Δέκα ημέρες πριν από την άφιξη του Τούρκου Προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν, για μία επίσκεψη που (ιδανικά) θα επιβεβαιώσει το τέλος ενός κύκλου μεγάλης έντασης και στασιμότητας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η HuffPost απευθύνθηκε σε αρμόδιες διπλωματικές πηγές, προκειμένου να συγκεντρώσουμε έγκυρες πληροφορίες σε σχέση με τις προθέσεις της Αθήνας σε αυτή την χρονική στιγμή - σε αυτή την επίσκεψη.
Διερευνώντας τους στόχους που έχει θέσει το υπουργείο Εξωτερικών ενόψει της συνάντησης που θα πραγματοποιηθεί σε επίπεδο κορυφής, αρμόδιες διπλωματικές πηγές παραπέμπουν στο κείμενο της παρέμβασης του υπουργού Εξωτερικών στην εκδήλωση του διεθνούς φόρουμ “German Marshall Fund”, με αντικείμενο τις διεθνείς σχέσεις, όπου ο Γιώργος Γεραπετρίτης μίλησε (Δευτέρα 13 Νοεμβρίου), καταγράφοντας συνοπτικά τις ελληνικές θέσεις τόσο σε περιφερειακό επίπεδο, έναντι της Τουρκίας και των Δυτικών Βαλκανίων, αλλά και για την κρίση στη Μέση Ανατολή, για τις σχέσεις Ελλάδας - ΗΠΑ και τον ρόλο της χώρας μας στην Ευρώπη, καθώς και την τοποθέτησή της στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη.
Τρία σημεία για την Τουρκία
Από το κείμενο της παρέμβασης Γεραπετρίτη στο German Marshall Fund ξεχωρίζουν τρία σημεία, όπου αποτυπώνεται η αξιολόγηση της κατάστασης από μέρους της Αθήνας, καθώς και οι στόχοι που θέτει:
Σημείο 1ο: ”Υπάρχει μία καλή ευκαιρία να εμπεδωθεί η ηρεμία στις σχέσεις με την Τουρκία”, αναφέρει ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών, τοποθετώντας τον πήχη σε λογικό επίπεδο, χωρίς να υποτιμά το σχετικά θετικό momentum, μετά τις εκλογές και στις δύο χώρες.
Σημείο 2ο: ”Αυτό που επιδιώκουμε είναι να εξασφαλίσουμε ότι οι διαφωνίες δεν θα οδηγούν απαραιτήτως σε κλιμάκωση”, υπογραμμίζει. Είναι μία αντίστιξη σε σχέση με όσα ζήσαμε την προηγούμενη τριετία, όταν κάθε αφορμή για διαφωνία σχεδόν αυτόματα προκαλούσε μεγάλη ένταση και κρίση: Μεταναστευτικό και Έβρος, αμφισβητήσεις στο Αιγαίο και “Turkaegean”, απειλές Ερντογάν ότι δήθεν δεν θα ξαναμιλούσε στον Κυριάκο Μητσοτάκη μετά την ομιλία του Ελληνα πρωθυπουργού στο Αμερικανικό Κογκρέσο και πάει λέγοντας...
Σημείο 3ο: ”Δεν είμαστε αφελείς να πιστεύουμε ότι προβλήματα δεκαετιών μπορούν να επιλυθούν μέσα σε μερικούς μήνες... (αλλά ο Γιώργος Γεραπετρίτης συμπληρώνει): Με κανάλια επικοινωνίας και ένα μίνιμουμ σωφροσύνης μπορούμε να προχωρήσουμε βήμα - βήμα”.
Η ουσία κρύβεται στις δύο τελευταίες λέξεις, καθώς με την έκφραση ”βήμα - βήμα” ο υπουργός Εξωτερικών οριοθετεί τις ελληνικές προσδοκίες, που είναι υπαρκτές αλλά σχετικά χαμηλές σε αυτή τη φάση απέναντι στην Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν. Η Αθήνα δεν περιμένει, ούτε θέλει να επιχειρήσει ριψοκίνδυνα άλματα στα ελληνοτουρκικά, όμως πιστεύει ότι με μικρά βήματα μπορεί να βελτιωθεί ουσιαστικά η επικοινωνία και η αλληλοκατανόηση, ώστε τουλάχιστον να μην κινδυνεύουμε ανά πάσα στιγμή να αντιμετωπίσουμε μία κρίση ”από το πουθενά”.
Η συνέχεια και τα τελικά συμπεράσματα, μετά την επίσκεψη Ερντογάν στις 7 Δεκεμβρίου. Ακολουθεί αναλυτικά το κείμενο της παρέμβασης του Γιώργου Γεραπετρίτη.
Χαρακτηριστικά της ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής
- Η Ελλάδα είναι μία χώρα μεσαίου μεγέθους, η οποία κατόρθωσε τα τελευταία χρόνια να συγκεντρώσει σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο χάρη στα επιτεύγματα της κυβέρνησής της και ακολουθώντας μία Εξωτερική Πολιτική αρχών και αξιών. Αυτό το κεφάλαιο της επιτρέπει να εμφανίζεται ως τίμιος διαμεσολαβητής στο Μεσανατολικό, διατηρώντας σταθερή επικοινωνία με όλους τους εμπλεκόμενους.
- Η Ελλάδα επιδιώκει να ασκήσει μια πολυδιάστατη και ενεργητική Εξωτερική πολιτική, η οποία θα έχει το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Προσπαθούμε να σκεφτούμε τον κόσμο μετά από μία δεκαετία και να οργανώσουμε αντίστοιχα τις πρωτοβουλίες μας, και αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Στο πλαίσιο αυτό, η συμβατική Διπλωματία είναι πολύ σημαντική, αλλά χρειάζεται να στραφούμε και σε εναλλακτικές μορφές Διπλωματίας, όπως η αξιοποίηση των ήπιας ισχύος δυνατοτήτων της Ελλάδας π.χ. μέσω της κινητοποίησης της Διασποράς ή της αξιοποίησης της πολιτιστικής μας κληρονομίας. Θα πρέπει να κάνουμε rebranding της χώρας μας κοιτάζοντας 10-20-30 χρόνια μπροστά.
Μεσανατολικό
- Οι φρικτές τρομοκρατικές επιθέσεις της 7 Οκτωβρίου, οι οποίες άλλαξαν εντελώς την αντίληψή μας περί τρομοκρατίας, προκάλεσαν ριζοσπαστικοποίηση και μανιχαϊσμό στον αραβικό κόσμο. Η Ελλάδα τάσσεται στο πλευρό του Ισραήλ και αναγνωρίζει το δικαίωμά του στην αυτοάμυνα, εντός όμως των ορίων που θέτει το Διεθνές Δίκαιο.
- Η Ελλάδα αντιμετωπίζει το Μεσανατολικό υπό το πρίσμα των αρχών και αξιών που διέπουν την Εξωτερική της Πολιτική και έχει προτείνει ένα σχέδιο πέντε σημείων: Πρώτον, καταδίκη της τρομοκρατίας και της απάνθρωπης μεταχείρισης. Δεύτερον, άμεση απελευθέρωση όλων των απαχθέντων. Τρίτον, προστασία των αμάχων. Τέταρτον, ανθρωπιστικοί διάδρομοι. Πέμπτον, μία Διάσκεψη για το Μεσανατολικό.
- Θα πρέπει να ξεχωρίσουμε τη Χαμάς από τον παλαιστινιακό λαό. Η ρίζα του προβλήματος στη Μέση Ανατολή είναι η μη εφαρμογή των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για δημιουργία Παλαιστινιακού κράτους με βάση τα σύνορα του 1967 και με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ.
- Θα πρέπει να υπάρξει άμεση ανθρωπιστική παύση για την ανακούφιση των ανθρώπων που έχουν ανάγκη περίθαλψης, την αποκατάσταση βασικών υποδομών και την εμπέδωση ανθρωπιστικών διαδρόμων. Οι παύσεις αυτές θα επιτρέψουν την ευχερέστερη αναγνώριση της πραγματικής κατάστασης στην περιοχή και θα θέσουν τις βάσεις για την επίτευξη ειρήνευσης.
Πόλεμος στην Ουκρανία
- Στην Ουκρανία δεν πολεμά η Δύση εναντίον της Ρωσίας. Άλλωστε, αυτό που χαρακτηρίζεται ως «Δύση» δεν είναι κάτι ενιαίο ή ομοιόμορφο. Όμως ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας έρχεται σε ευθεία αντίθεση με όλες τις αρχές και αξίες που ενσωματώνονται στο Διεθνές Δίκαιο. Γι’ αυτό και οι διατλαντικές δομές είναι αυτή τη στιγμή αδιαπραγμάτευτες.
Τουρκία
- Η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού θεωρεί ότι πλέον υπάρχει μία καλή ευκαιρία να εμπεδωθεί η ηρεμία στις σχέσεις με την Τουρκία. Οι ηγέτες των δύο χωρών έχουν πρόσφατα επανεκλεγεί και οι Υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας έχουν αναπτύξει μία ειλικρινή μεταξύ τους σχέση. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό ότι τους τελευταίους δέκα μήνες δεν έχουν καταγραφεί σχεδόν καθόλου υπερπτήσεις και παραβιάσεις των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο.
- Δεν είμαστε αφελείς να πιστεύουμε ότι προβλήματα δεκαετιών μπορούν να επιλυθούν μέσα σε μερικούς μήνες. Αυτό που επιδιώκουμε είναι να εξασφαλίσουμε ότι οι διαφωνίες δεν θα οδηγούν απαραιτήτως σε κλιμάκωση, όπως συνέβαινε στο παρελθόν ακόμα και σε δευτερεύουσας σημασίας ζητήματα. Με κανάλια επικοινωνίας και ένα μίνιμουμ σωφροσύνης μπορούμε να προχωρήσουμε βήμα - βήμα. Είναι στις προθέσεις μου να εξαντλήσω όλες τις δυνατότητες ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον φιλίας και σχέσεων καλής γειτονίας με την Τουρκία. Είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος ότι μπορούμε να συνομιλούμε, όχι απαραίτητα ως φίλοι, αλλά ως καλοί γείτονες.
Δυτικά Βαλκάνια
- Είναι σημαντική η διεύρυνση και η εμβάθυνση τόσο της ΕΕ, όσο και του ΝΑΤΟ, αλλά και η ενίσχυση των μεταξύ τους σχέσεων. Παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες του ΝΑΤΟ με το μεγαλύτερο ποσοστό στρατιωτικών δαπανών επί του ΑΕΠ, ξεπερνώντας τα τελευταία χρόνια το 3%. Δεν είναι κάτι που μας ευχαριστεί, αποτελεί όμως ασφαλώς απότοκο της γεωγραφικής μας θέσης.
- Το μέλλον των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων βρίσκεται στην ΕΕ και θα στηρίξουμε την ευρωπαϊκή τους προοπτική με όλες μας τις δυνάμεις. Η διαδικασία της Διεύρυνσης δεν προχωρά μεν με γρήγορους ρυθμούς, προχωρά όμως σταθερά. Είναι μία διαδικασία που απαιτεί ομοφωνία και συμβιβασμούς. Υπάρχουν μερικά βασικά ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, όμως θα συνεργαστούμε με τις χώρες αυτές, ώστε μεσοπρόθεσμα να εκπληρώσουν όλους τους απαραίτητους όρους και να ενταχθούν στην ΕΕ.
Ηνωμένες Πολιτείες
- Οι σχέσεις Ελλάδας-Ηνωμένων Πολιτειών ακμάζουν. Έχουμε κοινή αντίληψη των πραγμάτων και αντιμετωπίζουμε ως θεμελιώδους σημασίας τη στρατηγική μας σχέση. Πολλά κοινά σχέδια υλοποιούνται, για παράδειγμα στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Είμαστε ένας πολύ αξιόπιστος εταίρος και θέλουμε να εμβαθύνουμε τις σχέσεις μας με την Ουάσιγκτον.
Ενέργεια
- Η Ελλάδα πολύ σύντομα θα καταστεί ενεργειακός κόμβος, και ως χώρα διέλευσης πολλών αγωγών, αλλά και ως παραγωγός Ενέργειας από ΑΠΕ. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς την τελευταία δεκαετία η Ενέργεια έχει καταστεί ο σημαντικότερος παράγοντας στη Διπλωματία. Η Ελλάδα έχει πετύχει ένα ενεργειακό μείγμα που αποτελείται σε ποσοστό πάνω από 50% από ΑΠΕ.
ΕΕ
- Η ΕΕ είναι ένα φιλόδοξο εγχείρημα που πέτυχε. Η πολυεπίπεδη και πολύπλοκη δομή της προϋποθέτει διάθεση συμβιβασμού και εξεύρεσης κοινά αποδεκτών λύσεων. Η επίτευξη κοινής Δήλωσης των ΥΠΕΞ των χωρών της ΕΕ για το Μεσανατολικό, το περιεχόμενο της οποίας μάλιστα δεν περιορίστηκε στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή, μου προσέφερε μία από τις μεγαλύτερες ικανοποιήσεις στη θητεία μου ως ΥΠΕΞ.
- Η Ελλάδα τηρεί μία εποικοδομητική στάση και δεν χρησιμοποιεί καταχρηστικά το δικαίωμα αρνησικυρίας της εντός της ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, έχουμε εθνικά μας συμφέροντα που θέλουμε να υπερασπίσουμε. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση αυτή τη στιγμή έχει ένα σαφή φιλο-ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Θεωρούμε την Ευρώπη σπίτι μας και θέλουμε να λειτουργεί αποτελεσματικά.
ΟΗΕ
- Θα πρέπει να επανεξεταστεί ο τρόπος λειτουργίας του ΟΗΕ που θέτει στο επίκεντρο τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, η λήψη των οποίων δυσχεραίνεται και από τη στάση της Ρωσίας. Στην πράξη το σύστημα που ακολουθείται είναι παρωχημένο, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατο να επιτευχθεί μία σώφρον απόφαση. Θα πρέπει να ληφθούν τολμηρές αποφάσεις αναβάθμισης του Οργανισμού και η Ελλάδα ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας θα έχει να προσφέρει πολλά.