Τα FRB (Fast radio bursts- γρήγορες εκλάμψεις ραδιοκυμάτων) είναι μεταξύ των πλέον αινιγματικών και ισχυρών γεγονότων που λαμβάνουν χώρα στο σύμπαν: Περίπου 80 από αυτά (πολύ φωτεινές, διάρκειας μιλισεκόντ, εκλάμψεις ραδιοκυμάτων, που προέρχονται από πέρα από τον γαλαξία μας) έχουν παρατηρηθεί μέχρι τώρα, μα τα αίτιά τους παραμένουν άγνωστα.
Σε ένα σπάνιο επίτευγμα, ερευνητές στο Ραδιοτηλεσκόπιο της Κοιλάδας Όουενς του Caltech (OVRO) εντόπισαν ένα νέο FRB, το FRB 190523, και, μαζί με το Αστεροσκοπείο W.M. Keck στη Χαβάη, κατάφεραν να εντοπίσουν την προέλευσή του- έναν γαλαξία 7,9 δισ. έτη φωτός μακριά. Η ταυτοποίηση των γαλαξιών από τους οποίους έρχονται αυτά τα ραδιοσήματα είναι σημαντικό βήμα για την επίλυση του μυστηρίου της πρόκλησής τους.
Επιστημονικό άρθρο για την ανακάλυψή τους δημοσιεύτηκε online στο Nature. Προηγουμένως είχε βρεθεί η προέλευση ενός άλλου ραδιοσήματος τέτοιου είδους, του FRB 121102: Είχε αναφερθεί το 2014 και μετά αργότερα, 2017 «προσδιορίστηκε» σε έναν γαλαξία 3 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ένα άλλο FRΒ, στις 27 Ιουνίου. Το FRB 180924 ανακαλύφθηκε από μια ομάδα μέσω του Australian Square Kilometer Array Pathfinder και «προσδιορίστηκε» τοπικά σε έναν γαλαξία περίπου 4 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά.
Το FRB 121102 ήταν μικρότερης «δυσκολίας», επειδή συνεχίζει να προβαίνει σε εκλάμψεις κάθε λίγες εβδομάδες. Τα περισσότερα FRB, ωστόσο, απλά το κάνουν μόνο μία φορά, καθιστώντας δυσκολότερο τον εντοπισμό των γαλαξιών προέλευσής τους.
«Ο εντοπισμός των τοποθεσιών των μεμονωμένων FRB αποτελεί πρόκληση επειδή απαιτεί ραδιοτηλεσκόπιο που μπορεί τόσο να ανακαλύψει αυτά τα εξαιρετικά σύντομα συμβάντα και να εντοπίσει την προέλευσή τους, με την ισχύ ενός δορυφορικού πιάτου πλάτους μιλίου» είπε ο Βίκραμ Ράβι, νέος επίκουρος καθηγητής αστρονομίας στο Caltech, που δουλεύει με ραδιοτηλεσκόπια στο OVRO, που βρίσκεται ανατολικά των ορέων Σιέρα Νεβάδα στην Καλιφόρνια.
«Στο OVRO φτιάξαμε μια νέα συστοιχία δέκα πιάτων των 4,5 μέτρων που συλλογικά λειτουργούν ως πιάτο ενός μιλίου για να καλύπτουν μια περιοχή του ουρανού μεγέθους 150 πανσελήνων» είπε. «Για να γίνει αυτό, ένα ισχυρό ψηφιακό σύστημα “καταναλώνει” και επεξεργάζεται μια ποσότητα δεδομένων που αντιστοιχεί σε ένα DVD ανά δευτερόλεπτο».
Το νέο όργανο OVRO αποκαλείται Deep Synoptic Array-10. Η συστοιχία αυτή λειτουργεί ως «σκαλοπάτι» για το σχεδιαζόμενο Deep Synoptic Array (DSA) που, όταν ολοκληρωθεί (κατά το 2021, με τη χρηματοδότηση του National Science Foundation), θα αποτελείται από 110 πιάτα.
«To DSA αναμένεται να ανακαλύπτει και να εντοπίζει την προέλευση άνω των 100 FRB ανά έτος» είπε ο Ρίτσαρντ Μπαρβάινις, διευθυντής προγράμματος στο NSF για το Mid-Scale Innovations Program, που χρηματοδοτεί την κατασκευή του DSA. «Οι αστρονόμοι κυνηγούν τα FRB εδώ και μια δεκαετία, και τώρα επιτέλους προχωρούμε με νέα όργανα όπως το DSA-10 και, μακροπρόθεσμα, το πλήρες DSA. Τώρα έχουμε μια ευκαιρία να ανακαλύψουμε ακριβώς τι είναι αυτά τα εξωτικά φαινόμενα».