Πάνω από 250 ιαθέντες/ επιζώντες του νέου κορονοϊού έχουν επισκεφθεί τις τελευταίες εβδομάδες το campus του Πανεπιστημίου Ροκφέλερ προκειμένου να συμβάλλουν με το αίμα τους στις επιστημονικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση της πανδημίας: Εκεί, ανοσολόγοι, ιατρικοί επιστήμονες, ιολόγοι κ.α. επιχειρούν να δημιουργήσουν θεραπεία από τα αντισώματα αυτών που νόσησαν, στο πλαίσιο ενός από περίπου 20 προγράμματα για την Covid-19 που έχουν αρχίσει από ερευνητές του πανεπιστημίου από τις αρχές του Μαρτίου.
Σκοπός των ερευνητών είναι να βρεθούν οι αποκαλούμενοι «elite neutralizers»: Αυτή η μειονότητα ανθρώπων που έχουν αντιμετωπίσει τόσο αποτελεσματικά τη νόσο, ώστε τα αντισώματά τους να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε φάρμακα.
«Ψάχνουμε μέσα σε εκατομμύρια αντισώματα που παράγονται από κάθε άτομο για να βρούμε ποια πραγματικά εξουδετερώνουν τον ιό» λέει ο καθηγητής Μισέλ Νούσεντσβαϊχ, επικεφαλής του εργαστηρίου Μοριακής Ανοσολογίας. Του προγράμματος ηγούνται, πέραν του Νούσεντσβαϊχ, οι Πολ Μπιενάζ, Μαρίνα Κάσκεϊ, Θεοδώρα Χατζηιωάννου, Τσαρλς Μ. Ράις και Νταβίντε Ρομπιάνι.
Η ίδια αυτή προσέγγιση φαίνεται πολλά υποσχόμενη ενάντια σε άλλους ιούς, μεταξύ των οποίων ο HIV, και υπάρχουν καλές ενδείξεις, ακόμα και ενώ είναι σε εξέλιξη η «στρατολόγηση» των πρώτων δωρητών: Οι επιστήμονες έχουν ήδη εντοπίσει έναν αριθμό αντισωμάτων που είναι σε θέση να εμποδίσουν τον ιό να αλληλεπιδρά με τον υποδοχέα του. Αυτά που φαίνονται να έχουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες θα περάσουν στην επόμενη φάση του προγράμματος, όπου οι ερευνητές θα συνεργαστούν με βιομηχανικούς φορείς για την παραγωγή υλικού για κλινικές δοκιμές.
Όταν έρχεται αντιμέτωπο με έναν νέο παθογόνο οργανισμό όπως ο SARS-CoV-2, το ανοσοποιητικό σύστημα χρειάζεται μερικές ημέρες για να αναπτύξει αντισώματα ικανά να τον αναγνωρίζουν- και αυτό το χρονικό διάστημα είναι κρίσιμο, καθώς ο ιός μπορεί να το χρησιμοποιήσει για να στήσει «προγεφύρωμα» στο σώμα. Για να μπορέσει το ανοσοποιητικό να αποκτήσει προβάδισμα σε αυτή την «κούρσα» ενάντια στον ιό που αναπαράγεται ταχέως, ερευνητές ανά τον κόσμο έχουν στραφεί σε μια παλιά μέθοδο, τη θεραπεία με πλάσμα- όπου πλάσμα αίματος ασθενών που επέζησαν, με έτοιμα αντισώματα, δίνεται σε έναν ασθενή. Η θεραπεία αυτή μπορεί να είναι αποτελεσματική, μα έχει μειονεκτήματα: Το πλάσμα ενός δωρητή μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για έναν ή δύο ασθενείς- ωστόσο, τα αντισώματα που θα παράγονται με την προσέγγιση της ομάδας του Πανεπιστημίου Ροκφέλερ θα μπορούν να χρησιμοποιούνται σε απεριόριστο αριθμό ασθενών. «Θα είναι μια ανανεώσιμη πηγή πολύ αποτελεσματικών αντισωμάτων» λέει ο Νούσεντσβαϊχ.
Επίσης, η αποτελεσματικότητα αυτού του είδους θεραπείας, όπως γίνεται σήμερα, δεν είναι η ίδια πάντοτε: Το πλάσμα του κάθε δωρητή διαφέρει, καθώς τα αντισώματα δεν είναι ίδια, ούτε εξίσου αποτελεσματικά απέναντι στον ιό.
«Όταν δοκιμάζουμε δείγματα πλάσματος από ασθενείς με Covid-19 που ανέρρωσαν, βλέπουμε πολύ μεγάλη ποικιλομορφία στα επίπεδα των αντισωμάτων που εξουδετερώνουν τον SARS-CoV-2» λέει ο Πολ Μπιενάζ, που ανέπτυξε μαζί με την κ. Χατζηιωάννου μεθόδους για την ταχεία εξέταση δειγμάτων και τον εντοπισμό αντισωμάτων με υψηλή αποτελεσματικότητα. «Σε κάποια άτομα τα επίπεδα είναι τόσο χαμηλά, που το πλάσμα τους είναι πρακτικά ανενεργό, ενώ άλλοι έχουν πολύ ισχυρό πλάσμα».
Εδώ υπεισέρχονται οι «elite neutralizers»: «Με βάση την προηγούμενη εμπειρία μας πάνω σε άλλους ιούς, αναμένουμε να δούμε περίπου το 5% των εθελοντών μας να παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα αποτελεσματικών αντισωμάτων στο πλάσμα τους» λέει η Μαρίνα Κάσκεϊ. Περαιτέρω μελέτη αυτών των ατόμων αναμένεται να επιτρέψει τον εντοπισμό των αντισωμάτων με μεγάλο εύρος δυνατοτήτων εξουδετέρωσης- τα bNABs- δηλαδή αυτών που είναι οι ισχυρότεροι «φονιάδες» του ιού.
«Η θεραπεία με πλάσμα είναι ένα ανακριβές, αμβλύ όπλο του 19ου αιώνα- μπορεί να είναι αποτελεσματικό, αλλά δεν είναι πολύ ισχυρό και μπορεί να είναι αναξιόπιστο» λέει ο Νούσεντσβαϊχ. «Τα bNABs είναι πύραυλοι ακριβείας με πυρηνικές κεφαλές».
Για τους σκοπούς του εντοπισμού των κυττάρων του ανοσοποιητικού που παράγουν τα bNAbs, οι ερευνητές χρησιμοποιούν μια τεχνική που ανέπτυξε ο Νούσεντσβαϊχ το 2009, που περιλαμβάνει την εισαγωγή μιας φωσφορίζουσας πρωτεΐνης της επιφάνειας του ιού στο δείγμα του αίματος. Τα κύτταρα που παράγουν αντισώματα κατά του ιού «τρώνε το δόλωμα», και όταν εξετάζονται με ειδικό όργανο, ξεχωρίζουν. Αφού κλωνοποιηθούν και παραχθούν για κλινική χρήση, τα αντισώματα μπορούν να δοθούν μέσω ένεσης για την αντιμετώπιση του ιού σε ασθενείς και να αποτρέψουν τη μόλυνση σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως οι εργαζόμενοι στην υγεία.
Σημειώνεται πως η τεχνική αυτή έχει χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη αντισωμάτων εναντίον ενός μεγάλου εύρους μολυσματικών ασθενειών, όπως η ελονοσία, η γρίπη, η ηπατίτιδα και ο Ζίκα. Επίσης, έχει αποδώσει πρώιμες μεν, σημαντικές ενδείξεις επιτυχίας όσον αφορά στον έλεγχο του ΗIV.