Τον περασμένο Σεπτέμβριο μια ομάδα μαθητών γυμνασίου στη Μελβούρνη της Αυστραλίας ξεκίνησε μια ομάδα στο Facebook* με το όνομα “Subtle Asian Traits.”. Οι έφηβοι, όλοι τους ασιάτες μετανάστες ήθελαν ένα διαδικτυακό χώρο όπου θα μπορούσαν να συζητούν για τον τρόπο ζωής τους στο δυτικό πολιτισμό και μπορούν να ανταποκριθούν ή όχι όταν οι γονείς τους έχουν γεννηθεί στην Ασία. Η ομάδα έχει συγκεντρώσει σχεδόν 1 εκατομμύριο μέλη σε λιγότερο από τέσσερις μήνες. Αυτό που ξεκίνησε ως χώρος για να μοιράζονται αναρτήσεις και αστεία για τον ασιατικό πολιτισμό έχει γίνει μια κοινότητα όπου τα μέλη συζητούν για τον ρατσισμό που βιώνουν, τον αγώνα τους να είναι δίγλωσσοι και τη γονική πίεση που αντιμετωπίζουν σε καθημερινή βάση.
Όλοι γνωρίζουμε ότι το Facebook ως μέσο κοινωνικής δικτύωσης πέρασε ένα ιδιαίτερο σκληρό 2018. Οι αποκαλύψεις για τις πολλαπλές παραβιάσεις προσωπικών δεδομένων σε μη αποδεκτή συλλογή δεδομένων καθώς και η υποτιθέμενη ή πραγματική (ουδείς μπορεί να πει με βεβαιότητα) αποκαλυφθείσα επιρροή Ρώσων χάκερ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016, δοκίμασε τα όρια εμπιστοσύνης των χρηστών του Facebook ανά τον πλανήτη. Αλλά εάν το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο στον κόσμο ξαφνικά εξαφανιζόταν από το διαδικτύο, θα χάναμε πολύ περισσότερα από τη δυνατότητα να μοιραζόμαστε φωτογραφίες και να στέλνουμε μηνύματα.
Περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν θα είναι πλέον σε θέση να συνδεθούν με άλλους που μοιράζονται τις εμπειρίες τους και τις κακουχίες τους όπως τα μέλη της προαναφερθείσας ομάδας.
Στις μέρες μας, οι περισσότεροι έχουν επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στα ζητήματα ιδιωτικότητας και εμπιστοσύνης, προειδοποιώντας ουσιαστικά ότι η πλατφόρμα μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τα προσωπικά μας δεδομένα.
Ορισμένοι φοβούνται ότι το δικτυακό φαινόμενο (network effect)** -δηλαδή εκείνο το χαρακτηριστικό γνώρισμα κατά το οποίο η αξία ενός αγαθού ή υπηρεσίας εξαρτάται από τον αριθμό των ατόμων που κατέχουν το συγκεκριμένο αγαθό ή χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη υπηρεσία- θα μπορούσε σύντομα να λειτουργήσει αντίστροφα. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με το fact tank Pew Research Center: Το ποσοστό των χρηστών ηλικίας 18 έως 29 ετών που διέγραψαν την εφαρμογή του facebook το 2018 ήταν περισσότερο από το διπλάσιο του ποσοστού των ατόμων ηλικίας από 50 έως 64 ετών που το διέγραψαν.
Η ανάπτυξη των χρηστών του κοινωνικού δικτύου έχει επίσης επιβραδυνθεί στις Η.Π.Α. και τον Καναδά και μειώθηκε στην Ευρώπη, συμβάλλοντας στην απώλεια κεφαλαιοποίησης ύψους 120 δισ. Δολαρίων τον περασμένο Ιούλιο. Από το τρίτο τρίμηνο του 2018, το Facebook είχε χάσει 1 εκατομμύριο καθημερικούς ενεργούς χρήστες στην Ευρώπη σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο. Το Twitter επίσης είδε πτώση των χρηστών το 2018 – η εταιρεία ανέφερε ότι χάσει 9 εκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς χρήστες το τρίτο τρίμηνο, αν και μεγάλο μέρος αυτού του αριθμού προέρχεται από τους λογαριασμούς spam και bot*** τους οποίους η πλατφόρμα φρόντισε να απομακρύνει.
Αλλά μεγάλο μέρος του κόσμου δεν παραιτείται από το Facebook ακόμα. Από τον Σεπτέμβριο, το 85% των καθημερινών ενεργών χρηστών του Facebook είναι εκτός των ΗΠΑ και του Καναδά. «Οι ανησυχίες γύρω από την ιδιωτικότητα και την ανταλλαγή δεδομένων είναι ξεχωριστές από τις λειτουργίες του Facebook», λέει ο Jeff Hancock, διευθυντής του Stanford Social Media Lab. «Η ιδέα της ηθικής υψηλής τεχνολογίας είναι πιο αφηρημένη εκτός των ΗΠΑ».
Αν το Facebook εξαφανιστεί αύριο, οι ομάδες της πλατφόρμας θα είναι αυτές που θα αντιμετωπίσουν τα περισσότερα προβλήματα. Περισσότερα από 100 εκατομμύρια χρήστες του Facebook ανήκουν σε κάποια ομάδα. Η Anne Gu, συνιδρυτής των Subtle Asian Traits, δήλωσε πρόσφατα στο BBC ότι ένα μέλος της ομάδας τόνισε πως ότι μπήκε σ΄αυτή την κοινότητα ήταν η πρώτη φορά που «αισθάνθηκε την αίσθηση ότι ανήκει κάπου». Στην Ινδία, “Breastfeeding Support for Indian Mothers” έχει πάνω από 80.000 μέλη που υποστηρίζουν το ένα το άλλο μέσω διαφόρων σταδίων θηλασμού των παιδιών τους. Το «African Farmers Club» έχει συνδέσει 100.000 αγρότες σε ολόκληρη την ήπειρο για να μοιραστούν τις τεχνικές παραγωγής και να συμβάλουν στην αύξηση των κερδών.
Αλλά η εμβέλεια της εταιρείας ξεπερνά τα όρια της δικής της πλατφόρμας. Το Facebook κατέχει επίσης το Instagram και το WhatsApp – δύο από τα μεγαλύτερα δίκτυα κοινωνικών μέσων στον κόσμο. Η Instagram έφτασε το 1 δισεκατομμύριο χρήστες τον περασμένο Ιούνιο και η εταιρεία WhatsApp έφτασε τα 1,5 δισ. ευρώ. Εάν το Facebook πέσει , τότε και οι συγκεκριμένες εταιρείες θα έχουν πρόβλημα.
Ήδη σύμφωνα με το BBC και τους New York Times, ο επικεφαλής του Facebook Mark Zuckerberg βρίσκεται σε διαδικασία μιας μεγάλης αλλαγής που θα επηρεάσει όσα ξέρουμε μέχρι στιγμής για το instant messaging. Σχεδιάζει να ενοποιήσει τις εφαρμογές Instagram, WhatsApp και Facebook Messenger. Αν και θα διατηρήσουν την αυτονομία τους, σε ένα βαθύτερο επίπεδο θα είναι δυνατό πλέον τα μηνύματα των χρηστών να «ταξιδέψουν» ανάμεσα στις τρεις υπηρεσίες.μόλις το σχέδιο ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2019 ή στις αρχές του 2020, ένας χρήστης του Facebook θα είναι σε θέση να επικοινωνήσει απευθείας με έναν άλλο χρήστη που π.χ. έχει μόνο λογαριασμό WhatsApp, κάτι αδύνατο σήμερα, καθώς οι τρεις επιμέρους εφαρμογές δεν έχουν κάποιο κοινό πυρήνα.
Στόχος του είναι να καταστήσει τις υπηρεσίες του πιο χρήσιμες και να αυξήσει τον χρόνο που οι χρήστες περνούν σε αυτές. Παράλληλα, το Facebook, χάρη στην ενοποίηση, θα μπορεί να ανταγωνισθεί πιο αποτελεσματικά με την Google και την Apple.
Μέχρι σήμερα το Facebook είχε αφήσει τo Instagram και το WhatsApp να λειτουργούν ως ανεξάρτητες εταιρείες σε μεγάλο βαθμό. Η απόφαση για ενοποίηση δημιούργησε εσωτερικές διχόνοιες και ήταν εν μέρει η αιτία για να αποχωρήσουν το 2018 οι ιδρυτές των δύο εταιρειών, που είχαν εξαγοραστεί παλαιότερα από το Facebook.
Από την άλλη, αν υποθετικά αναφερθούμε στην πτώση του Facebook, θα μπορούσε το γεγονός αυτό να ανοίξει μια πληθώρα ευκαιριών για αρκετές άλλες εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μαζικής ενημέρωσης που επί του παρόντος παραμένουν χαμηλότερα. Το Twitter και το Snap θα μπορούσαν να δουν κάποια κέρδη καθώς και άλλες μικρές πλατφόρμες μηνυμάτων όπως το Wickr και το Silent Circle θα μπορούσαν να δουν κέρδη χωρίς το Facebook Messenger και το WhatsApp. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί καθώς και οι δύο εταιρείες επικεντρώνονται στην κρυπτογράφηση, κάτι που γίνεται ολοένα και πιο σημαντικό μετά τις ανησυχίες για την ιδιωτική ζωή που ήρθαν την προηγούμενη χρονιά στο προσκήνιο.
Για καθημερινή χρήση, το Pinterest και το Reddit θα μπορούσαν να δουν μια ανοδική τάση στους χρήστες τους, και όσον αφορά τα ζητήματα οργάνωσης ομάδων και κοινοτήτων, η εφαρμογή Nextdoor θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για οργάνωση εκδηλώσεων. Εξάλλου όπως είχε πει και ο Jeff Hancock «Δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερο για το Facebook εκτός από το ότι όλοι υπάρχουν εκεί». Και συμπλήρωσε πως «Εάν το Facebook έφευγε από τον κόσμο οι άνθρωποι θα βρουν ένα άλλο μέρος για να συγκεντρωθούν στο διαδίκτυο.»
Να τονίσουμε εδώ πως αρκετοί πρώην υπάλληλοι του Facebook προσπάθησαν, ανεπιτυχώς, να δημιουργήσουν ένα νέο διαδικτυακό μέρος. Το Jumo, ένα φιλανθρωπικό κοινωνικό δίκτυο που αποκτήθηκε από το GOOD το 2011, και το Path, μια υπηρεσία φωτογράφησης και ανταλλαγής μηνυμάτων για κινητά, ιδρύθηκαν από μερικά από τα πρώτα μέλη της ομάδας του Facebook. Ο διαδικτυακός χώρος ερωτήσεων και απαντήσεων Quora και το εργαλείο οργάνωσης ομάδας Asana ξεκίνησαν και από τους πρώην Facebookers, αλλά δεν μπορούν να θεωρηθούν ως άμεσοι ανταγωνιστές της εταιρείας.
Ορισμένοι πρώην στελέχη του Facebook αποφεύγουν τώρα την τοποθεσία, καθώς και τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης στο σύνολό της. Το 2017, κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας στο Graduate School of Business του Στάνφορντ, ο πρώην αντιπρόεδρος του Facebook για την ανάπτυξη των χρηστών, Chamath Palihapitiya ( οποίος εργάστηκε στην εταιρεία από το 2007 ως το 2011) δήλωσε ότι το facebook «εξουδετερώνει τον κοινωνικό ιστό» στις ανθρώπινες κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Την ίδια χρονιά, ο πρώην πρόεδρος του Facebook, Sean Parker, δήλωσε στον Axios ότι το δίκτυο «εκμεταλλεύεται μια ευάλωτη θέση στην ανθρώπινη κοινωνία».
Βέβαια, όλα αυτά τα υποστηρίζουν ως πρώην. Άραγε, αν συνέχιζαν να εργάζονται σε περίοπτη θέση στην εταιρεία του Mark Zuckerberg, θα έλεγαν τα ίδια. Πού ξεκινάει η πραγματικότητα στα λεγόμενα τους και πού ο ανταγωνισμός είναι μια λεπτή γραμμή που ενδεχομένως δύσκολα να ξεχωρίσουμε. Όσοι έχετε δει την αμερικάνικη ταινία Τhe Social Network παραγωγής 2010 θα θυμάστε τις δίκες που αντιμετώπισε ο ιδρυτής Zuckerberg προκειμένου να κατοχυρώσει τελικά την πλατφόρμα μετά την δημιουργία της.
Ακόμα, εάν το Facebook αποτύχει, θα χρησιμεύσει ως προειδοποιητική ιστορία για πολλούς ότι η ιδιωτική ζωή των χρηστών πρέπει να είναι κορυφαία προτεραιότητα. Η παραμέληση του Facebook σε αυτόν τον τομέα δεν μπορεί να καταστρέψει την επιχείρηση εξ ολοκλήρου, αλλά διακινδυνεύοντας την πτώση του μεριδίου αγοράς και τον εφιάλτη PR που σίγουρα δεν αποτελεί καλό σημείο για τις επιχειρήσεις.
Τον Δεκέμβριο, η χρηματιστηριακή αγορά μειώθηκε κατά περισσότερο από 20% και οι τεχνολογικοί κολοσσοί ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό. Το Facebook έπεσε περισσότερο από 5%, αλλά και οι Amazon και Netflix έπεσαν πάνω από 5%. Για την ακρίβεια υπήρξε πτώση στις μετοχές του λεγόμενου FAANG (Facebook, Apple, Amazon, Netflix και Google).
Οι εντάσεις για τον εμπορικό πόλεμο των ΗΠΑ με την Κίνα, όπου η κυβέρνηση εμποδίζει το Facebook, είναι μια από τις αιτίες καθώς ο φόβος μεταξύ των επενδυτών σε σχέση με την παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση είναι μεγάλος. Αλλά όταν πρόκειται για το Facebook, οι ανησυχίες σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής των χρηστών είναι αυτές που προβάλλονται. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα σφάλματα της εταιρείας σχετικά με την ιδιωτική ζωή των δεδομένων συμβάλλουν στη χειρότερη πτώση της αγοράς από το 2008 και η συνολική κατάρρευση του Facebook θα μπορούσε να σημαίνει απώλεια της τρέχουσας κεφαλαιοποίησης της αγοράς κατά 382 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ο Jeff Hancock αναφέρει ότι ο δρόμος προς τα εμπρός μπορεί να είναι η αντιμετώπιση της εταιρείας Facebook και της πλατφόρμας Facebook διαφορετικά. «Οι ομάδες Facebook είναι ένας εκπληκτικός χώρος»λέει – και η απώλεια της πλατφόρμας σημαίνει να χάσει και τις δυνατότητες άλλων προσφορών, όπως το Marketplace, το Oculus και τα εργαλεία συλλογής κεφαλαίων. «Ακόμα,» λέει ο Hancock, «νομίζω ότι πρέπει να κρατήσουμε το Facebook υπεύθυνο για τις επιχειρήσεις».
Το σίγουρο είναι πως πλέον το Facebook μπαίνει στην αντεπίθεση καθώς ανακοίνωσε πως περισσότεροι από 30.000 υπάλληλοι της εταιρείας δραστηριοποιούνται στον τομέα της ασφάλειας. O Zuckerberg προσπαθεί να ανακτήσει την χαμένη του αίγλη ποντάροντας στην πραγματική αξία των ενεργών χρηστών. Σίγουρα θα είναι κάτι παραπάνω από δύσκολο καθώς μέσα στην πλατφόρμα έχουν μαζευτεί τόσο οι λογαριασμοί κλώνοι (clone accounts) όσο και οι λογαριασμοί ανύπαρκτων προσώπων (fake account). Το μέλλον θα δείξει.
——————————————————————————–
*Facebook είναι μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που ξεκίνησε στις 4 Φεβρουαρίου του 2004. Οι χρήστες της μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω μηνυμάτων με τις επαφές τους και να τους ειδοποιούν όταν ανανεώνουν τις προσωπικές πληροφορίες τους.Ο Zuckerberg ίδρυσε το Facebook ως μέλος του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Αρχικά δικαίωμα συμμετοχής είχαν μόνο οι φοιτητές του Χάρβαρντ ενώ αργότερα επεκτάθηκε για την Ivy League (χαρακτηρισμός μιας ομάδας οκτώ ελίτ πανεπιστημίων των ΗΠΑ). Το όνομα της ιστοσελίδας προέρχεται από τα έγγραφα παρουσίασης των μελών πανεπιστημιακών κοινοτήτων μερικών Αμερικάνικων κολεγίων και προπαρασκευαστικών σχολείων που χρησιμοποιούσαν οι νεοεισερχόμενοι σπουδαστές για να γνωριστούν μεταξύ τους. Tο 2005 το δικαίωμα πρόσβασης επεκτάθηκε σε μαθητές συγκεκριμένων λυκείων και μέλη ορισμένων μαθητικών κοινοτήτων, ενώ το 2006 η υπηρεσία έγινε προσβάσιμη σε κάθε άνθρωπο του πλανήτη που η ηλικία του ξεπερνούσε τα 13 χρόνια.
**Με τον όρο δικτυακό φαινόμενο ή φαινόμενο δικτύου (αγγλ. network effect) ονομάζεται εκείνο το χαρακτηριστικό γνώρισμα κατά το οποίο η αξία ενός αγαθού ή υπηρεσίας εξαρτάται από τον αριθμό των ατόμων που κατέχουν το συγκεκριμένο αγαθό ή χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη υπηρεσία. Για παράδειγμα, ένα κουτάλι έχει μια συγκεκριμένη χρηστική αξία ανεξάρτητα από το πόσα άτομα κατέχουν ή χρησιμοποιούν κουτάλι. Από την άλλη, η χρηστική αξία του τηλεφώνου εξαρτάται άμεσα από το πόσα άτομα έχουν τηλέφωνο. Αν μόνο ένα άτομο σε ολόκληρο τον κόσμο έχει τηλέφωνο, τότε η αξία του είναι μηδενική. Εάν δύο άτομα έχουν τηλέφωνο η αξία του αυξάνει. Όσοι πιο πολλοί άνθρωποι έχουν τηλέφωνο, τόσο αυξάνει η αξία του. Λέγεται τότε οτι το τηλέφωνο δημιουργεί δικτυακό φαινόμενο. Ο Παγκόσμιος Ιστός δημιουργεί επίσης δικτυακά φαινόμενα.
***Ο όρος Bot αναφέρεται σε οποιοδήποτε είδος λογισμικού μπορεί να λειτουργεί αυτόνομα και να συμπεριφέρεται σαν άνθρωπος.
Πηγές:
https://www.ozy.com/acumen/life-after-facebook-what-would-the-world-lose-and-gain/91498
http://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/02/01/facts-about-americans-and-facebook/
Πρώτη δημοσίευση στο Geopolitics and Daily News