Eπιχειρηματικότητα·μία λέξη, πολλές ερμηνείες, πάμπολλες απόψεις και όλο και περισσότερη αναφορά στους επαγγελματικούς και ακαδημαϊκούς χώρους. Τι όμως είναι η επιχειρηματικότητα; Mία τυχοδιωκτική-κομπιναδόρικη προσπάθεια για κέρδος, μία έκφραση της προσωπικής φιλοδοξίας, ένα απαραίτητο στοιχείο κοινωνικής επιβίωσης και προόδου ή ένα δύσκολο ”σπορ” μόνο για ικανούς και ανθεκτικούς;
Κατά μήκος των χρόνων οι μεταβολές στις απόψεις για την επιχειρηματικότητα ήταν πολλές. Και αυτό έχει να κάνει κυρίως με το περιβάλλον, τις ιδιαίτερες συνθήκες και τα μέσα που είχαν στην διάθεσή τους οι επίδoξοι επιχειρηματίες για να δημιουργήσουν. Κατά περιόδους ιδιαίτερης οικονομικής και κοινωνικής ευμάρειας η επιχειρηματικότητα ώς πιο εύκολη στην άσκησή της συνδέονταν κυρίως με μία σχετικά ανώδυνη δραστηριότητα κέρδους. Κλασσικές λύσεις και δοκιμασμένες συνταγές έμοιαζαν ιδανικές μίας και η μεγάλη αγοραστική δύναμη επέτρεπε μία αξιοπρεπή βιώσιμη λειτουργία των περισσοτέρων επιχειρήσεων. Η αγοραστική απόφαση δεν βασίζoνταν σε ιδιαίτερα αυστηρά κριτήρια και η διοίκηση και ο εξορθολογισμός σε όλες τις πτυχές της επιχειρηματικότητας βρίσκονταν σε ένα αρκετά χαλαρό επίπεδο.
Αντιθέτως, κατά περιόδους οικονομικής αστάθειας και κρίσης, που συνδέονται με περικοπή ανθρωπίνου δυναμικού, περιορισμό τζίρου, πολλά λειτουργικά (κυρίως φορολογικά) κόστη και δυσκολία διατήρησης μίας κερδοφόρας πορείας άρχισαν, πέρα των άλλων, ερωτήματα σχετικά με το πόσο η επιχειρηματικότητα του χθές βασιζόνταν σε στερεά θεμέλια και ήταν οικοδομημένη με στοιχεία που θα εξασφάλιζαν μελλοντική βιωσιμότητα. Όσο η αγοραστική δύναμη μειώνονταν τόσο και οι καταναλωτές φιλτράραν της επιχειρήσεις και τα προϊόντα με βάση τις πραγματικές τους ανάγκες και την καλύτερη πρόταση τιμής-ποιότητας. Οι επιχειρηματίες έπρεπε να καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια σε πολλούς τομείς. Έπρεπε να προσφέρουν κάτι στον πελάτη που καλύπτει με τον βέλτιστο τρόπο έναντι του ανταγωνισμού κάποια ανάγκη του. Έπρεπε να σκεφτούν περισσότερο τον καταναλωτή ο οποίος πιά θα διέθετε τα χρήματά του σε ό,τι πραγματικά άξιζε και ήταν πρός όφελός του. Και ακόμα έπρεπε να διοικούν με τέτοιον τρόπο τις επιχειρήσεις και τους ανθρώπους τους ώστε να εξασφαλίζουν την μέγιστη αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα.
Φυσικά οι δραματικές επιπτώσεις της κρίσης δεν μπορούν να υποσκελιστούν. Ιδιαίτερα το κοινωνικό αποτύπωμα της κρίσης ήταν και είναι πίο μαύρο απο ποτέ. Οι συνθήκες ακραίας φτώχειας και το αρνητικό κοινωνικό και οικονομικό πρόσημο θα στιγματίζουν πάντα την περίοδο που διανύσαμε. Παρόλα αυτά όμως, με μία φωτεινή ματιά, μπορεί κάποιος να ισχυρισθεί ότι η οικονομική κρίση όσον αφορά την φύση και το περιεχόμενο της επιχειρηματικότητας αποτέλεσε μία «δημιουργική καταστροφή». Γιατί καταστράφηκαν παλιές αντιλήψεις, κουλτούρες και πιστεύω σχετικά με την φύση και τον σκοπό της επιχειρηματικότητας. Καταστράφηκαν λάθος διαδικασίες, μη πελατοκεντρικές πολιτικές, τυχοδιωκτικές προσπάθειες κέρδους και τεχνικές εξαπάτησης των πελατών με βραχυπρόθεσμα οφέλη. Καταστράφηκαν αναποτελεσματικές δομές, παλία μοντέλα διοίκησης και οργανισμοί που φυτοζωούσαν. Τέλος καταστράφηκαν ανήθικες επιχειρηματικές πρακτικές, προσπάθειες απλής απομίμησης άλλων προϊόντων και η μετριότητα.
Και τι δημιουργήθηκε;
Δημιουργήθηκε μία άλλη κουλτούρα και τάση επιχειρηματικότητας. Ιδιαίτερα με την βοήθεια των νέων τεχνολογιών και με τις ευκαιρίες που προσφέρουν για καινοτομία σε πολλές πτυχές, με μικρά κόστη εκκίνησης μπορούμε ποιά να μιλάμε για μία εκδημοκρατισμένη επιχειρηματικότητα. Μία επιχειρηματικόκητα που επιτρέπει στον καθένα να παρέχει στους καταναλωτές αξία σκεπτόμενος έξυπνα, καινοτόμα και διαφορετικά. Μία επιχειρηματικότητα που ο σκοπός της είναι να προσφέρει λύσεις και αξία στον πελάτη και μέσω αυτού να έρθουν κέρδη. Όχι το αντίστροφο. Ο επιχειρηματίας πία στην συνείδηση των πολιτών μεταφέρετε απο τον πλούσιο κληρονόμο στον άνθρωπο της διπλανής πόρτας που είχε και υλοποίησε μία διαφορετική ιδέα. Δημιουργήθηκαν τάσεις τις επιχειρηματικότητας όπως η κοινωνική και αλληλέγγυα, που εκφράζουν την πίο δημιουργική πλευρά του καπιταλισμού.
Και σε αυτή την δημιουργική αναγέννηση που αναφέρουμε πάνω πρέπει και μπορούν να συντελέσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Κρατικές πρωτοβουλίες στήριξης της νεοφυούς και όχι μόνο επιχειρηματικότητας πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτες. Ενίσχυση δομών επιχειρηματικότητας των πανεπιστημίων και άλλων φορέων απο το κράτος είναι η αρχή για μία επανεκκίνηση της επιχειρηματικότητας. Γιατί απο το πανεπιστήμιο και από ανεξάρτητες πρωτοβουλίες μπορούν να καλλιεργηθούν αντιλήψεις, αξίες και απόψεις για μία ηθική, καινοτόμο και πελατοκεντρική επιχειρηματικότητα. Μία επιχειρηματικότητα που οι ιθύνοντες αντιλαμβάνονται έναν ευρύτερο και βαθύτερο σκοπό για το κοινωνικό σύνολο πέρα απο την παραγωγή κέρδους. Επιπλέον σημαντικό ρόλο έχουν και οι καταναλωτές που οφείλουν να στηρίζουν και να εμπιστεύονται νέες προτάσεις και καινοτομίες καθώς μπορούν και οι ίδιοι να βγούνε ωφελημένοι.
Θα μου πείτε όλα τα παραπάνω ίσως είναι μία ουτοπική προσέγγιση. Δεν θα διαφωνήσω. Αλλά η προσπάθεια να προσεγγίσουμε την ουτοπία μπορεί να μας οδηγήσει σε καλύτερες μέρες και στη λεγόμενη «ευτοπία». Γιατί η πρόοδος, η ευμάρεια και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση επηρεάζεται και επηρεάζει άμεσα την επιχειρηματικότητα δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο, στον οποίο συμμετέχουμε όλοι.