Καθώς η βάρκα χτυπιόταν πάνω στα κύματα του Ειρηνικού, με ψιλόβροχο και θερμοκρασία γύρω στις 11 βαθμούς, ξεσκέπαστοι στο κρύο επί 40 λεπτά με την γυναίκα μου δίπλα, τίποτε δεν φανέρωνε πως είναι Αύγουστος. Κάθε τόσο έκανα πίσω την ανησυχία και τη δυσφορία μου, αισθανόμενος ότι, ως καλομαθημένος από τις ανέσεις της σύγχρονης εποχής, δεν είχα δικαίωμα να διαμαρτύρομαι. Χρειαζόταν να υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι, στο κάτω-κάτω, βρισκόμασταν στα μέρη όπου ασκήτεψε ο Άγιος Γερμανός της Αλάσκας!
Σε πρόσφατο άρθρο μου επιχείρησα μια πανοραμική εισαγωγή στο πρόσφατο ταξίδι μου διάρκειας 40 ημερών στην Αμερική και στους σκοπούς του. Εδώ θα προσπαθήσω να εμβαθύνω κάπως περισσότερο σε ορισμένες πλευρές του.
Αρχίζοντας από τον τελευταίο σταθμό αυτής της κοπιώδους και συναρπαστικής περιοδείας (η οποία περιελάμβανε 11 πτήσεις!), θα πρέπει να υπενθυμίσω στους αναγνώστες πως οι ΗΠΑ αγόρασαν την Αλάσκα από τη Ρωσία. Στα τέλη του 18ου αιώνα Ρώσοι έμποροι είχαν εγκατασταθεί στην Αλάσκα για να συγκεντρώσουν γούνες και άλλα αγαθά. Σύντομα κατέφθασαν και ιερομόναχοι να μεταφέρουν την Ορθοδοξία στους ειδωλολάτρες ιθαγενείς. Ο Άγιος Γερμανός (Χέρμαν), ως επικεφαλής τους, αντιλήφθηκε πως οι συμπατριώτες του έμποροι εκμεταλλεύονταν και κακοποιούσαν τους φτωχούς ιθαγενείς. Έτσι, εκτός από το φως της πίστης το οποίο τούς μετέδωσε, τούς υπερασπίζονταν κιόλας, γεγονός που τόν κατέστησε αγαπητό.
Με δέος, λοιπόν, πατήσαμε στα μικρά νησάκια στα οποία έζησε κατά διαστήματα μόνος. Δάσος παντού, ομορφιά τριγύρω, αλλά και λάσπη και κρύο. Στις 14 Αυγούστου στεκόμουν δίπλα από μια ξυλόσομπα για να ζεσταθώ! Μεγάλη διαφορά από την κεντρική πόλη της Αλάσκας, το Άνκορατζ, όπου απολαύσαμε ζεστό ανοιξιάτικο καιρό. Την σκληρή ζωή των παλιών πρωτοπόρων ασκητών ακολουθούν τώρα (τηρουμένων των αναλογιών) οι 3 μοναχοί που ζουν στο ένα νησί και οι 5 μοναχές που ζουν στο άλλο. Ας αποπειραθούμε να φαντασθούμε για λίγο μόνο το δριμύ ψύχος και τις ατέλειωτες νύχτες του χειμώνα… Φιλτράρουν το βρόχινο νερό και ηλεκτρικά πάνελ έχουν μόνο για να φορτίζουν τα κινητά! Εκτός από ελάχιστα λαχανικά τα οποία καλλιεργούν στο μικρό θερμοκήπιο και κάποιους σολομούς που πιάνουν οι ίδιοι, για όλες τις άλλες προμήθειες, υπηρεσίες, γιατρούς κτλ θα πρέπει να κάνουν την θαλάσσια διαδρομή της οποίας απέκτησα και ο ίδιος πείρα…
Για να γίνεις ικανός για σκληρή άσκηση πρέπει μια αγάπη να έχει ”αιχμαλωτίσει” προηγουμένως την καρδιά σου. Όλοι οι μοναχοί και οι μοναχές είναι μεταστραφέντες (converts), μέρος δηλαδή του μεγάλου ρεύματος το οποίο αποκαλείται «το καλύτερα φυλαγμένο μυστικό της Αμερικής»! Του φαινομένου, δηλαδή, το οποίο προκάλεσε αυτό το ταξίδι προκειμένου να λάβω συνεντεύξεις. Επειδή το βιβλίο το οποίο θα τίς περιλάβει γράφεται στα Αγγλικά και θα κυκλοφορήσει στην Αμερική, γράφω κάποια άρθρα σαν ετούτο για το Ελληνικό κοινό.
Καθώς οι ηλικίες με τις οποίες συνομίλησα ήταν από 18 έως 80, αυτό πρακτικά σημαίνει ότι συνομίλησα, τόσο με ανθρώπους που διαδήλωναν ως νέοι ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, όσο και με κάποιους που ακόμη δεν ολοκλήρωσαν την εφηβεία τους! Για να έλκονται διαφορετικές προσωπικότητες κάθε ηλικίας και μόρφωσης, κάτι θα συμβαίνει.
Τι προσφέρει, άραγε, η Ορθόδοξη πίστη στους σύγχρονους Αμερικανούς έτσι ώστε να έχουμε ενορίες που αποτελούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου από μεταστραφέντες; Τι ωθεί έναν Προτεστάντη πάστορα να γίνει Ορθόδοξος ιερέας; Μάλιστα συνάντησα έναν πρώην Προστεστάντη πάστορα ο οποίος δεν χειροτονήθηκε όταν έγινε Ορθόδοξος, αλλά ήταν ευχαριστημένος ως απλός λαϊκός. Ενώ πριν δίδασκε επί δεκαετίες, τώρα μαθήτευε!
Θα πρέπει κατ’ αρχήν να έχουμε υπόψη μας πως οι Αμερικανοί είναι περισσότερο ευέλικτοι από τους Ευρωπαίους. Όπως μετακινούνται εύκολα ως προς τον τόπο κατοικίας τους, έτσι μετακινούνται και σε διαφορετικούς χώρους πίστης. Στις συνεντεύξεις άκουγα συχνά κάποιους να έχουν περάσει από πολλούς άλλους Χριστιανικούς σταθμούς πριν καταλήξουν στην Ορθοδοξία. Φυσικά η ζωή τους δεν τελειώνει εδώ και γενικώς τίποτε δεν είναι εξ ορισμού οριστικό, όμως ο τρόπος με τον οποίο μιλούσαν για την τωρινή τους πίστη φανέρωνε ένα αίσθημα εκπλήρωσης. Σαν να βρήκαν αυτό για το οποίο έψαχναν επί χρόνια, αυτό για του οποίου την έλλειψη πονούσαν.
Όλοι πλέον γνωρίζουμε ότι πολιτισμικά υπάρχουν δύο Αμερικές, με εκείνη της Ανατολικής και της Δυτικής Ακτής να μεταδίδει το αίσθημα ”κινούμενης άμμου”. Η αμφισβήτηση των αξιών έχει πιάσει ”κόκκινο”, η οικογένεια αποσυντίθεται, το φύλο έχει καταντήσει ιδεολογία, ο μηδενισμός καιροφυλακτεί στην γωνία για κάθε ψυχισμό που μπαίνει στην εφηβεία. Η εν λόγω αποσάθρωση έχει αναπόφευκτα επηρεάσει και τον Χριστιανισμό: υπάρχουν φιλελεύθερες Προτεσταντικές ομολογίες στις οποίες έχει τόσο πολύ ξεθωριάσει το Χριστιανικό μήνυμα ώστε αμφιβάλλεις αν πιστεύουν στον Χριστό ως Θεάνθρωπο και στην Ανάστασή Του! Όποιος ειλικρινής αναζητητής της αλήθειας γαλουχηθεί μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα είναι πολύ εύλογο να ψάξει για μια Χριστιανική ομάδα η οποία μπορεί να αποδείξει την σύνδεσή της με τους Αποστόλους και την Εκκλησία των πρώτων αιώνων. Αυτή την ανακάλυψη εξέφρασαν ρητά πολλοί μεταστραφέντες στις συνεντεύξεις τις οποίες μού έδωσαν.
Αλλά και η Αμερική της ενδοχώρας έχει τις δικές της μεταστροφές. Είτε διότι η συντηρητική Προτεσταντική κοινότητα αποδεικνύεται πολύ απλοϊκή και ηθικολογική για το σήμερα, αδυνατώντας να καλύψει τα υπαρξιακά ερωτήματα των πιστών, είτε διότι κάποιοι που δεν πίστευαν καν ανακάλυψαν την Ορθόδοξη Εκκλησία μέσα από τυχαία συμμετοχή σε κάποια λατρευτική ακολουθία. Γνώρισα ανθρώπους που έγιναν Ορθόδοξοι μέσα από βάπτισμα άλλου ή κηδεία γνωστού!
Άλλοι είπαν ότι εκτέθηκαν στο καινούργιο μέσα από φίλους οι οποίοι έτυχε ν’ ακούσουν ένα podcast. Γενικά υπάρχουν πλέον άφθονες Ορθόδοξες διαδικτυακές πηγές σχετικές με θεολογικά και πνευματικά ζητήματα, όπως και αναρίθμητα βιβλία. Η Αμερική έχει γίνει το νέο ”Ελντοράντο” της Ορθόδοξης πίστης. Αυτή η εξέλιξη δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την σπουδαία ανάπτυξη της Ορθόδοξης Θεολογίας εν γένει κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια (Ελληνόφωνης, Αγγλόφωνης, Γαλλόφωνης). Χωρίς υπερβολή, η Θεολογία είναι ο μόνος επιστημονικός χώρος στην Ελλάδα όπου μεταφράζονται εγχώρια βιβλία προς άλλες γλώσσες!
Σχεδόν όλοι οι ιθαγενείς της Αλάσκας (συναντήσαμε πολλούς γύρω μας) είναι Ορθόδοξοι. Ενορίες θα βρεις και σε όλες τις μικρές Αλεούτες νήσους. Αλλά η ραγδαία ανάπτυξη των μεταστροφών παρατηρείται στους λευκούς Αμερικανούς, χωρίς να εξαιρούνται και λίγοι μαύροι (Αφροαμερικανοί). Άνθρωποι μορφωμένοι, με σοβαρούς προβληματισμούς για το μέλλον της χώρας τους και του κόσμου, αναζητούν νόημα ζωής. Καθώς στις Δυτικές κοινωνίες διαβάζουν περισσότερο από εμάς, αποκτούν πρόσβαση σε υλικό θεολογίας, καθώς και σε εμπειρίες πνευματικής ζωής. Όπως δήλωσε κάποιος, «στην προηγούμενη Χριστιανική ομάδα όπου βρισκόμουν μάθαινα για τον Χριστό, αλλά εδώ συνάντησα τον Χριστό»!
Καμία μεταστροφή δεν έχει νόημα αν δεν αποτελεί συνάντηση. Αν η θρησκεία είναι απλώς ένα σύνολο ιδεών το οποίο ασπάζεσαι, και ενίοτε τό εναλλάσσεις με ένα άλλο πιο ικανοποιητικό, τότε χάνει την ζωτικότητά της και εκφυλίζεται σε ηθικούς κανόνες, οι οποίοι καταπιέζουν στο όνομα ενός απρόσιτου θεού. Η προσωπική συνάντηση, όμως, διαθέτει τη δύναμη να καταστήσει κάποιον αυστηρότερο με τον εαυτό του και επιεικέστερο με τους άλλους. Ναι, αυτό ήταν μια συχνή δήλωση στις συνεντεύξεις: «Έχω γίνει πιο συμπονετικός και πιο συγχωρητικός τώρα με τους άλλους»…
Είναι ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους η Αμερικανική στροφή προς την Ορθοδοξία περιέχει και αλήθεια και αγάπη!