Μετά από ένα χρόνο κατά τον οποίο ο πόλεμος κατέστρεψε την Ουκρανία, ο επίμονα υψηλός πληθωρισμός έφερε την παγκόσμια οικονομία στο χείλος της ύφεσης και μια «τριδημία» ιώσεων αναζωπύρωσε τους υγειονομικούς φόβους είναι λογικό πολλοί να ατενίζουν το 2023 με αγωνία για το τι μέλλει γενέσθαι στην υφήλιο.
Και όμως, μια σειρά από επιστημονικές ανακαλύψεις το 2022 φέρνουν λόγους αισιοδοξίας για το νέο έτος.
Από την πυρηνική σύντηξη έως τα βελτιωμένα εμβόλια και τις μεταμοσχεύσεις οργάνων, και από την «επανάσταση» της τεχνητής νοημοσύνης μέχρι την εκτροπή αστεροειδών, τεχνολογίες που προηγουμένως βρίσκονταν μόνο στην σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας πήραν σάρκα και οστά.
Αυτές οι ανακαλύψεις-ορόσημα, μερικές από τις οποίες είναι το αποκορύφωμα μιας προσπάθειας δεκαετιών, γεννούν ελπίδα για την επόμενη ημέρα της ανθρωπότητας.
Το «ιερό δισκοπότηρο» της πυρηνικής σύντηξης
Στα μέσα Δεκεμβρίου, επιστήμονες στο Εργαστήριο Lawrence Livermore της Καλιφόρνια ανακοίνωσαν ότι πραγματοποίησαν το πρώτο πείραμα πυρηνικής σύντηξης που δημιούργησε περισσότερη ενέργεια από ό,τι είχε χρησιμοποιηθεί για την εκκίνησή του - κάτι που εκλαμβάνεται ως ένα βήμα πιο κοντά στην ανεξάντλητη, «καθαρή» ενέργεια.
Το ιστορικό επίτευγμα περιλάμβανε την αξιοποίηση της ίδιας αντίδρασης που κάνει τον ήλιο και τα αστέρια να παράγουν «καθαρή» ενέργεια (σ.σ. μηδενικού άνθρακα) για πρώτη φορά. Η συγκεκριμένη τεχνολογία είχε επιδιωχθεί από τη δεκαετία του 1950 και προκάλεσε ενθουσιασμό για την προοπτική αντικατάστασης των ορυκτών καυσίμων με μια φιλική προς το κλίμα, ανανεώσιμη πηγή ενέργειας.
Η «ποίηση» της τεχνητής νοημοσύνης
Η κυκλοφορία του ChatGPT τον Νοέμβριο πρόσφερε μια ματιά στο μέλλον όπου η πεζογραφία που δημιουργείται από υπολογιστή μπορεί να δώσει τις απαντήσεις σε έναν φαινομενικά άπειρο αριθμό ερωτήσεων.
Θέλετε να μάθετε πώς θα περιέγραφε ο Σαίξπηρ κοιτάζοντας τα αστέρια; Ίσως έχετε μια δύσκολη τεχνική ερώτηση σχετικά με την κβαντική φυσική; Ίσως θέλετε να μάθετε πώς πώς να παίζετε πιάνο;
Το ChatGPT, που αναπτύχθηκε από την OpenAI και η χρήση του είναι δωρεάν - προς το παρόν τουλάχιστον, έχει περιγραφεί ως «επανάσταση» στην τεχνητή νοημοσύνη, σχεδόν σαν να είχατε μια απευθείας συνομιλία με την Google.
Η «ομορφιά» αυτού του chatbot είναι ότι περιηγείται σε δισεκατομμύρια σημεία δεδομένων σε δευτερόλεπτα, γλιτώνοντας τους χρήστες από την χρονοβόρα αναζήτηση συγκεκριμένων πληροφοριών στο διαδίκτυο. Οι απαντήσεις φαίνονται προσωπικές και ανθρώπινες, λες και το μηχάνημα στην άλλη άκρη έχει εξετάσει προσεκτικά και προσαρμόσει την απάντησή του.
Μπορεί, όμως, να έχει τους περιορισμούς του. Όπως παραδέχεται η OpenAI, το ChatGPT θα γράφει συχνά απαντήσεις που ακούγονται αληθοφανείς αλλά είναι εσφαλμένες ή παράλογες. Οι εκπαιδευτικοί προειδοποιούν, επίσης, για τον πιθανό αντίκτυπό που θα έχει με εξαπάτηση στις εξετάσεις και σε εργασίες.
Αλλά υπάρχουν πολλά οφέλη στον πραγματικό κόσμο: Μπορεί να βοηθήσει τους προγραμματιστές υπολογιστών να εντοπίσουν σφάλματα στην κωδικοποίηση, να κάνει ιατρικές διαγνώσεις ακόμη και να γράφει αστεία. Εχει, επίσης, λάβει μέτρα κατά της κατάχρησης για ακραίους και ρατσιστικούς σκοπούς.
Οι New York Times το χαρακτήρισαν «πολύ απλά, το καλύτερο chatbot τεχνητής νοημοσύνης που κυκλοφόρησε ποτέ στο ευρύ κοινό».
Εκτροπή αστεροειδών
Στην ταινία Αρμαγεδδών του 1998, ο Μπρους Γουίλις και η ομάδα του είχε σταλεί στο διάστημα από τη NASA για να τοποθετήσει και να πυροδοτήσει μια πυρηνική βόμβα σε έναν αστεροειδή που επρόκειτο να εξαφανίσει την ανθρωπότητα.
Είκοσι τέσσερα χρόνια αργότερα, η ομάδα Double Asteroid Redirection Test (DART) της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας απέδειξε ότι η εκτροπή ενός αστεροειδούς από την πορεία του δεν ήταν μόνο σενάριο του Χόλιγουντ.
Τον Σεπτέμβριο, η NASA έστειλε ένα διαστημόπλοιο που έπληξε τον αστεροειδή Δίμορφο με ταχύτητα 22.530 χλμ την ώρα, για να ανακαλύψει εάν ήταν δυνατό να αλλάξει η τροχιά του. Ο Δίμορφος δεν βρισκόταν σε μια απειλητική για τον ανθρώπινο πολιτισμό πορεία σύγκρουσης με τη Γη, αλλά μάλλον σε τροχιά γύρω από έναν μεγαλύτερο αστεροειδή, τον Δίδυμο.
Ήταν η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα άλλαξε σκόπιμα την «κίνηση ενός ουράνιου αντικειμένου, στην πρώτη πλήρη επίδειξη τεχνολογίας εκτροπής αστεροειδών», ανέφερε η NASA.
Το τηλεσκόπιο James Webb
Η εκτόξευση του τηλεσκοπίου James Webb έφερε στο φως μοναδικές εικόνες από σκοτεινές πλευρές του γαλαξία το 2022.
Το τηλεσκόπιο των 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που χαιρετίστηκε ως η Καινοτομία της Χρονιάς στην αεροδιαστημική τεχνολογία από το περιοδικό Popular Science, «μπορεί να δει βαθιά σε πεδία σχηματιζόμενων άστρων» και να αντικρίσει «13 δισεκατομμύρια χρόνια πίσω στον χρόνο σε αρχαίους γαλαξίες».
Από τότε που ξεκίνησε για πρώτη φορά να στέλνει τις μαγευτικές του εικόνες πίσω στη Γη τον Φεβρουάριο, το τηλεσκόπιο James Webb διδάσκει στους επιστήμονες πώς «τα αστέρια και οι γαλαξίες ενώθηκαν από την αρχέγονη ύλη», σημειώνει το περιοδικό Popular Science.
Σε αντίθεση με το τηλεσκόπιο Hubble, το οποίο βρισκόταν σε τροχιά κοντά στη Γη, το James Webb εκτοξεύτηκε εκατοντάδες χιλιάδες χλμ. πιο έξω και βρίσκεται στη σκιά της Γης, η οποία το προστατεύει μόνιμα από το ηλιακό φως.
Καθολικό εμβόλιο γρίπης
Αντιμετωπίζοντας μια έξαρση κρουσμάτων Covid-19 και μια πιθανή «τριδημία», ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια δημιούργησαν ένα εμβόλιο γρίπης βασισμένο σε μόρια mRNA που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία εμβολίων κορονοϊού.
Οι ειδικοί αποκάλυψαν ότι οι δοκιμές σε ποντίκια και κουνάβια είχαν δημιουργήσει αποκρίσεις αντισωμάτων και στα 20 γνωστά στελέχη του ιού της γρίπης Α και Β που διαρκούν τέσσερις μήνες, ανέφερε το περιοδικό Science.
Με τα κρούσματα κορονοϊού να αυξάνονται ξανά, τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV) να γεμίζει τα νοσοκομεία και τη χειμερινή περίοδο γρίπης να είναι η χειρότερη των τελευταίων 10 ετών, το εμβόλιο θα μπορούσε να αποδειχθεί κρίσιμο για την αποφυγή εκτεταμένων θανάτων.
Καθώς η γρίπη εξελίσσεται κάθε εποχή, η δημιουργία ενός και μόνο αποτελεσματικού εμβολίου έχει αποδειχθεί αδύνατη. Αλλά βασιζόμενοι στην ίδια τεχνολογία mRNA που χρησιμοποιείται στα εμβόλια κατά της Covid-19, οι ερευνητές πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να είναι στο κατώφλι της δημιουργίας ενός αποτελεσματικού εμβολίου για τη γρίπη.