Την 1η Μαΐου 2019, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, στον Εγγύτατο Κενταύρου (Proxima Centauri), το πλησιέστερο αστέρι στον ήλιο μας - , που απέχει 4,243 ± 0,002 έτη φωτός και εντοπίζεται στον αστερισμό Κένταυρο - , έγινε χιλιάδες φορές φωτεινότερο από το συνηθισμένο - έως και 14.000 φορές φωτεινότερο στην υπεριώδη περιοχή του φάσματος.
Η έκρηξη ακτινοβολίας ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να διασπάσει τυχόν μόρια νερού που θα μπορούσαν να υπάρχουν στον εύκρατο, μεγέθους Γης πλανήτη που περιστρέφεται γύρω από αυτό το αστέρι.
Θα ήταν άσχημα νέα αν ο ήλιος της Γης ήταν ποτέ τόσο θυμωμένος.
Αλλά ο ήλιος έχει τις στιγμές του - με πιο διάσημη, τις πρωινές ώρες της 2ας Σεπτεμβρίου 1859. Εκείνη την εποχή, ένα λαμπερό σέλας φώτισε τον πλανήτη, εμφανιζόμενο νότια ως την Αβάνα.
Οι άνθρωποι στο Μιζούρι μπορούσαν να διαβάσουν από το φως του, ενώ οι ανθρακωρύχοι που κοιμόντουσαν σε εξωτερικούς χώρους στα Βραχώδη Όρη ξύπνησαν και, νομίζοντας ότι είχε ξημερώσει, άρχισαν να φτιάχνουν πρωινό. «Ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο ήταν τόσο ελαφρύ σαν να είχε δύσει ο ήλιος μια ώρα πριν», ανέφεραν οι Times του Λονδίνου λίγες μέρες αργότερα.
Εν τω μεταξύ, τα τηλεγραφικά δίκτυα χάλασαν. Οι χειριστές στη Βοστώνη και στο Πόρτλαντ του Μέιν, έβγαλαν τα καλώδια του τηλεγράφου από τις μπαταρίες.
«Τα χέρια των αγγέλων άλλαξαν το ένδοξο τοπίο των ουρανών», ανέφερε το Cincinnati Daily Commercial. Η πραγματικότητα όμως ήταν λίγο πιο πεζή: Οι ουρανοί είχαν «πυρποληθεί» από μια τεράστια μάζα ηλεκτρικά φορτισμένου αερίου, που εκτοξεύτηκε από τον ήλιο μετά από μια λάμψη φωτός γνωστή ως ηλιακή έκλαμψη.
Η καταιγίδα του 1859, ονομάστηκε «επεισόδιο του Κάρινγκτον» γιατί ήταν λίγο μετά τις 11 το πρωί, την 1η Σεπτεμβρίου 1859, όταν ο Ρίτσαρντ Κάρινγκτον, επιφανής Άγγλος αστρονόμος, παρατήρησε κάτι παράξενο στο ιδιωτικό του παρατηρητήριο.
«Αυτό που είδε ο Κάρινγκτον ήταν μια ηλιακή έκλαμψη λευκού φωτός -μια μαγνητική έκρηξη στον Ήλιο» εξηγεί ο Ντέιβιντ Χάθαουεϊ, αστροφυσικός στο Κέντρο Διαστημικής Πτήσης «Μάρσαλ» της NASA στην Αλαμπάμα.
Οι ηλιακές εκλάμψεις, τις οποίες προκαλούν τοπικές διαταραχές του ηλιακού μαγνητικού πεδίου, εκπέμπουν συνήθως ακτίνες Χ και ραδιοκύματα υψηλής ενέργειας. Συχνά, όπως συνέβη και στο επεισόδιο του Κάρινγκτον, συνοδεύονται από τις λεγόμενες εκτινάξεις στεμματικού υλικού, ή CME: δισεκατομμύρια τόνοι σωματιδίων εκτινάσσονται στο Διάστημα.
Η συγκεκριμένη εκτίναξη κατευθύνθηκε απευθείας προς τη Γη και προκάλεσε τα παράξενα φαινόμενα της επόμενης ημέρας. Λίγο πριν την ανατολή, ο ουρανός σχεδόν σε ολόκληρη τη Γη φωτίστηκε από ένα κόκκινο, πράσινο και γαλάζιο σέλας, ορατό ακόμα και στους τροπικούς, από την Κούβα και την Τζαμάικα μέχρι το Ελ Σαλβαδόρ και τη Χαβάη.
Το θέαμα ήταν εντυπωσιακό, συνοδεύτηκε όμως από προβλήματα στα συστήματα του τηλέγραφου. Οι τηλεγραφιστές πάθαιναν ηλεκτροπληξία, το τηλεγραφικό χαρτί έπιανε φωτιά. Ακόμα και όταν αποσυνδέθηκαν οι μπαταρίες που τροφοδοτούσαν στις γραμμές, τα επαγωγικά ρεύματα που δημιουργούσε το σέλας συνέχιζαν να επιτρέπουν τη μετάδοση μηνυμάτων.
Ωστόσο, το «επεισόδιο του Κάρινγκτον» προσφέρει σημαντικές ενδείξεις για το τι μπορεί να επιφυλάσσει ο ήλιος για τη Γη στο μέλλον, γράφει ο φυσικός Χιου Χάντσον στην Ετήσια Επιθεώρηση Αστρονομίας και Αστροφυσικής για το 2021.
«Κίνδυνος ελλοχεύει για τα τεχνολογικά πλεονεκτήματα της ανθρωπότητας, ειδικά εκείνα στο διάστημα», γράφει ο Χάντσον , από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης.
Αν σήμερα είχαμε ένα «επεισόδιο του Κάρινγκτον» οι δορυφόροι GPS θα μπορούσαν να τεθούν εκτός σύνδεσης.
Η κατανόηση του πόσο σοβαρές μπορεί να είναι οι ηλιακές καταιγίδες παρέχει πληροφορίες για το τι μπορεί να συμβεί στο σύμπαν.
Περίπου 18 ώρες πριν το γεγονός του 1859 ενώ δούλευε στο αστεροσκοπείο του, ο Ρίτσαρντ Κάρινγκτον είδε δύο λαμπρά σημεία φωτός να αναδύονται ανάμεσα σε ένα συμπλέγμα σκοτεινών ηλιακών κηλίδων και να εξαφανίζονται μέσα σε πέντε λεπτά.
Την ημέρα εκείνη ο αστρονόμος παρατήρησε μια αστεροειδή φωτεινή λάμψη να εκρήγνυται από τον Ήλιο. Αυτό κράτησε μόλις 5 λεπτά. Οι υποθέσεις του βασίζονταν στο ότι επρόκειτο για ένα μετεωρίτη που χτύπησε την επιφάνειά του. Καιρό μετά το φαινόμενο αναγνωρίστηκε ως ηλιακή έκλαμψη και προέκυψε το συμπέρασμα ότι όταν ο Ήλιος είναι ενεργός υπάρχουν πολλές ηλιακές κηλίδες.
Οι τηλέγραφοι της εποχής έσπασαν τα κοντέρ, ενώ ακόμη και μετά την αποσύνδεσή τους από το ρεύμα, μπορούσαν να μεταδίδονται μηνύματα χάρη στα ρεύματα που υπήρχαν στην ατμόσφαιρα. Το σίγουρο είναι ότι με την ανακάλυψη τόσων συστημάτων, οι συνέπειες θα ήταν πολύ πιο καταστροφικές για το σύγχρονο κόσμο. Το συμβάν συγκλόνισε τον κόσμο για μια βδομάδα, ενώ κάτι παρόμοιο παρατηρήθηκε τον προηγούμενο μήνα στις 28 Αυγούστου,οπότε είχε αρχίσει και η μεγαλύτερη μαγνητοσφαιρική υποκαταιγίδα.
Στις 30 του μήνα ο Κίρους Φίλντ που είχε μόλις στήσει το υπερατλαντικό καλώδιό του από τη Νέα Γη ως την Ιρλανδία, έγραψε ένα μήνυμα στον τηλέγραφο ότι δεν είχε ξαναδεί στα δεκαπέντε χρόνια εμπειρίας του τις φαντασμαγορικές συνέπειες ενός σέλαος σαν και αυτού. Εκτεινόταν από το Πουάντ - ο - Περ μέχρι το Κεμπέκ.
Ήταν ορατό και στα τροπικά γεωγραφικά πλάτη και ονομάστηκε την εποχή εκείνη Σέλας από τη ρωμαϊκή θεά του πρωινού (κατ’αυτήν την ονομασία ορίζεται και σήμερα το βόρειο σέλας).
Μετά την αποσύνδεση των μπαταριών των τηλεγραφικών γραμμών κανείς δεν μπορούσε να υποστηρίξει ότι το σέλας οδηγούταν από την ηλεκτροδότηση, συζητούσαν στους τηλέγραφους.
Ο ηλεκτρικός τυφώνας τη νύχτα των παρατηρήσεων είχε φτάσει στο απόγειό του. Τα συμπεράσματα για την καταιγίδα γράφτηκαν σε εφημερίδες και γρήγορα σ’όλη την υδρόγειο το συζητούσαν κατενθουσιασμένοι. Από την εποχή του πρωτοπόρου Γαλιλαίου στις αρχές του 17ου αιώνα και μετά οι αστρονόμοι μελετούσαν τις ηλιακές κηλίδες.
Ένας άλλος Άγγλος αστρονόμος, ο Ρίτσαρντ Χότζσον, είδε το ίδιο πράγμα, σημειώνοντας ότι ήταν σαν να εμφανίστηκε στον ήλιο το λαμπρό αστέρι Βέγας.
Μέχρι τότε κανείς δεν ήξερε για τις ηλιακές εκλάμψεις - επειδή κανείς δεν παρακολουθούσε τις ηλιακές κηλίδες όπως έκανε ο Κάρινγκτον.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι εκρήξεις εξαπολύουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας και λαμπρότητας, ενώ τα ηλιακά ενεργειακά σωματίδια που απελευθερώνονται, επηρεάζουν τη Γη με φαινόμενα του διαστημικού καιρού. Αυτά είναι οι ηλιακές καταιγίδες, οι στεμματικές εκπομπές μάζας, οι γεωμαγνητικές καταιγίδες, οι μαγνητοσφαιρικές υποκαταιγίδες και το σέλας. Όπως κάθε ηλιακή δραστηριότητα συνδέονται με το ισχυρότατο μαγνητικό πεδίο του Ήλιου, ενώ αποτελούν τις μεγαλύτερες εκρήξεις του ηλιακού συστήματος
Η ενέργεια αυτή καλύπτει όλο το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα από τα ραδιοκύματα που φτάνουν μεγάλα μήκη κύματος, μέχρι τις ακτίνες Γ και τις εκπομπές μόλις λίγων εκατοστών με πολύ μικρά μήκη παράγοντας ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Οι ηλιακές κηλίδες συνδέονται με τα ισχυρά μαγνητικά πεδία του ’Ηλιου. Το αστρονομικό αυτό φαινόμενο δημιουργεί ξαφνικές εκρήξεις που συνολικά απελευθερώνουν ενέργεια μέχρι 6×1025 Joules. Είναι αλήθεια πως τις περισσότερες φορές οι δυνατότερες εκλάμψεις, με ενέργεια που φτάνει τα 1032 έργια.
Υπάρχουν δυο είδη ηλιακών εκλάμψεων, οι βαθμιαίες και οι παρορμητικές. Στις βαθμιαίες επιταχύνονται βαριά ιόντα, ηλεκτρόνια και πρωτόνια με χρονική διάρκεια ίση με την ταχύτητα του φωτός. Η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει κάποιες μέρες. Κυρίως συμβαίνουν σε περιοχές κοντά στους πόλους του Ήλιου, γύρω στις 100 κάθε χρόνο.
Στις παρορμητικές γίνεται περισσότερο επιτάχυνση των ηλεκτρονίων μαζί με κάποια πρωτόνια. Διαρκούν μερικά λεπτά μέχρι μερικές ώρες και παρατηρούνται σε περιοχές κοντά στον ισημερινό, γύρω στις 1000 κάθε χρόνο, κατά την περίοδο του ηλιακού μέγιστου.
Σήμερα λόγω της ύπαρξης εξειδικευμένων μηχανημάτων δίνεται ο χρόνος να προετοιμάσουμε τις πηγές ηλεκτροδότησης πριν το μεγάλο χτύπημα, που κάποιες έρευνες υποστηρίζουν ότι θα ξανασυμβεί σε περίπου δεκαοχτώ έτη.
Με πληφορορίες από το BigThink