανάπτυξης του ελληνικού τουρισμού, με άξονα τη βιωσιμότητα και ότι η διαμόρφωση ενός βιώσιμου και περιβαλλοντικά υπεύθυνου τουριστικού επιχειρείν αποτελεί μονόδρομο αν θέλουμε ο ελληνικός τουρισμός να συνεχίσει τη θετική του πορεία και το brand Ελλάδα να διατηρηθεί στην κορυφή.
Μάλιστα ο ΣΕΤΕ, εντός του 2024, θα προχωρήσει στην ανάπτυξη μεθοδολογίας και εργαλείων για τη μετάβαση και πιστοποίηση των τουριστικών επιχειρήσεων προς βιώσιμη λειτουργία.
Η υπουργός Τουρισμού, Όλγα Κεφαλογιάννη, «δεν σήκωσε το γάντι» στις αιτιάσεις του Γιάννη Παράσχη για βραχυχρόνια μίσθωση, φορολογία κλπ., λέγοντας ότι: «Στοχεύουμε στο να συνθέσουμε ένα τουριστικό προϊόν πρότυπο στο διεθνές περιβάλλον που θα αναπτύσσεται με γνώμονα το μέτρο, την ισορροπία και τις αρχές της βιωσιμότητας. Ύψιστη προτεραιότητα αποτελεί για εμάς η οικονομική ανάπτυξη με παράλληλη εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους, με μέριμνα για το φυσικό περιβάλλον και το πολιτιστικό κεφάλαιο και με την διαφύλαξη και ανάδειξη της ταυτότητας των προορισμών. Για όλους αυτούς τους λόγους, άλλωστε, η ορθολογική οργάνωση της τουριστικής ανάπτυξης στον χώρο έχει βαρύνουσα σημασία. Σε συνεννόηση με τους συναρμόδιους φορείς, εργαζόμαστε για να θέσουμε προτεραιότητες και κατευθύνσεις. Να θέσουμε τις βασικές αρχές και κανόνες για το πού και με ποιους όρους θα αναπτύσσονται τα τουριστικά καταλύματα και οι τουριστικές εγκαταστάσεις. Για το πώς πρέπει να αναπτύσσονται οι δραστηριότητες, αλλά και οι υποδομές. Η πολυδιάσπαση του ελληνικού γεωγραφικού χώρου, η νησιωτικότητα, η εκτεταμένη ακτογραμμή, το έντονο ανάγλυφο, δημιουργούν βεβαίως αυξημένες ανάγκες για ανάπτυξη γενικών υποδομών.»
Ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή, καθηγητής Χρήστος Ζερεφός, υπογράμμισε ότι η κλιματική κρίση εξελίσσεται με ρυθμό ταχύτερο από τις εκτιμήσεις και το κόστος της, αν δεν ληφθούν μέτρα προσαρμογής και μετριασμού, θα ξεπεράσει κατά πολύ τα 700 δισ. ευρώ, ενώ αν ληφθούν μέτρα προσαρμογής το κόστος εκτιμάται ότι θα μειωθεί στο μισό, σύμφωνα με την Έκθεση της Τραπέζης της Ελλάδος.
Μάλιστα, μίλησε για επιδείνωση του κλίματος, με αύξηση της θερμοκρασίας έως και 5 βαθμούς Κελσίου, μείωση των βροχοπτώσεων και αύξηση της έντασης και της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Οι αλλαγές αυτές αποτελούν προκλήσεις για τον ελληνικό τουρισμό καθώς οι παρατεταμένοι καύσωνες τους καλοκαιρινούς μήνες πιθανώς αποθαρρύνουν μέρος των τουριστών παρότι και στις καινούργιες κλιματικές συνθήκες οι σημαντικοί τουριστικοί προορισμοί της χώρας θα εξακολουθούν να υπερτερούν κλιματικά των ανταγωνιστικών προορισμών. Επιπρόσθετα, οι ηπιότερες συνθήκες κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και της άνοιξης θα αποτελέσουν ευκαιρία για τον τουριστικό κλάδο καθώς η τουριστική περίοδος θα διευρυνθεί.
Ο υπουργός Ανάπτυξης, Κώστας Σκρέκας επισήμανε την ανάγκη διασφάλισης της ελκυστικότητας της Ελλάδας ως τουριστικού και βιώσιμου προορισμού. Τόνισε τον ρόλο του Υπουργείου Ανάπτυξης ως προς την ανάπτυξη μίας ταχύτερης αξιολόγησης των επιχειρήσεων, με την τυποποίηση και απλοποίηση των διαδικασιών και τη θέσπιση αντικειμενικών κριτηρίων με έμφαση στην επίδοση. Στόχος είναι να ενισχυθεί η διαφάνεια και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα κάθε επιχείρησης, με τον Υπουργό να προσδιορίζει χρονικά την εφαρμογή του νέου συστήματος αξιολόγησης στο άμεσο μέλλον.
Ο υπουργός Επικρατείας αρμόδιος για την παρακολούθηση των κυβερνητικών πολιτικών, Άκης Σκέρτσος, αναφερόμενος στη φετινή τουριστική περίοδο τη χαρακτήρισε ιδιαιτέρως επιτυχημένη, με πάνω από 30 εκατ. επισκέπτες και περισσότερα από 20 δισ. ευρώ έσοδα. Επισήμανε την ανάγκη επιμήκυνσης της τουριστικής σεζόν με ταυτόχρονη βελτίωση του τουριστικού προϊόντος, τονίζοντας ότι οι νέες πρωτοβουλίες της Κυβέρνησης αναφορικά με τη χωροταξία, την πολεοδομία, την αναβάθμιση της εκπαίδευσης στον τουριστικό κλάδο και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τη διαχείριση απορριμμάτων και την ανακύκλωση θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων.
H υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αλεξάνδρα Σδούκου, επισήμανε ότι οι τουριστικές επιχειρήσεις καλούνται να αντιμετωπίσουν προκλήσεις σχετικά με το ενεργειακό κόστος και το ρυθμιστικό πλαίσιο, θέτοντας ως στόχο τη μετατροπή κάθε επιχείρησης σε ταυτόχρονο παραγωγό και καταναλωτή, με τη χρήση χρηματοδοτικών και ρυθμιστικών εργαλείων που θα ανακοινωθούν. Ειδικά για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού, η Υπουργός ανακοίνωσε πρόγραμμα χρηματοδότησης 100 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης για τη χρηματοδότηση ενεργειακής αναβάθμισης.
Ο Απόστολος Τζιτζικώστας, περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, πρόεδρο της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος και Α′ αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, στην τοποθέτησή του ανέφερε ότι η «στρατηγική στόχευση όλων μας, της κεντρικής πολιτείας, των περιφερειών, των δήμων, των θεσμών, των φορέων αλλά και των επιχειρήσεων πρέπει να είναι κοινή και ξεκάθαρη: βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. Αυτός είναι ο δρόμος για να ενισχύσουμε ακόμα περισσότερο την ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος, το εθνικό brand name και τις ξεχωριστές τουριστικές ταυτότητες κάθε τόπου. Είναι ο δρόμος για τον δωδεκάμηνο τουρισμό, περισσότερα έσοδα και νέες θέσεις εργασίας, με προστασία του φυσικού τοπίου και των φυσικών πόρων κάθε περιοχής. Το κλειδί είναι η συνεργασία και εδώ ο ρόλος του ΣΕΤΕ είναι κομβικός, γιατί μπορεί να αποτελέσει τον κρίσιμο κρίκο στην αλυσίδα της σύνδεσης μεταξύ της επιχειρηματικότητας και της κοινωνίας, των θεσμών και των φορέων, της ανάπτυξης και της βιωσιμότητας.»
H δήμαρχος Τήλου, Μαρία Καμμά, επισήμανε πως: «Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη είναι μονόδρομος με ιδιαίτερη σημασία για τα μικρά νησιά της χώρας μας. Η κοινωνία της Τήλου την έχει κάνει πράξη, με επενδύσεις που σέβονται και προστατεύουν τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον του νησιού. Ο ρόλος της δημοτικής μας αρχής είναι καθοριστικός αφού όλες οι δράσεις της στοχεύουν στους βασικούς πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης σε σχεδιασμό, υποδομές και δράσεις. Έτσι, δημιουργήθηκε το πρώτο Πράσινο νησί της Μεσογείου με αυτάρκεια στην ενέργεια με ΑΠΕ (Tilos project) και με το πρόγραμμα just go zero tilos για τη διαχείριση απορριμμάτων. Η Τήλος σήμερα είναι το πρώτο νησί μηδενικών αποβλήτων παγκοσμίως και ο πρώτος στην Ελλάδα zero waste Δήμος. Αποτέλεσμα η σταθερή ποιοτική αύξηση του τουρισμού και πάντα σε συνεχή συνεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης και της επιχειρηματικής κοινότητας».
O Eran Ketter, ειδικός σε θέματα Τουρισμού και σύμβουλος της Mindhaus, τόνισε ότι «Είναι σαφές πλέον ότι ζούμε σε μια εποχή όπου το διακύβευμα δεν είναι το «αν θα συμβεί κάποια τουριστική κρίση», αλλά το «πότε θα συμβεί» και το «πόσο καλά προετοιμασμένοι θα είμαστε, όταν συμβεί». Για να είναι άρτια προετοιμασμένοι και ανταγωνιστικοί, τόσο οι τουριστικοί προορισμοί, όσο και οι επιχειρήσεις, πρέπει εκ των προτέρων να αναπτύξουν στρατηγικές τουριστικής ανθεκτικότητας, σχέδια επιχειρησιακής και επικοινωνιακής διαχείρισης κρίσεων για βασικά σενάρια, αλλά και “plug and play” στρατηγικές μάρκετινγκ για την ανάκαμψη τους, την επόμενη μέρα.»
O Stephan J. Clambaneva, ιδρυτής και CIO της iD8tr, επισήμανε μεταξύ άλλων ότι «μόνο μια κυκλική, συστημικής σκέψης προσέγγιση μπορεί να δημιουργήσει απαράμιλλες αναγεννητικές εμπειρίες για τους επισκέπτες μας».
Η Ιωάννα Δρέττα, μέχρι πρότινος πρόεδρος της Marketing Greece και νυν διευθύνουσα σύμβουλος της REDS, επισήμανε: «Έχουμε στη διάθεσή μας δυο εργαλεία που μας επιτρέπουν να δράσουμε συντονισμένα και με στρατηγική και αυτά είναι η συνεργασία και η τεχνογνωσία. Είναι ζητούμενο να συναποφασίζουμε όλοι μαζί, βάσει όμως δεδομένων και μελετών. Η διαχείριση ενός προορισμού είναι μια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί διεργασίες σε όλα τα επίπεδα, με τη συμμετοχή της κεντρικής κυβέρνησης, της τοπικής αυτοδιοίκησης και του ιδιωτικού τομέα. Σε όλη αυτή τη διαδικασία τοποθετούμε στο επίκεντρο τους κατοίκους, όχι versus του τουρισμού, αλλά ως τον σημαντικότερο κρίκο στην αλυσίδα του τουρισμού».
O καθηγητής του Πανεπιστημίου της Γενεύης και διευθυντής του Προγράμματος GEPP του Κέντρου του ΟΗΕ για τις Βιώσιμες Πόλεις, Alexandre B. Hedjazi, συζήτησε το πώς το μέλλον του τουρισμού θα καθορισθεί αφενός από την επιτυχή συλλογή και επεξεργασία δεδομένων, έτσι ώστε να μπορούν να σχεδιασθούν επιτυχημένες στρατηγικές, και αφετέρου από την επιτυχημένη σύνδεση με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη του τουριστικού τομέα (όπως για παράδειγμα τη νέα γενιά), έτσι ώστε να αναδειχθούν οι αξίες και το όραμα του τουρισμού της επόμενης ημέρας.
Καταλήγοντας, ο πρόεδρος του ΣΕΒ, Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, ανέφερε ότι η Ελλάδα σήμερα, σε σχέση με προηγούμενα χρόνια, βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση αλλά υπολείπεται από τον μέσο όρο της Ευρώπης, και η μεγαλύτερη τροχοπέδη είναι η έλλειψη δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού. «Η χώρα πρέπει να ασχοληθεί με την παιδεία μακροχρόνιας απόδοσης και να αυξηθεί το ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων που εκπαιδεύουν το προσωπικό τους», είπε ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, προσθέτοντας ότι μια από τις προτάσεις του ΣΕΒ προς την Κυβέρνηση είναι η υποχρεωτική πρακτική εκπαίδευση των νέων αποφοίτων για να υπάρξει σύνδεση εκπαίδευσης και αγοράς.
Σε επίπεδο αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, είναι σημαντικό να σημειωθεί αύξηση των μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων που διαθέτουν την τεχνογνωσία και τις δομές για να μετασχηματίσουν και την αλυσίδα αξίας τους -επομένως και τις μικρότερες επιχειρήσεις-, καθώς και η μείωση της ψαλίδας μεταξύ του καθαρού και μεικτού μισθού.
Κλείνοντας, ο προέδρος του ΣΕΒ δήλωσε ότι το brand name της Ελλάδας έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και έχει καταστεί ελκυστικότερο για επενδύσεις, ωστόσο απαιτούνται περαιτέρω σημαντικά βήματα όπως ταχύτερη απόδοση δικαιοσύνης, λιγότερη γραφειοκρατία, νομοθεσία φιλική προς την επιχειρηματικότητα.