Οι ξένοι κλείνουν τα μάτια και ονειρεύονται το ελληνικό καλοκαίρι. Το μυαλό τους ταξιδεύει σε εικόνες και καρτ ποστάλ που δείχνουν νησιώτικα τοπία λουσμένα στο φως του ήλιου και μέσα στο βαθύ μπλε της θάλασσας πλέουν ξύλινες βαρκούλες βουτηγμένες και αυτές στις αποχρώσεις του μπλε. Δεν σκέφτονται καταμαράν, ούτε πλαστικά ιστιοπλοϊκά. Αυτά δεν ανήκουν στην ελληνική κληρονομιά, αλλά σε μια σύγχρονη κοινωνία που μπορούν να την βρουν παντού. Ναι, είναι ωραία κι αυτά, αλλά δεν είναι ο ελληνικός πολιτισμός…
Κι έπειτα έρχονται στην Ελλάδα και αναζητούν να φωτογραφίσουν τις ξύλινες βαρκούλες σαν σήμα κατατεθέν του ελληνικού τοπίου. Μόνο που το τοπίο σιγά – σιγά σβήνει. Εύλογα και σωστά θα σκεφτούν κάποιοι ότι οι αλλαγές είναι μέρος μιας κοινωνίας που εξελίσσεται. Να επιστρέψουμε τον χρόνο πίσω; Φυσικά και όχι, μπορούμε όμως να εξελισσόμαστε συντηρώντας παράλληλα τα πολιτιστικά στοιχεία της παραδοσιακής μας κληρονομιάς.
Μιλήσαμε με τον κ. Αλέξη Κανιάρη, υπεύθυνο έργων στην εταιρεία Euromare, που πριν λίγες μέρες διοργάνωσε μια διμερής συνάντηση με θέμα «Ξυλοναυπηγική Κληρονομιά και Επιχειρηματικότητα: Ένας Εποικοδομητικός Διάλογος μεταξύ Ελλάδας και Νορβηγίας». Σύμφωνα με όσα μας είπε, τόσο η Ελλάδα όσο και η Νορβηγία, είναι δύο χώρες από τις ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, με βαθιά παράδοση στην ξυλοναυπηγική. Τα ξύλινα σκάφη αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών αυτών και μάλιστα είναι αναγνωρισμένα στους Εθνικούς Καταλόγους Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας (2013) και της Νορβηγίας (2021).
Σκοπός της πρωτοβουλίας είναι η αναβίωση της ιστορικής αυτής τέχνης, η ευαισθητοποίηση του κοινού για τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η καταστροφή των ξύλινων σκαφών στον πολιτισμό και το περιβάλλον, αλλά κυρίως η ανταλλαγή τεχνογνωσίας. Όπως μας εξήγησε ο κ. Κανιάρης στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας αυτής, προηγήθηκαν δύο εργαστήρια. Το ένα έλαβε χώρα στη Σύρο, στις 12-14 Δεκεμβρίου 2024, όπου συμμετείχαν έμπειροι ξυλοναυπηγοί, εκπρόσωποι της ναυτικής βιομηχανίας και υποστηρικτές της πολιτιστικής κληρονομιάς, οι οποίοι είχαν έναν εποικοδομητικό διάλογο γνώσεων και δεξιοτήτων. Το δεύτερο εργαστήριο, που πραγματοποιήθηκε στο Νόρχαιμσουντ και στο Μπέργκεν της Νορβηγίας, στις 20–21 Ιανουαρίου 2025, συνέχισε και ενίσχυσε τη δυναμική που αναπτύχθηκε στη Σύρο. Στη Νορβηγία οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά τη λειτουργία του Hardanger Maritime Centre και του Fishery Museum & Cultural Centre, όπου δόθηκε έμφαση στις μεθόδους συντήρησης, αποκατάστασης και τεκμηρίωσης των παραδοσιακών ξύλινων σκαφών.
Δυστυχώς τα ξύλινα σκάφη μειώνονται ραγδαία και τη θέση τους παίρνουν σκάφη μαζικής παραγωγής. Μόνο οι λάτρεις του vintage του αυθεντικού και του παραδοσιακού μπορούν να εκτιμήσουν την ποιότητα και τη λεπτομερή δουλειά ενός ξύλινου σκάφους. Δεν είναι τυχαίο ότι το μεγαλύτερο ξύλινο ιστιοπλοϊκό του κόσμου είναι το Creole, το οποίο ανήκει στην οικογένεια Gucci. Το Creole είναι ένα σπάνιο σκάφος, 65 μέτρων, κατασκευασμένο το 1920. Πέρασε από διάφορους ιδιοκτήτες, οι οποίοι άλλαζαν κάθε φορά το εσωτερικό του, ανάλογα με τις ανάγκες τους. Το 1959 πέρασε στην κατοχή του Σταύρου Νιάρχου, ο οποίος λένε ότι το αγόρασε για να πάει κόντρα στον Ωνάση που είχε τότε το Invicta. O Σταύρος Νιάρχος το κράτησε για αρκετά χρόνια μέχρι που το θεώρησε κακορίζικο μια και έχασε και τις δύο του γυναίκες μέσα σε αυτό από υπερβολική δόση βαρβιτουρικών και οι δύο. Το 1983 το αγόρασε ο παθιασμένος με την ιστιοπλοΐα Μαουρίτσιο Γκούτσι, ιδρυτής του γνωστού οίκου Gucci, ο οποίος μετέδωσε στις κόρες του την αγάπη του για την ιστιοπλοΐα και τη θάλασσα. Δυστυχώς ο Μαουρίτσιο, ο οποίος αποκατέστησε τις ζημιές του σκάφους και το εκσυγχρόνισε δεν πρόλαβε να το χαρεί, αφού δολοφονήθηκε από τη γυναίκα του. Σήμερα βρίσκεται στην κατοχή της Αλέγκρα και της Αλεσάντρας Γκούτσι.
Σχετικά με την Euromare
Η EuroMare συστάθηκε το 1994 ως Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (ΑΜΚΕ) με αντικείμενο τη διοργάνωση διεθνών εκδηλώσεων, συνεδρίων και εκθέσεων και την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών. Έχει μεγάλη εμπειρία στη διοργάνωση δράσεων σχετικών με τη θάλασσα, όπως το EuroMare Forum/ LIMENES, που πραγματοποιήθηκε από το 1994 έως το 2000 στον Πειραιά, το Ρότερνταμ και το Μπέρμιγχαμ, προωθώντας συνεργασίες στον τομέα της θαλάσσιας τεχνολογίας και περιβαλλοντικής συμβουλευτικής για λιμάνια, αλλά και μεγάλων πολιτιστικών εκδηλώσεων όπως η διεθνής έκθεση σύγχρονης τέχνης Art Athina. Επιπλέον, διαθέτει εξειδικευμένη εμπειρία σε πολιτιστικά έργα στη νησιωτική Περιφέρεια των Κυκλάδων. Επιπρόσθετα σε μία σειρά πολιτιστικών πρωτοβουλιών στην Τήνο, το 2020 ανέλαβε τον συντονισμό της οργάνωσης και διαχείρισης του Μουσείου Γαΐτη - Σίμωσι στην Ίο, το οποίο εγκαινιάστηκε επίσημα στις 14 Σεπτεμβρίου 2024.
Σχετικά με το Hardanger Maritime Centre
Το Hardanger Maritime Centre, ξεκινώντας το 1984 με την αποκατάσταση ενός jakt (παραδοσιακό φορτηγό πλοίο που χρονολογείται από το 1884), ιδρύθηκε με σκοπό τη δημιουργία ενός επαγγελματικού περιβάλλοντος για τις παραδοσιακές ναυπηγικές τέχνες, διασφαλίζοντας ότι τόσο οι τέχνες όσο και η ναυτική κληρονομιά θα παραμείνουν ζωντανές. Το Hardanger Maritime Centre στοχεύει στη διασφάλιση ότι μια επιλογή αντιπροσωπευτικών σκαφών κάθε είδους αποκαθίστανται σύμφωνα με επαγγελματικές αρχές. Εκτός από την αποκατάσταση σκαφών, το κέντρο οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδηλώσεις και εργαστήρια για την ενίσχυση της τεχνογνωσίας γύρω από τη ναυπηγική τέχνη.
Το έργο «Ξυλοναυπηγική Κληρονομιά και Επιχειρηματικότητα: Ένας Εποικοδομητικός Διάλογος μεταξύ Ελλάδας και Νορβηγίας» χρηματοδοτείται από τα E.E.A. Grants (Χρηματοδοτικός Μηχανισμός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου 2014-2021), που αντιπροσωπεύουν τη συμβολή της Ισλανδίας, του Λιχτενστάιν και της Νορβηγίας για μια πράσινη, ανταγωνιστική Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς.