Κάτι αλλάζει, αλλά είναι αρκετό;
Τις τελευταίες εβδομάδες σημειώθηκε μια κινητικότητα γύρω από τη διαχείριση του προσφυγικού. Αποφασίστηκε η επανίδρυση του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Είχαμε και την απόφαση Έκδοσης Προσωρινού Αριθμού Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (Π.Α.Α.Υ.Π.Α.) από την Υπηρεσία Ασύλου. Αυτός ο Προσωρινός Αριθμός αντικαθιστά τον Α.Μ.Κ.Α. του οποίου η χορήγηση διακόπηκε απότομα το καλοκαίρι του 2019. Είχαμε και μετακινήσεις προσφύγων από τα νησιά στην ενδοχώρα. Όλα αυτά μας δείχνουν ότι η κυβέρνηση έχει συνειδητοποιήσει την μιας πιο συντονισμένης προσπάθειας αντιμετώπισης του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος. Τα ερωτήματα όμως που γεννιούνται είναι πολλά.
Από τον Ιούλιο του 2019, πολλοί αιτούντες άσυλο έχουν οδηγηθεί στο περιθώριο, δεν έχουν κάρτες υγείας, ενώ πολλά παιδιά επειδή δεν εμβολιάστηκαν δεν πηγαίνουν σχολείο. Μένει να δούμε εμπράκτως τώρα πώς θα εξυπηρετηθούν όλοι αυτοί οι άνθρωποι από την Υπηρεσία Ασύλου. Η διαδικασία για τη χορήγηση ασύλου μέχρι πρόσφατα ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία (τα ραντεβού για συνέντευξη κλείνονται συχνά ένα χρόνο μετά -ακόμα και αργότερα, σε κάποιες περιπτώσεις οι καταγραφές γίνονται μέσω Skype κτλ.) αφήνοντας ανθρώπους σε μια κατάσταση ακινητοποίησης (λίμπο) σε άσχημες συνθήκες στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης στα νησιά μας.
Μετά τις πρόσφατες αντιδράσεις αιτούντων άσυλο στα νησιά, η κυβέρνηση προχώρησε στην ψήφιση έκτακτου νομοσχεδίου για την καταγραφή των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, κάτι το οποίο είχε επιχειρηθεί και το 2016 από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η απόφαση αυτή υποδηλώνει τη διάθεση της κυβέρνησης να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο διαφάνειας και λογοδοσίας. Ωστόσο πολλά πολιτικά στελέχη της έχουν καλλιεργήσει στο δημόσιο λόγο τους ένα κλίμα δαιμονοποίησης των ΜΚΟ με αποτέλεσμα να δημιουργούνται στερεότυπα και να διαδίδονται λανθασμένες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας τους. Λάθη έγιναν πολλά και σοβαρά, και από πλευράς κράτους και οργανώσεων, ωστόσο δεν είναι όλοι υπόλογοι για τις πράξεις αυτές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η υποστήριξη κοινωνικά ευπαθών ομάδων δεν αποτελεί μονοπώλιο της κυβέρνησης ή της κοινωνίας των πολιτών ή μίας ομάδας πολιτών. Είναι υποχρέωση όλων μας και σε αυτήν τη βάση πρέπει όλοι να συντονιστούμε.
Παραμονές του νέου χρόνου η κυβέρνηση ψήφισε ένα νέο αμφιλεγόμενο νόμο περί ασύλου, με σκοπό να επιταχύνει τη διαδικασία, ενώ παράλληλα αποφάσισε τη δημιουργία νέων κλειστών κέντρων και τη μετατροπή των Ανοιχτών Δομών Φιλοξενίας στην ηπειρωτική χώρα σε ελεγχόμενα κέντρα. Στις 10 Φεβρουαρίου, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου η κυβέρνηση βιαστικά προχώρησε, σε κατεπείγουσα ρύθμιση επίταξης ακινήτων στο βόρειο και νότιο Αιγαίο «για την αποφυγή διακινδύνευσης της δημόσιας υγείας και τάξης». Και στη συνέχεια πάγωσε τη διαδικασία για μια εβδομάδα προκειμένου να γίνουν κι άλλες διαβουλεύσεις. Και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, η ΕΕ εξαγγέλλει την πρόθεσή της να διαμορφώσει μια νέα κοινή πολιτική ασύλου. Το σχέδιο, το οποίο γνωρίζουμε σε αδρές γραμμές, ακόμα δεν έχει ψηφιστεί καθώς πρέπει πρώτα όλα τα κράτη-μέλη να καταθέσουν τις προτάσεις τους. Μια από αυτές τις προτάσεις είναι και της γερμανικής κυβέρνησης που προβλέπει διαμοιρασμό αιτούντων άσυλο, μετά την εξέταση του αιτήματός τους σε πρώτο βαθμό στη χώρα πρώτης υποδοχής σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες θα διαχειρίζονται, σε περίπτωση απορριπτικής απόφασης, και την επιστροφή τους.
Το αίτημα για άσυλο αποτελεί δικαίωμα όλων, η χορήγησή του πρέπει να γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια και όχι με αποκλειστικό κριτήριο την εθνικότητα των αιτούντων. Ο πόλεμος, η πολιτική κατάσταση σε μια χώρα, η κλιματική αλλαγή, η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μερικές από τις παραμέτρους που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.
Η δημιουργία κλειστών κέντρων κράτησης στα νησιά του Αιγαίου, δεν οδηγεί σε επίλυση του ζητήματος, αντίθετα, εντείνει το πρόβλημα, καθιστώντας και επίσημα πια τα νησιά σαν ένα χαλί κάτω από το οποίο προσπαθούμε να κρύψουμε το πρόβλημα. Η αλληλεγγύη που απαιτούμε από τους Ευρωπαίους ξεχνιέται τεχνηέντως στο εσωτερικό της χώρας. Και αδυνατίζει τόσο τη θέση μας όσο και την αξιοπιστία μας. Οι χώρες πρώτης υποδοχής παίζουν το ρόλο μιας χύτρας ταχύτητας που αγκομαχεί. Και θα συνεχίσει να αγκομαχεί όσο το παιχνίδι δεν ανοίγει και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Χρειάζεται τόλμη και ειλικρίνεια: δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τις μετακινήσεις πληθυσμών σαν μια «εξαίρεση» στην κανονικότητα. Από το 2015 μέχρι σήμερα, οι ελληνικές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα ως κάτι «έκτακτο» και προσωρινό, κάτι που όπου να’ναι τελειώνει. Αυτή είναι η δικαιολογία για να μην προχωρήσουμε σε ρεαλιστικές και βιώσιμες πολιτικές: αυτές, δηλαδή, που προωθούν την ένταξη και την ενσωμάτωση των ανθρώπων σε μια νέα βιώσιμη αναπτυξιακή κανονικότητα μακράς πνοής.