Χρησιμοποιώντας ακτίνες Χ για να εξετάσουν τη χημική δομή ενός μικροσκοπικού κόκκου του διάσημου έργου τέχνης «Μόνα Λίζα», επιστήμονες ανακάλυψαν νέα στοιχεία για τις τεχνικές που υιοθέτησε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι στο πρωτοποριακό πορτρέτο της γυναίκας με το το πιο διάσημο αινιγματικό χαμόγελο του κόσμου.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο Journal of the American Chemical Society, υποδηλώνει ότι ο διάσημος και εφευρετικός Ιταλός δάσκαλος της Αναγέννησης μπορεί να είχε ιδιαίτερα πειραματική διάθεση όταν άρχισε να εργάζεται πάνω στη «Μόνα Λίζα» στις αρχές του 16ου αιώνα.
Η συνταγή ελαιοχρώματος που χρησιμοποίησε ο Ντα Βίντσι ως βασική στρώση για να προετοιμάσει το ταμπλό από ξύλο λεύκας φαίνεται ότι ήταν διαφορετική για τη «Μόνα Λίζα», με τη δική της ξεχωριστή χημική υπογραφή, σύμφωνα με ομάδα επιστημόνων και ιστορικών τέχνης στη Γαλλία και τη Βρετανία.
«Ήταν ένας δημιουργός που του άρεσε να πειραματίζεται και κάθε πίνακάς του είναι εντελώς διαφορετικός από τεχνικής άποψης», δήλωσε ο Βίκτορ Γκονζάλες, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και χημικός στον κορυφαίο ερευνητικό οργανισμό της Γαλλίας, CNRS. Ο Γκονζάλες έχει μελετήσει τις χημικές συνθέσεις δεκάδων έργων του Ντα Βίντσι, του Ρέμπραντ και άλλων καλλιτεχνών.
«Σε αυτή την περίπτωση, είναι ενδιαφέρον ότι όντως υπάρχει μια συγκεκριμένη τεχνική για το στρώμα της βάσης της ”Μόνα Λίζα”», δήλωσε σε συνέντευξή του στο Associated Press.
Η «συνταγή» του Ντα Βίντσι
Οι ερευνητές βρήκαν μια σπάνια ένωση, τον πλουμπονακρίτη, στην πρώτη στρώση χρώματος του πίνακα. Η ανακάλυψη, είπε ο Γκονζάλεζ, επιβεβαίωσε για πρώτη φορά αυτό που οι ιστορικοί τέχνης είχαν προηγουμένως μόνο υποθέσει: ότι ο Ντα Βίντσι πιθανότατα χρησιμοποίησε σκόνη οξειδίου του μολύβδου προκειμένου να «δέσει» και να στεγνώσει το χρώμα του, όταν άρχισε να εργάζεται πάνω στο πορτρέτο που μας ατενίζει πίσω από προστατευτικό γυαλί στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Η Κάρμεν Μπάμπατς, ειδική στην ιταλική τέχνη και επιμελήτρια στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη, χαρακτήρισε την έρευνα «πολύ συναρπαστική» και δήλωσε ότι οποιαδήποτε επιστημονικά αποδεδειγμένη νέα γνώση για τις τεχνικές ζωγραφικής του Λεονάρντο είναι «εξαιρετικά σημαντική είδηση για τον κόσμο της τέχνης και την ευρύτερη παγκόσμια κοινωνία μας».
Η εύρεση του πλουμπονακρίτη στη «Μόνα Λίζα» μαρτυρά «το πνεύμα του Λεονάρντο για παθιασμένους και συνεχείς πειραματισμούς στη ζωγραφική -είναι αυτό που τον καθιστά διαχρονικό και σύγχρονο», δήλωσε η Μπάμπατς.
Το ίχνος χρώματος που αποσπάστηκε από το βασικό στρώμα του πίνακα που αναλύθηκε ήταν ελάχιστα ορατό με γυμνό μάτι, όχι μεγαλύτερο από τη διάμετρο μιας ανθρώπινης τρίχας, και προερχόταν από το πάνω δεξί άκρο του πίνακα.
Οι επιστήμονες εξέτασαν την ατομική του δομή χρησιμοποιώντας ακτίνες Χ σε ένα σύγχροτρο, ένα μεγάλο μηχάνημα που επιταχύνει την κίνηση των σωματιδίων σχεδόν στην ταχύτητα του φωτός. Αυτό τους επέτρεψε να διαλευκάνουν τη χημική σύσταση του δείγματος. Ο πλουμπονακρίτης είναι ένα υποπροϊόν του οξειδίου του μολύβδου που επέτρεψε στους ερευνητές να πουν με μεγαλύτερη βεβαιότητα ότι ο Ντα Βίντσι πιθανώς χρησιμοποίησε τη σκόνη στη συνταγή του χρώματος.
Ο Ολλανδός δάσκαλος Ρέμπραντ μπορεί να χρησιμοποίησε μια παρόμοια συνταγή όταν ζωγράφιζε τον 17ο αιώνα- ο Γκονζάλεζ και άλλοι ερευνητές έχουν βρει στο παρελθόν πλουμπονακρίτη και στο δικό του έργο.
«Μας λέει επίσης, ότι αυτές οι συνταγές μεταδίδονταν επί αιώνες», δήλωσε ο Γκονζαλεζ.
Ο Ντα Βίντσι πιστεύεται ότι είχε διαλύσει σκόνη οξειδίου του μολύβδου, η οποία έχει πορτοκαλί χρώμα, σε λινέλαιο ή καρυδέλαιο, θερμαίνοντας το μείγμα για να φτιάξει μια πιο πυκνή, πλούσια πάστα που στεγνώνει πιο γρήγορα και «ρέει περισσότερο σαν μέλι».
Όμως η «Μόνα Λίζα» -που σύμφωνα με το Λούβρο είναι το πορτρέτο της Λίζα Γκεραρντίνι, της συζύγου ενός Φλωρεντινού εμπόρου μεταξιού- όπως και άλλα έργα του Ντα Βίντσι έχουν ακόμη άλλα μυστικά.
«Σίγουρα, υπάρχουν πολλά, πολλά άλλα να ανακαλύψουμε. Μόλις που ξύνουμε την επιφάνεια», δήλωσε ο Γκονζάλεζ.